Masonlar.org - Harici Forumu
Masonluk Bilgidir. Bilimdir. Ilimdir. => Dilbilim - Belagat => Konuyu başlatan: karahan - Eylül 16, 2011, 12:04:45 ös
-
HARF DEVRİMİ (1 KASIM 1928)
Türkiye Cumhuriyeti Yazısını Niçin Değiştirdi?
Türkiye Cumhuriyeti beşinci yılını doldurur ve birbiri arkasına devrimler yapılırken Mustafa Kemal ve arkadaşları ekin devriminin en önemli, en büyük adımını atmaya hazırlanırlar. Çünkü genç cumhuriyete, Osmanlı İmparatorluğunun kalıtı olan Arap abecesi türlü sorunlar yaratmaktadır. İmparatorluk, yüzyıllarca Arap abecesini kullanmıştır. Bu abece, doğallıkla bükünlü bir dil olan Arapçanın doğasına yatkındır; bağlantılı dil özelliği taşıyan Türkçenin doğasındaki sesleri yansıtmaktan uzak bir dizgedir; Türkçenin ünlü seslerini göstermemekte; h, k, s gibi kimi ünsüzler için birkaç ayrı harf kullanılmaktadır.
Arap abecesi, ayrıca dinsel anlamlar yüklenmiş bir dizgedir. Okuryazar olmayan halk, bu abeceyle yazılmış tüm kitaplara, gördüğü her basılı kâğıda inanç penceresinden bakmakta, kutsal kitap yazısıyla yazılmış her şeyi âdeta kutsallaştırmakta; bu nedenle salt okuma yazma bilmek bile dinle ilişkilendirilmekteydi. Okuryazar olmayan halk, dilekçesini, mektubunu yazmaktan yoksundu, eski yazıyı bilenlerin yönlendirmesine açıktı.
Yönünü çağdaş uygarlığa çeviren genç cumhuriyetin amaçladığı devrimlerin yaşama biçimi olması için ilk engellerden biri yazıdır. Kaldı ki cumhuriyet öncesi yazı ve dil, Osmanlı aydınlarınca da yoğun tartışmalara yol açmıştır. Mustafa Kemal'in yazının değiştirilmesine ilişkin düşüncesi yeni değildir, bu düşünceyi çevresiyle tartışarak geliştirmiş, o güne değin yapılan çalışmalar da göz önüne alınarak bir kurul oluşturulmuş, bu kurula "Alfabe Komisyonu" denmiş, bu adın yanına bir de "Dil Encümeni" eklenmiştir.
Bu kurulda dokuz üye bulunuyordu. Ragıp Hulusi Özden, İbrahim Grantay, Ahmet Cevat Emre, Emin Erişirgil, İhsan Sungu, Avni Başman, Falih Rıfkı Atay, Ruşen Eşref Ünaydın, Yakup Kadri Karaosmanloğlu'ndan oluşan kurul çalışmalarını kısa zamanda tamamladı.
Mustafa Kemal, yeni abeceyi Dilci İbrahim Necmi Dilmen'den öğrenmiş, 4-5 Ağustos 1928 gecesi Başbakan İsmet İnönü'ye yeni harflerle mektup yazmıştı. 9-10 Ağustos akşamı Sarayburnu'nda düzenlenen bir dinletide Falih Rıfkı Atay, Atatürk'ün yeni harflerle yazdığı açıklamayı yüksek sesle okudu:
"Arkadaşlar, güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabul ediyoruz. Bizim güzel, ahenkli, zengin dilimiz yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir. Yüzyıllardan bu yana kafalarımızı demir çerçeve içinde bulundurarak anlaşılmayan ve anlayamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak, bunu anlamak zorundasınız. Anladığımızın belirtilerine yakın gelecekte bütün dünya tanık olacaktır. Buna kesinlikle inanıyorum."
Atatürk, aynı gece Sarayburnu'nda halka şunları söylemiştir:
"Bugün yapmak zorunda bulunduğumuz çok değerli bir iş daha vardır: Yeni Türk harflerini çabuk öğrenmek... Kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya, bütün yurttaşlara öğretiniz... Bunu yurtseverlik, ulusseverlik görevi biliniz. Bu görevi yaparken düşününüz ki bir ulusun, bir sosyal topluluğun yüzde onu ancak okuma yazma bilir, yüzde doksanı bilmezse, bundan insan olanların utanması gerek."
Atatürk, yazıyı değiştirecek devrimi anlatabilmek için hemen yurt gezilerine başladı. Birçok yerde tahta başında yeni harfleri yazdı, yazdırdı; yeni yazıyı tanıttı, bu yazının ne denli kolay öğrenilebileceğini belirterek her konuda olduğu gibi bu işte de ulusuna öncü oldu. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1 Kasım 1928'de 1353 Sayılı Yasayla 29 harften oluşan yeni Türk abecesini kabul etti. Yeni abecenin bütün ulusa öğretilmesi, "Millet Mektepleri" (Ulus Okulları) denilen, bir bakıma ülkedeki ekin devrimini hızlandıran kurumlar aracığıyla sağlandı.
Mustafa Kemal Atatürk'ün, 1 Kasım 1928'de TBMM'yi açarken söylediği şu sözler, Harf Devrimini ve önemini çok iyi tanımlamaktadır:
"Büyük Millet Meclisi'nin kararıyla Türk harflerinin kesinlik ve yasallık kazanması, bu memleketin yükselme uğraşında başlıbaşına bir geçit olacaktır.
Yeni Yazı, Eski Dile Ayna Tutuyor
Yeni yazı, bir gerçeği gözler önüne sermişti. Bu yazıyla Osmanlıcayı oluşturan yabancı sözcükleri, tamlamaları yazmak, yazım birliği sağlamak kolay olmuyordu. Yazı Devrimi, bir bakıma dile ayna tutmuş, Türkçenin üzerinden kalın bir perde kalkmıştı sanki. Başka dillerden, özellikle Arapça ve Farsçadan akın eden, bu dillerin yapısına uydurulmaya çalışılarak yapılan uzunlu kısalı, anlaşılması zor "terkipler"in, her biri başka başka yazılan batı kaynaklı sözcüklerin boyunduruğu altındaki Türkçe tanınmayacak durumdaydı. Kuşkusuz Osmanlıca, yüzyıllar süren bir imparatorluğun diliydi; bu nedenle yadsınamazdı; ama kendi benliğinden çok uzaklaşmış bir dille genç cumhuriyetin bilimsel, sanatsal yaratıcılığının ortaya çıkarması, düşünsel üretimin hızlanması, bütün bilim, sanat, teknik kavramların karşılanması da olanaksızdı.
Mustafa Kemal, dilin de yenileşmesi gerektiğini yakın çevresine açıklamıştı. Yazı Devrimini gerçekleştiren "Dil Encümeni" dağılmamış, Milli Eğitim Bakanlığı içinde bir birim olarak dil işleriyle ilgilenmeye başlamıştı. Yazım (imla) konusu, bu kurulun çözmesi gereken ilk sorundu, nitekim "Dil Encümeni" ilkin "İmla Lügatı" (1928) adıyla bir yazım kılavuzu hazırladı. Arkasından "Türk Söz Kitabı" adıyla sözlük hazırlığına girişildi. Ancak hem kurul üyeleri arasında anlaşmazlık vardı, hem bu anlaşmazlıklar TBMM kürsüsüne dek uzanıyordu. Bu kurulun dilin yenileşmesi için sağlıklı çalışamayacağı, siyasal erkin dil işlerine sık sık karışacağı belli olmuştu; nitekim 1931 yazında Milli Eğitim Bakanlığı ödeneğini kesince, Dil Encümeninin çalışmaları son buldu.
DİL DEVRİMİ (12 TEMMUZ 1932)
Dilde Devrim Yapmak Bir Zorunluluktu
Türkiye Cumhuriyeti'nde uluslaşma sürecini tamamlayan Türk Devriminin ya da Atatürk devrimlerinin en önemli basamaklarından ilki cumhuriyetin kuruluşundan dört yıl sonra yapılan Harf Devrimi, ikincisi de cumhuriyetin kuruluşundan dokuz yıl sonra yaşama geçen Dil Devrimidir. Dilbilimci-Yazar Prof. Dr. Tahsin Yücel, Yazı Devriminden Dil Devrimine uzanan süreci şöyle anlatır:
“Cumhuriyetten önce Türkiye’de okuryazarlığın bile herkesin erişemediği bir ayrıcalık olarak kaldığı, yurt çapında bir ulusal eğitimin varlığından söz etmenin güç olduğu göz önüne alınınca, örneğin üçgen, dörtgen, açı gibi terimlerin bile eski karşılıklarının ne Türkçeliklerinden söz edilebilirdi, ne Türkçeleşmişliklerinden. ‘Bunların hiçbir karşılığı yoktu’ demek daha doğru olurdu. Ama Türkçe de bütün diller gibi sonsuz sayıda bildiri üretmeye elverişli bir dizge olduğuna göre, yeni gereksinimleri kendi olanaklarıyla kendi kaynaklarından sağlamasından daha doğal bir şey olamazdı. Bunun için büyük Atatürk’ün söylediği gibi, onu ‘bilinçle işlemek’ yeter, bilinçle işlenebilmesi için de genellikle yazıyı sözden üstün tutma alışkanlığında olan aydınların onu bir yazı dili olarak somut biçimde algılayabilmelerini sağlamak gerekirdi.
Bu açıdan bakınca, Yazı Devriminin Dil Devriminden önce başlatılması gerçekten derin bir sezginin, gerçekten derin bir dil duygusunun belirtisidir. Atatürk, ‘Bizim zengin, uyumlu dilimiz yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir’ derken, öncelikle dilsel bir gereksinimi vurgular, ulusumuzun ‘güzel ve soylu diline kolay uyan’ bu aracın bizi ‘az emekle, kısa yoldan’ kurtaracağını söylediği ‘bilisizlik’ de aynı zamanda dilsel bir bilisizliktir. Hiç kuşkusuz başka yararları da vardır Yazı Devriminin, okuyup yazmayı kolaylaştırır. (…) Gerçekten yeni abecenin benimsenmesinin salt bir yazı değişimi olarak kalmayacağını o dönemin devrimcileri de tutucuları da seziyorlardı.
Falih Rıfkı Atay, yeni abecenin hazırlanışı sırasında çıkan tartışmalardan söz ederken açıkça ortaya koyar bunu: ‘Yeni yazı komisyonunda biz Türkçüler kazandık. Sağcılar Arap ve Farsça sözlerini bütün değerleri ile belirtecek harfler aramışlardır. Arapçada üç noktalı se başka, dişli sin başkadır: Süreyya ve selim aynı söylenmez. Biz buna karşı koyduk. Çünkü Türk ağzında bu söyleniş farkı kalmamıştır. Asıl kavga q harfinden koptu: K harfli Türkçe kelimeleri ince seslilerle ke, kalınlarla ka okuruz. Biz Türkçe alfabe için q harfine lüzum olmadığını ileri sürdük. Yabancı kelimeler ya ayıklanıp gidecek, yahut Türk ağzına uyacaktı’ der, sonra da devrimin gelişimini yakından izlemiş bir yazar olarak kesin gözlemini ekler: ‘Yeni yazı Türkçeleşme hareketine hız vermiştir. Osmanlıcanın devam etmesine imkân yoktu.’
Gerçekten de eğitimin yaygınlaşmaya, okuyanların sayısının hızla çoğalmaya başladığı bir dönemde Osmanlı yazı dili öğelerinin dilimize eskiden olduğundan da fazla karışması işten bile değilken, yeni yazı buna olanak vermedi. Tam tersine Hıfzı Veldet Velidedeoğlu’nun söylediği gibi, ‘Harf Devrimi kesinlikle Dil Devrimini, yani karma bir dil olan Osmanlıcadan ulusal bir dil Türkçeye geçişi getirecekti ve nitekim getirdi de.’
Görüldüğü gibi, Yazı Devrimi Türkçeyi bilinçle işlemenin önkoşulu ve ilk evresidir. 12 Temmuz 1932’de Atatürk’ün öncülüğünde, Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin kurulmasından, 26 Eylül 1932’de Birinci Türk Dili Kurultayının toplanmasından sonra da bu eğilim dizgesel bir çabaya dönüşür. 1936 yılında Üçüncü Türk Dili Kurultayında, Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin adının Türk Dil Kurumu’na dönüştürülmesiyse bu çabaların kısa sürede sağladığı büyük başarıya tanıklık eder.” (Dil Devrimi ve Sonuçları, TDK Yayınları, Ankara 1982, s. 33 ve ötesi)
Bu bilgilerin ışığında Dil Devrimini kısaca, Türkçe ile düşünmeyi, Türkçenin bütün, bilim, sanat ve teknik kavramları karşılayacak yolda gelişmesini sağlayan eylemdir, diye tanımlayabiliriz. Dilbilimci Kâmile İmer de "Dil Devrimi nedir" sorusunu şöyle yanıtlıyor:
"Dili daha çok yerli öğelerin egemen olduğu bir kültür dili durumuna getirmek amacıyla yapılan ve devletin desteğini kazanmış olan ulus çapındaki dili geliştirme eylemine 'Dil Devrimi' adı verilmektedir." (Dilde Değişme ve Gelişme Açısından Türk Dil Devrimi, TDK Yayınları, Ankara, 1976, s. 31 ve ötesi)
Dil Devrimi, dilbilimcilerin belirttiği gibi, doğrudan dilin gelişmesiyle ilgilidir. Devrim süreciyle yüzyıllarca Türkçenin unutulan sözcükleri kullanılır olmuş, işletilemeyen ek-kök ya da gövdeleri işlerlik kazanmış, böylece dilimiz, Mustafa Kemal’in de belirttiği gibi “bilinçle” ele alınmıştır. Dilde devrim yapılamayacağını, türetme işinde “aşırılığa” kaçıldığını öne sürenlerse, yapılan eylemin Türkçenin işlenmesi olduğunu göz ardı ederek ve Dil Devrimini sözcük türetme eylemiyle sınırlı tutarak, türetilen sözcükleri de devrimi de küçümsemişlerdir. Yanlış kullanılan Arapça ve Farsça sözcüklerle, yanlış kurulan eski “terkip”leri bile “galatımeşhur” (yaygın yanlış) diyerek hoşgörenler, “toplum, okul, ilginç, örneğin…” gibi pek çok sözcüğün yanlış yapıldığını, “-sal /-sel” gibi kimi eklerle sözcük türetilemeyeceğini savlayarak Türkçenin kendi olanaklarıyla yapılan sözcüklerden hoşgörüyü esirgemişlerdir.
Her insan, kendi dilinin sözcükleri arasında bağ kurarak kendi tümcesini kurar ve düşüncesini anlatır. Sözcük ve kavramları zengin bir dil, düşüncenin aktarılmasını, iletişimi kolaylaştırır. Bu açıdan bakınca Türkçeye yeni sözcükler, kavramlar kazandıran Dil Devrimi aynı zamanda düşüncenin yenileşmesini sağlayan bir eylemdir. Yine İmer'in söylediği gibi, "Dil Devriminin gerçekleşmesini sağlayan etkenler, aynı zamanda onun amaçlarını ortaya koymaktadır. Uluslaşma etkeni dili yabancı öğelerden temizleme amacını, öteki de kültür dili durumuna getirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçların olumlu sonuçlar vermesi, ortaya çıkan ürünlerin toplumun malı olmasına bağlıdır. Devletin desteği olmaksızın dilde yapılan devrim, bireysel bir eylem olarak kalır, topluma mal olmaz. Dil Devriminin hazırlık evresindeki çabalar, bunun en güzel örnekleridir. Türk Dil Devriminin hazırlık evresi olarak nitelendirebileceğimiz ve Tanzimat Fermanı ile başlayan dönemdeki dili temizleme isteği toplumu kapsayamamıştır. Ancak cumhuriyetten sonra, 1932 yılında devletin öncülüğünde Türk Dili Tetkik Cemiyetinin kuruluşuyla dilde yapılan yenilikler, ulus çapında bir eylem olarak topluma mal olmaya başlamıştır." (Agy, s. 32)
Dil Devrimi hızla topluma mal olmaya başlamışken özellikle Atatürk’ün ölümünden sonra devrime eleştiriler yoğunlaşır.
“Dili değiştirmeye kalkan biz değiliz ki! Bu dil, en aşağı yüzyıldan beri boyuna değişiyor. Niçin değişiyor. Bir kişi öyle dilemiş de buyurmuş, onun için mi değişiyor? Olur mu öyle şey? Yüzyıldan beri boyuna değişiyorsa demek ki bir sıkıntısı var, kendi kendine yetmiyor, kendini beğenmiyor; sınırları dar geliyor” (Söyleşiler, TDK Yayını, 1962, s. 113) diyen Nurullah Ataç kuşkusuz haklıdır. Hiçbir dil kendi kendine değişemez, gelişemez. Tarihin hiçbir döneminde hiçbir dil, kendi akışına bırakılmamıştır. Gelişmiş toplumlar, bilim, sanat ve uygulayımda (teknikte) attıkları her adımı, yeni sözcüklerle, yeni kavramlarla adlandırmışlardır. Üstelik dünyada dilde devrim yapan ilk ve tek ülke Türkiye değildir. Almanya, Macaristan, İsrail ve Norveç, Türkiye’den çok çok önce dilde devrim yapma gereksinimi duymuşlardır (K. İmer, aynı yapıt, s. 36 ve ötesi).
Dil Devrimine Tepkiler Bilimsel Değil, Duygusaldır
Türkiye’deki dilde devrimin kuşaklar arasında kopukluğa yol açtığı, geçmişle bağımızı kopardığı türünden savlar, dilbilimsel veriler, olgular göz ardı edilerek yoğunlaştırılmış, 1950’den sonra bu savların sahipleri siyasal erkten de aldıkları destekle Dil Devriminin tam karşıtı olan “yaşayan Türkçe” söylemini özellikle eğitim kurumlarına egemen kılmışlardır.
Dil Devrimine karşı olanlar eleştiride olduğu gibi eleştirme biçiminde de ölçüyü kaçırmış, Dil Devrimini savunanlara, “ne idüğü bilirsiz manyaklar; kültürsüz, cahil, kasıtlı kişiler; dilimize güve gibi musallat olanlar; fareler; havhavcılar; türediler; birtakım herifler; Nurallah Ataç da olduğu gibi (işi) deliliğe kadar götüren bir ruh hastalığı ve kuru inatçı bir taassub; abesle uğraşma; ilmi tezyif ve istihkâr etme; hür teffekküre düşman olma; cehalet ve hiyanet; hoyrat; densiz; dinsiz; cibilliyetsiz; milletin aklı selimine küfretmek; gençliğin ruhi asaletini yıkan ve behimi hislerini kışkırtan sapıklık; manevi cinayet; milli facia; ilericiliğin soysuzlaşması; Hitlercilik; azılı bir ırkçılık, solculuk; komünistlik; komünistler…” gibi sıfatlar ve anlatımlarla saldırıyı yoğunlaştırmışlardır. Yazık ki bu tür sıfatları ve anlatımları yazıp konuşanlar arasında ordinaryüs profesörler, akademik sanı olan öğretim üyeleri, yazarlar, gazeteciler bulunmaktadır (T. Yücel, aynı yapıt, s.45- 69 arası). Bu kişilerin etkisi ve yönlendirmesiyle özellikle 1960’ların ortasında MEB’nin başlattığı sözcük yasaklama eylemi, sonraki yıllarda da zaman zaman depreşerek bütün devlet kurumlarına yayılmış, insanlar kullandıkları sözcüklere bakılarak “ilerici/gerici; solcu sağcı” diye adlandırılmış; başta öğretmenler olmak üzere pek çok kişi, kullandığı dil öne sürülerek cezalandırılmıştır. Devlet kurumlarının genelgeler yayımlayarak Dil Devrimiyle kazanılan yeni sözcükleri yasaklaması, genellikle “milliyetçi muhafazakâr” iktidarlar dönemine rastlamaktadır, Türkçeyi dışlayan bu “milliyetçilik” anlayışı çok düşündürücüdür. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana, ülkede konuşulan başka diller de olmasına karşın, Türkçe dışında, “resmi uyarı, buyruk, belge” niteliği taşıyan genelgelerle yasaklanan başka dil yoktur.
Dil Devrimi savunucularına yöneltilen “dili siyasaya araç yapmak” suçlamasını ise, devlet eliyle yayımlanan genelgelerle; devrimcileri yukarıda örneklerini verdiğimiz sıfatlarla aşağılayanların tavrı çürütmüştür.
Atatürk’ün kurduğu Türk Dil Kurumu’yla Dil Devrimini savunanların hiçbir yapıtında, konuşmasında sözcük yasaklama girişimi; kişileri, kurumları kullandıkları dile bakarak eleştiren, türlü sıfatlarla anan ve adlandıran yoktur. Hiç kimse “imkân, cevap, mesele, hürriyet…” gibi sözcükleri kullandığı için eleştirilmemiş, ceza almamış; ama “olanak, yanıt, sorun, özgürlük…” gibi sözcükleri kullananlar uyarılmış, soruşturma geçirmiş, kimi öğretmenler sürgünle cezalandırılmıştır.
Ancak 2000’li yıllara gelindiğinde Dil Devrimini ve devrimle kazanılan sözcükleri karalayanlardan yaşamda olanlar gibi, devrim karşıtlarının ardılları da “deli” diye anılan Ataç’ın, öteki devrimcilerin yarattığı sözcüklerle konuşup yazmaya başlayacaklardır.
Böylece Ataç’ın dediği gibi, Türkçenin ve devrimin gücü önünde durulamayacağını tarih kanıtlamıştır. En önemlisi, laik cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün ne denli uzakgörüşlü, duyarlı bir önder ve aydın olduğu yeniden ortaya çıkmıştır.
Eleştiri adıyla büyüyen ve örgütlü tepkiye dönüşen bu saldırılar, meyvesini 1980’lerin başında vermiş, Atatürk’ün Türk Dil Kurumu, olağanüstü bir dönemde militarizmin gücüne yaslananlar tarafından kapatılmıştır.
Dil Devrimi Kaynakçası
-
Bu alıntıya bir diyeceğim yok. Bir makale... Başka türlü de yazılabilir.
Birçok bakımdan yandaş bile çıkarım bu makalede yazılanlara.
Ancak son tümceye gelince iş yanıltıcı. Sanki 1980 darbesinden sonra darbecilerin etkisiyle Türk Dil Kurumu kapatılmış gibi bir izlenim veriyor.
Hiç olur mu?... Sadece daha önce var olan statüler değiştirildi ve birleştirmeler yapıldı Türk Tarih Kurumu gibi benzer kurumlar arasında. Bu işin aslını ezbere bilmiyorum. Araştırıp doğrusunu bulmaya da gerek görmüyorum. Sadece bu deyiş bana biraz art niyetlli bir yanlışlık gibi geldi.
Bu deyişim de yasa ile yapılmış olan o işlemi onayladığım anlamına gelmez.
Doğrusunu bilen belirtsin lütfen.
-
ATATÜRK'ÜN KURUMU TÜZELKİŞİLİĞİNE KAVUŞMALIDIR!
Türkçenin, bütün bilim, sanat ve teknik kavramlarını karşılayacak denli varsıl bir dil olduğu, bir başka deyişle görkemli bir bilim ve sanat dili olduğu Dil Devrimiyle başlayan süreçte ortaya çıkmıştır. Atatürk'ün başlattığı Dil Devrimiyle beklentisi de buydu; bunun doğru bir eylem olduğunu ise bilimci ve sanatçıların pırıl pırıl Türkçeyle yazdıkları ürünleri kanıtlamıştır.
Eleştirilen, yasaklanan, horlanan sözcükleri, 2000’lerin Türkiyesinde her kesimin kullanması da devrimin ve Türkçenin gücünün başka bir kanıtıdır. Türkçe doğru kullanıldığında her ağza yakışmakta, devrim süreci akışını doğal olarak sürdürmektedir.
Atatürk'ün kurumun kapatılmasından sonra dil kullanımında görülen özensizlik, yazım birliğinin bozulmasıyla doğan kargaşa, yazık ki genç kuşakların dil bilincini yaralamaktadır. Daha doğrusu ulusun dil bilinci amaçlı olarak yok edilmeye çalışılmaktadır. Bu nedenle 1982 Anayasasının 134. maddesi ve buna dayanılarak çıkarılan ve ATATÜRK'ÜN KALITINI yok sayan yasadan kaynaklanan kargaşa, hukukun üstünlüğü ile çözülebilir. 1983 yazından bu yana geçen zaman, bugün Türkçenin içine itildiği bütün sıkıntılar, Dil Devrimini savunanları doğrulamıştır. Keşke yanılmış olsaydık da Türkçe yeniden yabancı dillerin ve yayılmacıların saldırısıyla yüz yüze kalmasaydı. Keşke yalancı çıksaydık da ulusal kimliğimiz olan dilimiz, bugünkü kirlenme sürecine girmeseydi.
Türkçe; dünya görüşü, kökeni, dini ne olursa olsun, Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının ortak iletişim aracıdır. Laik cumhuriyetimizin yurttaşlarının birbirini daha iyi anlaması, düşünce özgürlüğünün kurumlaşması için Atatürk'ün açtığı yolda yürümek de çok onurlu, kesinlikle vazgeçilemez görevimizdir.
Bu nedenle TBMM'deki siyasi partileri, özellikle CHP'yi, bütün kitle örgütlerini, Türk Devrimine emek veren bütün aydınları, ATATÜRK'ÜN KALITININ VE KURUMLARININ ESKİ YAPISINA KAVUŞMASI için DİL DERNEĞİ'NİN bilimsel ve hukuksal savaşımına omuz vermeye çağırıyoruz!
Sn.Adam
aynı yazının devamı sanırım sorunuza cevap olur ihtilal sonrasındaki yasal düzenlemelerden bahsediyor.
-
Eleştiri adıyla büyüyen ve örgütlü tepkiye dönüşen bu saldırılar, meyvesini 1980’lerin başında vermiş, Atatürk’ün Türk Dil Kurumu, olağanüstü bir dönemde militarizmin gücüne yaslananlar tarafından kapatılmıştır.
Kapatılmıştır ibaresine cevap veriyor mu sizce de?
-
sanırım vakıf kapatıldığını düşünüyor.Özerk haline yapılan müdahaleler bile aslındsa bir nevi kapatılma olarak algılanamazmı.
-
TÜRK DİL KURUMUNUN KAPATILMASI
CİNAYET FİLMLERİNE BENZİYOR
Ahmet Miskioğlu
Gerçekten bir savaşım içindeyiz. Altmış yıldan beri sürüyor bu savaşım. 'Altmış yıldan beri’ demekle, Türk Dil Kurumu'nun kuruluşundan beri sürüyor demiş oluyorum. Türk Dil Kurumu, 12 Temmuz 1932'de kurulduğuna göre kapatılmamış olsaydı 1992'de altmış yaşını doldurup altmış birinci yaşma basacaktı.
Aslında savaşımız yüz, iki yüz yıldan beri ve daha eski yıllardan beri sürmektedir. Türk dilinin kendi benliğini kurtarma savaşımıdır bu. Türk Dil Kurumu'nun kurulmasıyla örgütlü olarak sürdürülmüştür. Doğal olarak örgütle çok daha iyi sonuçlar alınmıştır. Bütün Türk yazarları, ozanları, bilim adamları gelişmelere katılmış, dil devrimi ulusa mal olmuştur.
Türk Dil Kurumu’nu kapatarak gelişmeleri durduracaklarını sanan 12 Eylül’cüler yanılmışlardır, çünkü gelişmeleri durduramamışlardır. Paşa gönülleri gelişmeleri durdurmak istiyordu. Atatürkçüyüz diye diye ilkeleri yok ediyorlardı.
Amacı, Türkçenin özleştirilmesi ve geliştirilmesi olan bir kurumu acımasızca kapattılar; hem de Atatürk'ün bütün kalıtına hukuk dışı, insanlık dışı bir tutumla el koyarak kapattılar.
Türk Dil Kurumu, yani kapatılan Türk Dil Kurumu; Türkçeyi bağımsızlığına kavuşturmak istiyordu. Dili geliştirme, özleştirme ve kendine yeter duruma getirme çabası gösteriyordu. Bunun için devrimci bir anlayışla deviniyor ve bilimsel yöntemler kullanıyordu. Türk dili araştırmalarını bütün alanlarda sürdürüyordu. Sonuç olarak, Kurum, gerçekten tarihimizin hiçbir döneminde görülmeyen üstün bir başarıya ulaştı. Bu; dilimizin ve ulusumuzun başarısı demekti. Çünkü Kurum, Atatürk'ün kendisine vasiyet ettiği kalıtını en tutumlu bir biçimde kullanarak ulusumuzun ekinine en üstün yararı sağlayabilmişti. Doğal olarak, özverili etkinliğiyle yalnız üyelerinin değil bütün ulus bireylerinin temsil hakkını kazandı.
Kapatılan Türk Dil Kurumu, bu temsil gücüyle, sorunlarımızın birçoğunu çözümlemişti. Bir devlet kurumu olmadığı halde, hiçbir yaptırım gücü bulunmadığı halde Türkiye'de görülmemiş bir birlik sağlamıştı. Bu, kıvanç verici bir olaydı. Aydınlar için, yazarlar, ozanlar, sanatçılar için, bütün yaratımerleri ve bütün ulus bireyleri için kıvanç verici bir olaydı. Hepimiz için bir sevinç kaynağıydı.
Ancak, nasıl ki, yeryuvarlağının her yöresinde, her ulusun içinde tek tük hayınlar bulunursa, Türkçenin bağımsızlığının sevincini de çekemeyen örümcekleşmiş geri kafalılar da vardı aramızda. Kurumu arkasından vurmaya hazırlandıklarını, zaman zaman eyleme geçmelerine karşılık başaramadıklarını görmüyor değildik. Ancak Atatürk'ün kalıtının güvencesine inanarak, yeryüzünün her uygar ülkesinde mülkiyet hakkının kutsallığına, dokunulmazlığına güvenerek ulusumuza hizmetini sürdürüyordu Türk Dil Kurumu.
Atatürk ne demişti? Yönetimi ellerine geçirenler, aymazlık, sapkınlık ve hatta hayınlık içinde bulunabilirler!
Evet, hayınlık içinde bulunabilirler.
Bakarsanız ne Atatürk'ün kalıtının güvencesini tanırlar ne de mülkiyet hakkının kutsallığını, dokunulmazlığını!
Beyinleri Türkçenin gelişmesine karşı düşmanlıkla yıkanmış olan örümcekleşmiş geri kafalılar, ne yapar yapar, gelişmeyi önleme olanaklarını aramayı sürdürür!
Yeryuvarlağının neresinde olursak olalım uygar bir ülkede insanın tüylerini diken diken edebilecek çok ilkel işlemleri yüzleri kızarmadan yürütebilirler.
Ne insana saygı var, ne insan onuruna değer veriliyor ne de Atatürk'ün haklarına...
Doğrusu şudur ki, Türk Dil Kurumu’nun kapatılması, cinayet filmlerine benzemektedir.
Bazı cinayet filmleri vardır, izlemişsinizdir:
Polisçe aranan bir suçlu adam; suçsuz-sessiz bir kişinin yoluna çıkıyor, onu öldürüyor.
Sonra öldürdüğü adamın nüfus cüzdanını alıp kendi cebine koyuyor; kendi nüfus cüzdanını da yırtıp yok ediyor. Bunun ardından öldürdüğü suçsuz-sessiz adamın malvarlığına, kalıtına el koyuyor. Paralarını bol bol mirasyedi gibi kullanıyor.
Artık suçlu adam, öldürdüğü suçsuz - sessiz kişinin adıyla çevrede dolaşmaktadır.
Durumu bilenler, “Hayır, o sen değilsin, sen öldürdüğün adamın yerine geçmişsin!” diyemiyorlar, korkuyorlar.
İşte Türk Dil Kurumu'nun başına gelen böyle bir olaydır.
Türk Dil Kurumu kapatıldı. Şimdi onun nüfus kimlik kâğıdını “Biz o’yuz, biz Türk Dil Kurumuyuz" diyerek sahteciler kullanıyor.
Evet, bugün Türk Dil Kurumu’nun malvarlığını “biz o’yuz” diyerek sahteciler kullanıyor; ceplerindeki nüfus cüzdanları, öldürdükleri adamdan çaldıkları nüfus cüzdanıdır.
Bugün, dil bayramını kutlarken bağırıyoruz onlara: Siz o değilsiniz, siz Türk Dil Kurumu değilsiniz! Siz öldürdüğünüz adamın nüfus cüzdanını çalıp kullanan caniler ve sahtecilersiniz. Biz suçsuz - sessiz yurttaşlar olarak bunu yutmuyoruz.
Evet, böyle sesleniyoruz o cinayet filmlerinden hortlamış olan kimlik hırsızlarına.
Televizyonda izledik, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı, yaptığı güzel konuşmasında, "Biz kimseyi kaldırıp yerine oturmadık; biz, seçimle geldik, demokrasi var ülkemizde!”dedi.
Bu demokrasi güvencesine dayanarak şimdi soruyorum. Bütün ağırbaşlı dilbilim dünyasının gözleri önünde soruyorum:
Cinayet filmlerinde görüldüğü gibi Türk Dil Kurumu’nu öldürüp, onun kimlik kartıyla ortaya çıkarak "Ben Türk Dil Kurumu’yum!" diyenlere ne zaman suç duyurusu yapılacak? Gerçeğe benzeyen demokrasinin koşulları ne zaman yerine getirilecek?
Bir caninin; öldürdüğü kişinin kimlik kartını kullanması ne denli aykırı ise, Türk Dil Kurumu kapatıldıktan sonra, Türk Dil Kurumu’nun düşmanlarını çağırıp, Kurumu onlara kullandırmak, o ölçüde aykırıdır. Büyük cinayettir. Baskıdır. Kargaşadır. Büyük bir yurt hayınlığıdır.
Uluslararası dilbilim ve Türkbilim alanında devletimizi, ulusumuzu ve bizim bilim dünyamızı küçük düşürmektir. Bunu uygun bulmuyoruz, buna boyun eğmiyoruz.
Şimdi öğreniyoruz ki, Türk Dil Kurumu’nu öldürüp, onun kimliğini çalarak ceplerine koyanlar, “Biz O’yuz!” diyerek Dolmabahçe Sarayı’nda Uluslararası Türk Dil Kurultayı düzenliyorlarmış.
Yeniden haykırıyoruz:
Bunlar Türk Dil Kurumu değildir. Bunlar, Türk Dil Kurumu'nu öldürüp onun kimliğini ceplerine koyanlardır.
Yerli, yabancı bütün dilciler önünde; yerli, yabancı bütün yazarlar, yaratımerleri ye gazeteciler önünde açık olarak suç duyurusunda bulunuyoruz
-
Evet Atatürk'ün kurduğu özerk bir kuruluş olan TDK, 12 Eylül Faşist Cuntası tarafından kapatılmıştır. 17 Ağustos 1983'te yayımlanan 2876 sayılı Yasa ile (yasa tasarısı cuntacı Şahinkaya tarafından Danışma Meclisine sunulmuştur) dernek statüsündeki TDK'nın varlığına son verilmiştir.
Yerine kurulan TDK isimli resmi kuruluş vardır. Faşist generallerin dile bakışı karşı devrimcidir. Atatürkçü tözden uzaktır. Cunta lideri Kenan Evren, 26 Eylül 1981'deki 49. Dil Bayramına gönderdiği iletide, "(…) Yüce Atatürk'ün dilimizin yabancı diller boyunduruğundan kurtarılması için amacıyla kurduğu Türk Dil Kurumu'nun bu hizmeti yerine getirirken nesiller arasında kopukluk yaratmamaya ve herkesin anlayabileceği ortak bir dilin kullanılması yolunda çaba gösterileceğine inanıyoruz" diyerek aslında gerçek ereklerini de açıklamaktadır. Nesiller arasında kopukluk yaratma ifadesi, karşı devrimcilerin sıklıkla kullandıkları ve Türk Dil Devrimine yönelik başat saldırı söylemlerini oluşturduğunu anımsamakta yarar var.
Dolayısıyla bugünkü yapısıyla TDK Atatürk'ün TDKsı değil 12 Eylül Cuntasının TDKsıdır.
-
sn.skullg
Ozaman ben bu ifadenizden şunu anlarsam çokmu ileri giderim.
Bu generaller bu ihtilali dış destekli yaptıkları aşikar.Bu tip özerk kurumları kapatma yada yıldırarak yok etme gibi eylemleri o ülkenin ulus devlet kavramını yoketme teşebbüsü değilmidir.
Türklük kavramını ve o olguyu yoketmenin baş aşamasımıdır.Acaba daha başka hangi alanlarda bu halk kazıklandı acaba daha bilemediğimiz nelerimizi kaybediyoruz.
By by türkçe diyen oktay sinanoğlunu anlamamaktaki ısrarımız nedendir.
offff off konunun sonu beni sıktı ve baydı.Kendimi yine komplo teorilerine atacağım kurtarın beni imdaaaaaaaaaaaaaat
-
Şiemdi burada bir anlaşılmaz ya da benim bilmediğim ya da yanlış bildiğim yla da eksik bildiğim bir durum var gibime geliyor.
Birisi uzun anlatımlarla değil de şu işi kısaca bir özetlesin de ben de bir görüşüm varsa ona göre belirteyim.
Türk Dil Kurumu'nun öncemki yasal statüsü neydi? (Bir zamanlar bu kurumda görev almış olan kişiler var tanıdığım; siz de tenırsınız o kişileri.)
Türk Tarih Kurumu'nun durumu da aynı ya da benzer miydi?
Bırakalım faşist bilmemneist suçlamalarını falan. 12 Eylül sonrasında bu kurumlara nasıl bir tüzel kişilik verildi? (Derneklerin canına okundu biliyorum; bu kurumlar da o çerçevede mi işlem gördü?)
Peki şimdiki durum ne? Son düzenlemeyle yapılmış olan nedir? Bunun nasıl bir etkisi vardır?
Bilmiyorum. Soruyorum.
Yorum değil, bilgi rica ediyorum.
Önce bilgilenelim. Sonra eğilimlerimiz uyarınca yorumlarımız farklı olabilir.
-
Yasal olarak devam ettiğine dair karar olduğunu biliyorum.
Konu Atatürk'ün mirası, İş Bankası hisselerinin kar payı. Vasiyet gereği bu bedel 2 kurum arasında bölüştürülmekte idi. 12 Eylül sonrası bu 2 kurum birleştirildiği için konu yargıya gitti. Karar, yeni kurulan Kurumun, eski TDK ve TTK'nun devamı olduğu yönünde çıktı.
Saygılarımla.
-
Sayın mustafa Kemal'e teşekkürler kendi açımdan.
Zaten benim sorumun bir ucu da bu soruna dayanıyor.
Bu iş öyle sıradan bir Türk dili, Türk tarihi, Türk kültürü konusu değil. Bu işin ardında önemli boyutlara varan akçalı işler var.
Sayın SkullG ne diyecek bakalım tüzel durum açısından.
-
15 Nisan 1931 kurulan Türk Tarihi Tetkik Cemiyetine bir kardeş olarak oluşan kuruluş tarihi 13 Temmuz 1932 olan Türk Dili Tetkik Cemiyeti, o zamanki Dernekler (Cemiyetler) Yasasına göre kurulmuştur. Dernek Tüzüğünün birinci maddesine göre Atatürk Derneğin kurucu ve koruyuc Genel Başkanıdır. "Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin yüksek koruyucu başkanlığı altında 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti adlı bir cemiyet kurulmuştur.” Dernek 1940'ta KAmu yararına çalışan Dernek statüsüne alınmıştır.
Dernekle ilgili olarak Atatürk'ün vasiyeti ise şöyledir:
"Dolmabahçe: 5-9- 1938
Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya'daki menkul ve gayri menkul emvalimi Cumhuriyet Halk Partisine atideki şartlarla, terk ve vasiyet ediyorum:
1) Mevkut ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
2) Her seneki nemadan, bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe Makbule'ye ayda 1000, Afet'e 800, Sabiha Gökçen'e 600, Ülkü'ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile'ye şimdiki gibi 100'er lira verilecektir.
3) Sabiha Gökçen'e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir.
4) Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
5) İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
6) Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya, Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir. K. Atatürk"
Görüldüğü üzere Atatürk'ün belirttiği isimlere yapılacak ödemeden sonra geriye kalan miktar bu iki Dernek arasında pay edilecektir. T. İş Bankasının kurucularından olan Atatürk’ün bu bankadaki kurucu pay oranı %27,57’dir. CHP'nin görevi sadece korumadır. Herhangi bir gelir elde edemez. Bu hisse 1981'e dek Banka sermaye arttırımı yapsa bile korunmuştur. Milli Güvenlik Konseyi, bankadaki Atatürk hisselerinin hazineye geçtiğine karar vermiştir (çok hukuki (!)). 1981'de partiler kapatıldıktan sonra yapılan sermaye arttırımı sonrası Atatürk'ün hisseleri %0,9'a düşürülmüştür. Devlet Denetleme Kurulu, 1982'de Kenan Evren emriyle TDKyı denetler. TDK denetleme sonucu temiz çıkar. Ama değerlendirmelerde "üllerin dağıtımında Türk Dil Kurumu’nun çeşitli saldırılara neden olmasına yol açacak tercihlerin yapılmasını önleyecek önlemler alınmadığı, dilin doğru ve güzel kullanımı yanında ulusal bütünlüğü zedeleme kuşkusu uyandıracak düşünce ve duygulara yer veren yapıtların değerlendirme dışı tutulmasına özen gösterilmediği gözlenmiş bulunmaktadır.” gibi ifadelere de yer verilir. Derneğin denetçilere göre suçu, Solculara ödül vermişler diye kısaltayım.
1982 Anayasasında 134. maddeyle TTK ve TDK ile ilgili şu hükme yer verilir:
“Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak amacıyla; Atatürk’ün manevi himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Başbakanlığa bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzelkişiliğine sahip ‘Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’ kurulur.
Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu için Atatürk’ün vasiyetnamesinde belirtilen menfaatler saklı olup kendilerine tahsis edilir.
Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun; kuruluşu, organları, çalışma usulleri ve özlük işleri ile kuruluşuna dahil kurumlar üzerindeki yetkileri kanunla düzenlenir.”
bu maddeye dayanarak 2876 SAYILI ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU KANUNU (RG. 17/8/1983 Sayı: 18138) yayınlandı. Kanuna göre;
Türk Dil Kurumunun yeniden düzenlenmesi:
Madde 35 - "Ulu Önder Atatürk'ün kutlu eliyle ve O'nun yüce kurucu ve koruyucu Genel Başkanlığı altında kurulmuş olan" Türk Dil Kurumu; tüzelkişiliğe sahip, bilimsel hizmet ve faaliyetlerde bulunacak bir kurum olarak Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun kuruluşuna dahil edilmiş ve yeniden dezenlenmiştir"
bunun hukuki anlamı gaspetmeden başka bir şey değildir. Derneği al bir Kurumun içerisine monte et. E dernek statüsü gidince ne olur. Kurumun görevlileri olur.
Türk Dil Kurumunun üyeleri:
Madde 38 - Türk Dil Kurumunun üyeleri, bu Kurumun organlarını oluşturan,hizmet ve faaliyetlerinde görev alan kişilerdir.
Türk Dil Kurumunun asli üyeleri:
Madde 39 - Türk Dil Kurumunun kırk asli üyesi vardır. Asli üyeler; bu Kanunda belirlenen amaç ve ilkeleri benimsediğini tutum ve davranışları, bilimsel eserleri, çalışma ve faaliyetleri veya eğitim ve öğretim hizmetleri ile kanıtlamış;
a) Yükseköğrenim görmüş, idari tecrübeye ve Devlet memuru olabilmek için gerekli niteliklere sahip adaylar arasından Yüksek Kurulca seçilen yirmi,
b) Türk Dil Kurumunun amaçlarının gerçekleştirilmesinde yararlı olabilecek ögretim elemanları arasından Yükseköğretim Kurulunca seçilen yirmi, Üyeden ibarettir. Asli üyelik süresi altı yıldır. Süresi biten üyenin yeniden seçilmesi mümkündür. Herhangi bir sebeple belirtilen süreden önce üyelik sıfatının sona ermesi halinde, yeni seçilen üye eski üyenin süresini tamamlar.
Önceden Dernek üyeleri tarafından seçilen Dernek Organlarının yerini de işte bu görevliler alır.
Bunların gelirleri nedir?
Gelir kaynakları:
Madde 100 - Yüksek Kurum ve bağlı kuruluşlarının gelir kaynakları aşağıda gösterilmiştir.
c)Türk Dil Kurumunun gelir kaynakları:
(1) Atatürk'ün vasiyetine dayalı gelirler,
(2) Türk Dil Kurumunun hizmet ve faaliyetlerinden elde edilen gelirler,
(3) Türk Dil Kurumu mal varlığından elde edilen gelirler,
(4) Türk Dil Kurumuna yapılan bağış ve yardımlar,
(5) Döner sermaye karları ve diğer gelirler,
(6) Zorunlu hallerde, Başbakanlık Bütçesinden Yüksek Kurum kanalıyla yapılan yardımlar.
Geçici madde 1'e göre " Yüksek Kurum Başkanının atanması ile birlikte Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu yüksek Kurum Başkanlığına bağlanır. Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumunun planlanan faaliyetleri 1933 yılı sonuna kadar eski mevzuatlarına göre yürütülür. Bu Kurumların 1984 yılı faaliyetleri bu Kanunda öngörülen esaslara göre planlanır."
personel kadrolarının ilk tespiti Bakanlar Kurulu kararı ile yapılır. Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunda çalışanlar,(Türk Tarih Kurumu Matbaasında çalışanlar hariç), 31 Aralık 1983 tarihi itibariyle memur statüsüne geçirilerek ve bu tarih esas alınmak suretiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine göre ve yazılı müracaat şartı aranmaksızın intibakları yapılır.
İşin akçalı yönü konusunda haklısınız. 2009 yılında Atatürk'ün vasiyeti üzerine bu iki kuruma düşen kar payı tutarı 131.473.045,95 TL'dir.
-
İşin ve kavganın niteliği ortaya çıktı.
Başka söze ne gerek.
Bunun pek acı yönü dil, tarih ve kültür üzerine bile böyle çirkin oyşunların oynanır olmasıdır.
Umutlarımız tükenmez.
Biz beceremedikse de, Ulu Atatürk'ün gençliğe hitabesinde sözünü ettiği gençler bir gün gelecek ve vazifeyi yerine getirecektir.
-
Ben dil devrimi konusunda şöyle bir bağlantı paylaşmak istiyorum. Aslında, bu bağlantıyı foruma copy-paste etmek istemiştim ama okumak isteyenin, bağlantıyı da okuyacağını düşündüm ve doğrudan bağlantısını veriyorum.
http://www.liberaldemokrasi.org/ssakman/makale/diltriy00.htm (http://www.liberaldemokrasi.org/ssakman/makale/diltriy00.htm)
Edit: Teşvik amacıyla içinden bir iki pasaj paylaşayım istedim. Bu bir düz yazı değil, hayali bir üç kişilik oturumda taraflar tartışıyor.
Öztürkçecilik, bence değil ilerici bir çaba olmak,
a) geçmiş kültür ve tarihimizle bağımızı kopardığı, dolayisiyle daha güzel bir Türkiye için çabalayanların, bugünü anlamalannın ilk şartı olan geçmişi anlamayı olağanüstü güçleştirdiği,
b) ülkemizin ve dünyanın karmaşık sorunlarını anlayabilmek ve tartışabilmek için gerekli dilsel alet stokumuzu daralttığı, dolayisiyle düşünce hayatımızı kısırlaştırdığı,
c) görünüşte kelimeler düzeyinde de olsa ırk kavramına yaptığı özel vurgudan dolayı,
gerici bir ideolojinin ürünüdür.
Fakat Osmanlıcayı bugün kırklı yaşlara kadar hiçbir kuşağın pek bilmemesi hayıflanılacak bir gerçektir. Neyzen Tevfik, ameliyat ertesinde daha da kötüye giden midesi dolayısiyle tıbba bir hiciv yapar:
Midemi Tıp tepti benim,
Kırk katır tepse yıkılmazdı naçiz bedenim.
Biz öztürkçecilik kurbanları, buna nazire olarak şöyle desek yeridir:
Lisanımı Öztürkçecilik tepti benim,
Kırk katır tepse dolanmazdı naçiz dilim.
- Mülayim: Biraz abartıyorsun gibi. Dil Devrimi'ne gönül vermiş bütün aydınlanmız aklını peynir ekmekle mi yedi? Sen nasıl izah ediyorsun aydınların büyük desteğini?
- Serbesti: "Bütün aydınlanmız" yanlış bir niteleme. Şu anda başta edebiyat ustamız Attila ilhan olmak üzere, birçok ilerici aydın Öztürkçeciliğe karşı çıkmakta. Üstelik buna dildeki tutumlarından ötürü haksız olarak tutucu diye nitelenmiş olanları da eklersek az değil bu sayı.
Bilindiği gibi dilde sadeleşme çabaları, Cumhuriyet'le birlikte gelmiş değil. Tanzimat'la başlayan "sadeleştirmecilik", Osmanlılığın, enternasyonalist ümmet fikrinin, etnosentrik millet fikri lehine terkedilmeye başlandığı son zamanlarında ‘özleştirme’ haline dönüşmeye yüz tutmuş; Cumhuriyet'le birlikte, devletin kültür politikasının temel direklerinden biri haline geldiği için edindiği resmî ve gayrıresmî kuvvetlerle, hasımlanna tahakküm ettiği gibi taraftarlarında da dilde gericiliği, ‘ilericilik’ zannettirecek ölçüde büyük bir illüzyon yaratmıştır.
- Mülayim: Biraz evvel "göçebe bir kavim olarak Türklerin Türkçesi" ve "yerleşik bir medeniyet olarak Osmanlıca Türkçesi "nden bahsettin. Her toplum kendi kültürüne uygun etkin bir dil yaratır. İlkel diller-ileri diller gibi bir ayrım mı getiriyorsun?
- Serbesti: Hayır, böyle bir ayrım yapmak istemiyorum. Fakat göçebe bir kavimin diliyle yerleşik bir medeniyetin dili arasında bugünkü dilimize yakınlık açısından bir fark vardır elbette.
Göçebe kavimlerin dili somut, özgül ve duyusal olma temayülü gösterir. 1897'de yazılmış bir rapora göre, seyyahın "Bütün insanlar ölür" cümlesini çeviremez merkezî Brezilyalı tercüman. Dillerinde böyle bir fikri ifade edecek yapılar mevcut değildir. Bir başka raporda, "Beyaz adam bugün altı ayı vurdu" cümlesini çeviremeyen yerliye sebebi sorulduğunda cevabı, beyaz adamın bir günde altı ayı vurmasına imkan olmadığı şeklinde olur.(l)
İlkel kültürlerde halk yalnız fiilî tecrübelerden bahseder. Fazilet, iyi, kötü, güzellik nedir tartışmazlar; günlük hayatları, modern toplumlarda el emeği ile geçinen, eğitilmemiş kesimlerde olduğu gibi, belirli insanların belirli durumlarda gösterdikleri etkinliklerin, iyiliklerin tartışılmasından öte bir şeye imkan vermez.
Öztürkçecilik icad edildikten sonraki ilk bir kaç yılda neye gebe olduğu ortaya çıktiğından, sahibi Atatürk, her zamanki basireti ve öngörüsüyle süreci durdurmak istedi. Uluslararası linguistik çevrelerde alay konusu olan Güneş Dil Teorisi, başka sebepler yanında bu yüzden öne sürülür: Türkçe, bütün dillerin anası olduğuna göre, Arapça ve Farsçanın da anasıdır, dolayisiyle bu dilden gelen yapıların ayıklanmasına gerek yoktur. Fakat ok yaydan çıkmıştır bir kere. Kraldan çok kralcı dalkavuklar sırada beklemektedir, ucuz devrimciliklerini göstermek için. Frankenstein sembolizmi, Atatürk'ün "Nutuk"unun "Söylev" tarafından öldürülmesiyle tamamlanır.
Saygılar
-
Sayın Popperist'in bu aktarımında verdiği türden ve buna benzer tartışmalar, eskiden çok yapılmıştı. Ben de 1960'lı yıllarda bir ara bunun içinde bulunmuştum; tam göbeğinde değil de şöyle kenarında köşesinde desek daha doğru olur.
Ben hep yinelerim bu forumdaki yazılarımda biliyorsunuz, ben Türkeçeciyim diye... Çünkü o eski dili kullanmamıza olanak yok güncel konuşmalarımızda. Bakın masonlar bile bunca tutuculuklarına karşın Üstad-ı Azam terimini terk edip Büyük üstat diyor artık ama işte o eski kafalı medya bir fırsat bulup da Masonluğu gündeme getirdiğinde hemen sıralıyor üstad-ı azamlar da üstad-ı azamlar diye... Sanırsınız ki bunlardan sürüsüne bereket var.
Kimi zaman da o Öz Türkçeyi anlayamadığınız olur. Nitekim Stephen Hawking'in o ünlü bilimsel kitabı bu nedenle doğru dürüst okunup anlaşılamamıştır yurdumuzda. Aynı şeyi Nutuk için de söyleyebilirim. Söylev hiç de onun asıl havasını verememiştir.
Bu konuda çok uzun şeyler yazabilirim ama yazmayacağım Sadece bir öneride bulunacağım.
Aklımızı kullanalım (usumuzu değil) ve ölçülü olalım. Önemli olan iletişimdir; bunu unutmayalım.
-
2011 yılında açmışım bu konuyu epey faydalı olmuş bir noktaya gelmişiz.
Bu konu uzun zamandır canımi sıkar durur dil bir millet için olmazsa olmazdir.
Vazgeçtik herseyden öyle ki globalleşme uğruna dili bir kenara bıraktık.
Çarşı pazar hemen tüm esnafların tabelalarını bakın bundan nasiplenmistir.
Türkçe maalesef bitmiş.
-
Kesinlikle dil önemli. Bazen tabelalara bakınca içim daha bir burkulur oldu.