MUSA İLE HAKİKATE DOĞRU(7)-İKİ DENİZİN KAVUŞUM YERİ

[lucifer]

İKİ DENİZİN KAVUŞUM YERİ


Hz. Musa ve arkadaşı iki denizin birleştikleri yere vardıklarında balıkları bütünüyle akıllarından çıktı ve denize dalıp gözden kayboldu” . Dikkat edilirse ayet şu üç bilgiyi bize sunmaktadır: 1) Musa ve yardımcısı Yuşa “farkında olmasalar”da iki denizin kavuşum yerine gelmişler; 2) Hızır’ın bulunduğu noktanın tesbitinde önemli bir işlev yüklenmiş olan balığı unutmuşlar; 3) Balık da denize dalıp gözden kaybolmuş. Şimdi bu üç bilgiyi sırasıyla değerlendirelim. Önce, Kur’an’da “Mecmau'l-Bahreyn” olarak geçen iki denizin buluşma yerinin neresi olduğu üzerinde ileri sürülen görüşleri vermeye çalışalım.


İlk müfessirlerin pek çoğu bu yeri Babü'l-mendeb mevkiinde Kızıl Deniz ile Hint Okyanusu’nun ya da Cebel-i Tarık’da Akdeniz ile Atlas Okyanusu’nun birleştiği yer olarak göstermişlerdir. Mücahid ve Katade gibi bazı müfessirler ise iki denizin buluştuğu yer: “Basra körfezinin doğu tarafındaki Faris denizi ile batı tarafındaki Rum denizinin kavuştuğu (Dicle nehrinin denize döküldüğü) bölgedir” demişlerdir. Bu arada Bahreyn kelimesinin özel bir isim olmasını göz önüne bulunduranlar, bu yerin Hint Okyanusu sahilinde Basra ile Umman arasında bir çok bölgeyi kapsayan bir kıta olduğunu düşünmüşlerdir. Bu görüşlere ilave olarak iki denizin; biri acı, diğeri tatlı iki nehir olduklarını söyleyenler de çıkmıştır.


Verdiğimiz bu görüşlerde müfessirler iki denizin kavuşum yerine genelde coğrafi bir anlam yükleme eğilimindedirler. Ama bu coğrafi anlamın ötesinde farklı düşünce zenginliğine yol açacak yorumlar da vardır. Örneğin Beydavi; iki deniz'in iki tür bilgi kaynağını ya da bilgi akışını yani harici olay ve olgulara ilişkin gözlem ve muhakemeler yoluyla elde edilen zahiri bilgi (ilmu’z-zahir) ile mistik sezgi ve müşahedeler yoluyla elde edilen batıiî bilgiyi (ilmu’l-batın) simgelediğini söylemektedir. Bu görüşe göre, Hz. Musa’nın arayışının gerçek amacı bu iki tür bilginin buluştuğu sınıra varmaktan ibarettir.


Kemalettin Abdürrezzak b.Celaleddin-i Kaşani de Tavilat’ül –Kur’an'ında iki denizin birleştiği yeri şöyle tevil etmektedir: “İki deniz, can ve beden denizleridir. Bu iki denizin kavuştuğu yer ise insanın varlığıdır.”


İki deniz için getirilen yorumlarda ister “Zahir ve Batın”, “Can ve Beden”, “Şeriat ve Hakikat”, “Musa ve Hızır”, “Akl-ı Meaş ve Akl-ı Mead” densin, isterse “Uluhiyetle ubudiyyetin birleştiği varlık olarak insan” densin, şüphesiz bu yorumlar birer mecazdan başka bir şey değildir. Önemli olan iki denizin buluşma yerinin adı değil, Hz. Musa ile Hızır’ın buluşmalarından çıkarılması gereken işaretlerdir.


İlerleyen ayetlerde de daha yakından göreceğimiz gibi bu işaretleri şöyle özetlememiz mümkündür:


“Entellektüel ve kitaba dayalı bilginin üstünde bir bilgi, daha doğrusu bir bilgi yolu vardır. Bu bilgi, Yaratıcı Kudret’ten kaynaklanan vasıtasız bir bilgidir. Bu bilgi sayesinde eşyanın dış görünüşüne bağlı bilgilerin arkasındaki özü, ölmez ve pörsümezi yakalar, realiteyle çıplak bir biçimde kucaklaşırız. Bu bilgi her şeyden önce sabır, iç berraklık ve Allah’a teslimiyetin olduğu gönüllere akar.”