Masonlar.org - Harici Forumu
Masonluk Bilgidir. Bilimdir. Ilimdir. => Dilbilim - Belagat => Turkce => Konuyu başlatan: edebiyat_ogr - Kasım 03, 2014, 07:55:36 öö
-
Dilimizde genel olarak dahil olma anlamındaki ''de'' ile bulunma anlamında kullanılan ''-de'' nin yazımına bir önceki yazımda değinmiştim. Şimdi yine yazımı yanlış yapılan ''ki'' nin üzerinde duracağım.
Türkçede her biri farklı görevlerde kullanılan üç ''ki'' mevcuttur. Bunlardan birincisi, bağlaç olan ''ki'' ; ikincisi, sıfat yapan ''ki'' ve üçüncüsü de ilgi zamiri olan ''ki'' dir. Konu çok karışık gibi görünmekle birlikte dil bilgisine az buçuk hakim olan kişiler için son derece basit aslında.
Bağlaç olan ''ki''nin yazımı
Kendisinden önce ve sonra gelen her sözcükten ayrı yazılır. Cümleleri de birbirine bağlamakla yükümlüdür.
Tanıdığım öyle insanlar var ki en iyi romanları okurlar da okuduklarından ders çıkarmazlar.
Biliyorum ki sen de beni unuttun.
Her iki cümlede de ''ki'' bağlaç göreviyle kullanılmış ve kendisinden önce gelen cümleyle sonra gelen cümleyi birbirine bağlamış.
NOT: Bağlaç olan ''ki'' nin bitişik yazıldığı kalıplaşmış birtakım kullanımları vardır: meğerki, oysaki, mademki, sanki, halbuki...
Sıfat yapan ''ki'' nin yazımı
Türetme eki göreviyle kullanılan bu ''-ki'' sözcüğe bitişik yazılır. Kendisinden önceki sözcükle birleşir ve ardından gelen sözcükle de bir sıfat tamlaması kurar.
Evdeki yabancı beni rahatsız ediyor.
Geçen günkü yağmurdan sonra şemsiyesiz dışarı çıkmamaya karar verdim.
Her iki cümleyi de incelediğimiz zaman cümlelerdeki sıfat tamlamaları dikkatimizi çekiyor.
evdeki yabancı (evde+ki yabancı) ''ev'' sözcüğü tek başına kullanıma çıktığında addır. Burada kendisinin önüne ''yabancı'' sözcüğü gelerek ''ev'' sözcüğünün görev adı değiştirilmiştir ve sıfat olmuştur. ''Hangi yabancı?'' sorusuna ''Evdeki yabancı'' cevabını veriyorum ve bir sıfat tamlaması kuruyorum. ''-ki'' eki de böyle durumlarda bitişik yazılır. İkincü cümlede ''Hangi yağmur?'' sorusuna cevap olarak ''Geçen günkü yağmur.'' diyoruz. ''gün'' sözcüğü cümlede sıfat görevini alıştır.
İlgi zamiri olan ''-ki''nin yazımı
Sözcüğe bitişik yazılır. Belirtili ad tamlamalarında tamlananın yerini tutar.
Masanınki daha güzel bir örtüymüş.
Bu cümlede bizim göremediğimiz bir belirtili ad tamlaması mevcuttur: masanın örtü-(s)ü. Ad tamlamalarında ikinci kısım, yani tamlanan(örtü) düştüğünde, onun yerini tutan bir ek getiririz. Bu cümlede ''örtü'' sözcüğünün yerini alan ''-ki'' eki, ilgi zamiri görevinde kullanılmış ve ''örtü'' sözcüğünün yerini almıştır. Cümlemiz normalde: ''Masanın örtüsü daha güzel bir örtüymüş.'' şeklindedir.
Seni sevdim ki seninle evlendim. (bağlaç)
Seninki bugün okulda yoktu. (ilgi zamiri) ''Senin çocuk bugün okulda yoktu.''
Bendeki kitaplarını yarın sana getiririm. (sıfat yapan)
Benim yazım güzel, seninki güzel değil. (ilgi zamiri) ''Benim yazım güzel, senin yazın güzel değil.''
Duydum ki unutmuşsun beni. (bağlaç)
-
Sayın arachnida, forum için çok önemli olduğunu düşündüğüm bu çabanız için size teşekkür etmeden geçemedim. Saygılarımla. Lütfen bu iletiye yanıt yazmayın, konu bulanmasın, yazım hatalarını düzeltmek isteyecek arkadaşlarımızın zamanını almayalım.