Mabet ve Loca
Sürükleyici üslubuyla hızlı okunabilen, çok iyi araştırılmış ciddi bir referans kaynağı; bir de iyi çevrilmiş olsaydı!
Kitabın başında, Tampliye Şövalyeleri Nizamı’nın (Order) kuruluşu, Haçlı Seferleri döneminde işlevi, benzer amaçla kurulan Hospitalier Şövalyeleri ile çekişmesi, Ortaçağ ekonomi ve kültürüne etkileri, Hıristiyan taassubuna karşı tolerans anlayışını getirmesi, Fransa Kralı ile Papa’nın ittifakı ile Nizam’ın çökertilmesi, kaçabilen Şövalyeler’in kurtuluş yolları, İrlanda ve İskoçya’ya geçişleri, kayıp hazine, İskoçlar’ın İngiliz ordusunu Tampliyeler’in yardımı ile yenmeleri, İskoçya’da bıraktıkları arkeolojik izler ve entelektüel mirasları, İskoç mit ve folkloruna etkileri anlatılıyor.
Daha sonra, evlilik yoluyla İskoçya ile İngiltere’nin tek bir krallık olarak birleşmeleri, 17. yüzyılda ilk İskoç Kabul Edilmiş Mason Locaları, bu Localar’da Tampliye, Rose Croix, ezoterist, simyager ve her türlü bilimsel araştırmacının toplanmaları, Localar’ın tartışma ve tolerans zemini forumlarına dönüşmeleri, Kralcı, Cumhuriyetçi, Katolik ve Protestan bilim adamlarının inanışlarını bir kenara bırakarak birlikte çalışmalarını, Invisible College’i kurmaları, Invisible College’in Rose Croix Nizamı’na dönüşerek 1661’de Royal Society (İngiliz Bilimler Akademisi) haline dönüşmesi, bu Akademi’nin tüm üyelerinin Kabul Edilmiş Mason olmaları çok detaylı bir şekilde, referanslar gösterilerek anlatılıyor.
Kitabın son bölümünde, önce Amerika’daki İngiliz – Fransız ve Kızılderili müttefikleri ile olan savaşları, peşinden İngiltere’ye karşı bağımsızlık savaşının verilmesi, gerek İngiliz gerekse Amerikan saflarında her rütbede çok sayıda Mason’un bulunması, Kıta Avrupası’nda her iki tarafta bulunan Masonlar’ın savaşı etkileme gayretleri, Masonluğun ABD’nin kuruluş ve gelişmesinde hiçbir kurumun etkili olamadığı kadar büyük etkisinin olduğu gözler önüne seriliyor.
Not 1: Kitabın önsözünde yazar Mason olmadığını yazıyor. Bunun üzerine Tesviye Dergisi nedeniyle sürekli e-mail ile görüştüğüm Michael Baigent’e, (Freemasonry Today’in editörü) “ben gene de sana Kardeşim diyeceğim” diye yazdım. Cevabında, bu kitabın hazırlanmasında 7 ay boyunca İngiltere Birleşik Büyük Locası Kütüphanesi ve Müzesi’nde çalıştığını, görevlilerin fevkalâde yardımcı olduklarını, bu arada bir çok Mason’la tanışarak etkilendiğini, kitap bittikten sonra tekris edildiğini yazdı.
Not 2: Kitabın çevirmeni, büyük bir gayretle, tarikat, nizam ve yer adlarını Türkçe’ye uyarlamaya gayret etmiş, ama bu esnada büyük de bir kargaşaya yol açmış. Templier ya da Templar “Tapınakçı”; Rose Croix zaman zaman Rose Croix, zaman zaman “Gül Haç”; Invisible College “Görünmezler Koleji”; Rite de la Stricte Observance “Kesin İzleyiş Riti”; Royal Society bazen aynen kalmış, bazen de “Kraliyet Bilim Araştırma ve Geliştirme Kurumu” diye adlandırılmış. Compagnie de Jésus (Sonradan Cizvit adını alacak tarikat) “İsa Kumpanyası” diye çevrilmiş.
Diğer taraftan Garter Nizamı tercüme edilmeden olduğu gibi bırakılmış. Lahey kentine Hague, Tarihçi rahip Calmet’e Papaz Ahmet denmiş.
Sürgündeki Stuart Hanedanı mensuplarının İngiltere tahtı üzerinde hak iddiasında olduklarını ifade eden “Pretender” sözcüğü “sahtekâr”, Bölge Büyük Üstadı unvanı “İl Büyük Üstadı” olarak çevrilmiş.
Söz konusu kitaba, redaksiyon hiç yapılmamış gibi, metin imla ve bilgisayar hataları ile dolu; “alınış” _ almış, “ileride” _ ilende, “Newton” _ Nevvtoıv, “tekris” _ teksir olmuş, “in” harfleri “m” olarak yazılmış; loca, lonca ve gild terimleri birbirine karıştırılmış, sonuçta okuyucu bazen bulmaca çözmeğe mecbur bırakılmış.
Bu mahzurları nedeniyle kitabı okumak için sabır gerekli, ancak, buna rağmen kitap sürükleyici üslubuyla hızlı okunabilen, çok iyi araştırılmış ciddi bir referans kaynağı.