Mevlana'yı Anlamak-3

[ceycet]

Şems için yazdığı şiir ne güzeldir… Mealen ve biraz kısaltarak, ama o duyguyla aktarmaya çalışıyorum:

“Avluda birlikte otururken ne mutluyduk
İki ayrı sûret, sen ve ben.
Ama bir can gibiydik, kuşlar âb-ı hayat sunarken,
Sen ve ben.

Sen senlikten kurtulurdun, ben benlikten,
Vecd ile bir olurduk tek sözcük bile etmeden.
O sıra hem Irak’ta olurduk, hem de Horasan’da,
Aynı anda sen ve ben, birlikte ve buradayken.”

Ya buna ne buyurulur? Veya evrim’i, tekâmül’ü yoksayan asıl o inkârcılar ne buyururlar ki?

“Tıpkı çimenler gibi defalarca büyüdüm
Yediyüz yetmiş kalıba girdim.
Daha önce madendim, öldüm bitki oldum,
Öldüm, bu kez hayvan oldum.
O halde neden ölümden korkayım.
Gelecek sefer öldüğümde,
Kanatlarım, tüylerim olacak
tıpkı melekler gibi…
Sonra daha da yükseklere uzanıp meleklerden,
Hayâl dahi edilemeyen bir şey olacağım.”

Bu fikirler, daha ilk sözcüğünden son sözcüğüne kadar tümüyle ve temelinden şeriata aykırıdır.

Rûmî’nin şu söylemini, dilediğiniz bir Zen metninin içine koyunuz; aslâ aykırı durmadığını göreceksiniz:

“Ten, gerçekte ışıltılı olan can aynasının tozudur.
İçimizdeki güzellik görünmüyorsa, nedeni bu toz ve kirdir.”

Buradaki ten, hem vücut, yani beden hem de dışsallık anlamındadır. Can ise basit anlamda ruh ve hayâtiyet, sufî literatüründeki daha derin anlamıyla ise, insanda ancak cüzz’ü bulunan,  ‘varlığın özü’  yerine kullanılır. Kimi zaman da  ‘gönül’  yerine kullanıldığına rastlanmaktadır. Zaten tasavvufta tanrı, sevgi olduğundan  ‘Cânan’,  ‘Cân-bahş’  sözcükleri de tanrı yerine kullanılabilmektedir.

Mevlânâ’ya bir kez daha, bir başka şiiriyle kulak verelim:

“Ey hacca gidenler, nereye böyle?
Tez geri dönün o çöllerden, bu yöne.
Aradığınız sevgili burada, hem de bitişik komşunuz;
Durun eğer gördünüzse sûretsiz sûretini onun,
O zaman hacı da sizsiniz, Kâbe de; ev sahibi de siz.”

Mevlânâ’yı doğru anlamaktan sözediyorduk. Bütün bunlar üstâdın istense de yanlış anlaşılamayacak olan özlü sözleridir. Ama birileri bütün bunların varlığından ve dile getirilmelerinden öylesine korkmaktadırlar ki…

Bakınız,  islam kültürü  ile yetişmiş bir düşünür olup, kendisi de  uzun yıllar şeriatın ve onun temsilcilerinin yakın takip ve suçlamalarından kurtulamamış olan Gazâlî ne diyor:  “Bir çocuk, bir yetişkinin bilgileri hakkında fikir sahibi değildir. Sıradan bir yetişkin, okumuş kişinin bilgisini anlayamaz. Aynı şekilde okumuş ama gelişmemiş kişi de âriflerin veya sûfîlerin deneyimlerini anlamaktan âcizdir.”

Tarihsel kökenleri çok daha eskilere gitmekle birlikte, islam kültürü ve düşüncesi içindeki sûfîliğin, daha başından batınî bir topluluk olarak geliştiği ve kendilerine ilk kez 620-623 yıllarında  ‘ashâb-ı suffe’  adının verildiği söylenmektedir.

Sûfîlere göre hayat denizlerde başlamıştır ve insanın evrimi devam etmektedir, edecektir. Skolastik dindarların yadırgadığı bu düşünceler, uzun yıllar sonra Darwin ve diğer evrimciler tarafından benimsenmiştir.