Anakronizm

[ADAM]

Bu hafta terimler ve kavramlar üzerindeki seçimlerinde “ana”lar ile doluyorum anlaşılan.

“Ana”lardan söz edildiğinde her nedense hep çok eski tarihlerden birinde bir yazarımızın küçük bir denemesini anımsarım. Niçin analar var da babalar yok ve sonra niçin babalar var da analar yok diye birçok örnek vermişti.

Ancak saçmalamak açısından “Niçin anakronizm var da babakronizm yok?” bile diyemeyiz bile çünkü bu terim Türkçe değil.

Sözlüklerde baktım; karşılığı “yanlış zamanlama” olarak veriliyor. Açıklamalı tanım belki daha iyi Örneğin, 1- Kişi, nesne, adet, uygulama, olay vb. unsurları ait oldukları tarihsel dönemin dışındaki bir döneme yerleştirme hatası. 2- tarihe aykırılık. çağa uymama. bir olayı yanlış bir tarihe ya da çağa yerleştirmekten kaynaklanan yanılgı. değişik çağları birbirine karıştırma. (www.uludagsozluk.com/k/anakronizm/) Başkaları da var.

Mason sözlüğü’nde ise “Sanki tarihte geçmiş bir gerçek olay gibi anlatılan bir öyküde, tarihe ya da çağa aykırılıklar olması ya da bilinen olaylarla çelişkiler yer alması.” deniyor.

Masonlar niçin ilgilenmiş ki bu konuyla?

Masonların ritüellerinde simgeler, özdeyişler, alegoriler kullanıldığını biliyoruz. Bu bağlamda alegoriler ön plana çıkıyor.

Alegori nedir?... Bur şeyin başka türlü sözlenerek anlatımı.

İyi de, alegorinin yazındaki kurulum tarzı nedir?... Öykü.

Hah, işte sorun burada. Masonlukta böyle birtakım alegorik öyküler anlatılıyor ve bu öyküler genellikle bir tarihsel öyküymüş yani belli bir yerde tarihin bir döneminde geçmiş gibi anlatılıyor. Tarihin o dönemini kurcalayacak olursanız, çapanoğlu çıkıyor.

Ritüellerde anlatılan öyküler ile tarihsel gerçeklerin pek uyuşmadığı hatta kişi adları ile anlatılan olayların geçtiği söylenen yerler bakımından da birtakım çelişkiler olduğu görülüyor. Verilmekte olan tarih, bilinen tarih ile uyuşmuyor. Dahası, olayların sıralanışı, bilinen kronolojiyle çelişkili.

Ne olacak şimdi?...

Masonlara inanıp güveniyorsanız, tarihçilerin yanlış yaptığını, bunların doğrusunun masonların ritüellerinde verildiğini mi söyleyeceksiniz?

Yoksa tersine, masonların ritüellerinde böyle yanlış tarihli (anakronik) şeyler anlatıldığı için, onlara karşı olan güveninizi mi yitireceksiniz? (Var idiyse.)

Bence ikisini de yapmayın.

Şunu düşünün: Masonların ritüellerinde tüm bu gibi durumlarda asıl önemli olan tarihsel gerçek değil, anlatılan öykünün ardındaki töresel uyarı ve öğütlerdir. Bir diğer deyişle; tarihsel gerçek başka, masonların ritüellerinde anlatılanlar başka. Masonların ritüellerinin tarihsel gerçek ile uyumlu olma bir iddiası yok; başka kaynaklardaki kronolojinin yanlış olduğuna ilişkin bir iddiası hiç yok.

Din kitaplarında birçok anakronizm örneği ile karşılaşılabiliyor. Masonların ritüelleri ise birer din kitabı falan değil, kimilerinin bu bağlamda öyle bir iddiası olsa da…

Dolayısıyla, Masonlukta anakronizm yok.