1772’de Medzibezh’te doğan Bratslavlı Nahman, anne tarafından Eliezer Baal Şem Tov’un torunun torunu, baba tarafından Horodenkalı Nahman’ın torunudur. Hasidik bir ortamda büyür, erken yaşta evlenir ve kayınpederinin evinde yaşar. Kayınpederinin ikinci evliliğinden sonra Nahman, Kiev yakınlarındaki Medvedevka’ya yerleşir ve orada kendisini takip eden geniş bir çevreye sahip olur. 1789’da Nahman, öğrencisi Simeon’la beraber İsrael’e gider ve bu dönede Hayfa, Yafa, Tiberya ve Tsefed’i ziyaret eder. Shepetovkalı Jacob Samson ve Kaliskli Abraham ben Alexander Katz ile tanışır. Napolyon ülkeyi işgal ettiğinde Nahman birkaç ay kaldıktan sonra oradan ayrılır.
Medvedevka’da Nahman, yerel bir tartışmaya dahil olur ve hakkında söylentilerin çıkmasına neden olan bir teori geliştirir. 1800 yazında Kiev’de Shpola yakınlarındaki Zlatopol’a taşınır. Geldikten sonra Podolia ve şimdiki Ukraynada yaşayan Yahudi cemaatleri üzerinde söz sahibi olan hasidik lider Shpolalı Aryah Leib ile tartışır. Aryah Leib’in görüşüne göre, Nahman’ın öğretisi Sebatayist ve Frankist öğeler içerir. Bunun yanında Nahman’ın ahlaki davranışlarını da eleştirir. 1802’de Nahman Podolia’daki Bratslav’a gider ve oradaki tsadikler ( ruhani liderler) , onunla anlaşamaz. ( Berdichevli Levi Isaac dışında). 1810’da Nahman Bratslav’dan ayrılıp Kiev’de Uman’a yerleşir ve burada ölür.
Nahman’a ait neredeyse tüm yazılar, 1803’te Nahman’ın takipçileri arasına katılan Nathan ben Naphtali Hertz Sternhartz tarafından toparlanmıştır. İlk başta Nahman’a çok yakın olan grubun içinde değildir. Ancak Nahman öldükten sonra önemli bir konuma gelir. Nahman’ın teolojik yazılarının ilk cildi ‘Likkutei Moharan’, yaşarken yayımlanmıştır. İkincisi ‘Likkunei Moharan Tinyan’a, ölümünden sonra çıkar. Nahman’ın yaşamının son yıllarında anlattığı hikayeler ‘Sippurei Maasiyyot’ adlı çalışmada toplanır. En ezoterik çalışması olan ‘Sefer ha-Nisraf’ ( Yanan Kitap) , kendi isteği üzerine 1808’de yok edilir. Bratzlavlı Hasidiklerin yazıları arasında, ‘Sefer ha-Ganuz’ ( Saklı Kitap) adlı bir ezoterik yazısına rastlanır. Nahman Sternhartz , ‘Likkunei Tefillot’ adlı başka bir çalışmayı da toparlar ve Nahman’ın bazı yazılarını bir dizi duaya dönüştürür.
Nahman, öğretisinin geleneğe dayandığını iddia etse de teorileri bir çok yeni fikirle doludur. Onun görüşüne göre, ‘Ayn Sof’ ( Sonsuz) merhametini, mutlak niyeti ile uyumlu bir şekilde hüküm süren dünyayı yaratarak ortaya çıkarmak ister. Dolayısıyla kutsiyet, her şeyin içindedir, hatta şeytani boyutta da vardır. Yani, bir insan kötü olsa bile , Tanrı’yı bulabilir ve günahlarından tövbe edebilir. Nahman’a göre, Luria’nın ortaya koyduğu tzimtzum kavramı (ilahi kasılma) çelişki yaratır. Bu kavram, İlahi Olan’ın geri çekilip ortadan kaybolarak bir boşluk yarattığını ileri sürerken, aynı zamanda ilahi içkinliği de savunur. Nahman’a göre, Tzimtzum’a sadece gelecekte ulaşılabilir, ancak o, bu kasılma olayından çok, İlahi Varlıktan yoksun boşlukla ilgilenir. O, bu fikrin, Yaratıcı’nın varlığıyla ilgili şüphelere yol açtığını iddia eder. Dolayısıyla, insanoğluyla ilişkisi bağlamında ilk yaratılan eylemle ilgili olarak, bir sorunun oluşması (kushya) doktrinini önemli bir bölümünü oluşturur. Nahman’a göre, insanlar şüphelerinden dolayı üzülse de , böyle bir kuşkunun ötesine geçmek mümkündür- bu insanoğlunun düşüşünün ereğidir.
Tzimtzumla ilgili ortaya çıkan soruya ilaveten, “kapların kırılması” ile ilgili başka bir zorluk daha vardır. Luria Kabalası’nın düalist anlayışıyla paralel olarak Nahman, kelifot’un ( kötünin alemi) kapların kırılmasının bir sonucu olarak ortaya çıktığını , yıkıcı eylemleri için ayrı bir alem oluşturduklarını düşünür. Ayrıca, seküler çalışmalar, dolayısıyla dindışı sorgulamalar için kaynak oluşturduklarını ekler. Yine de, kutsal kıvılcımlar kürelere düştüğü için kurtuluşu bulmak ve o yerden kalkmak , dolayısıyla kafirliğe çözüm bulmak mümkündür. En önemli sorunun boşluktan ve sessizlikten çıktığını öne sürer. Bu sorunun cevabı, inançlı olanın kutsal sessizliğidir. Rasyonel düşüncenin , inanç sorusunu çözebileceğine inanmaz.
Nahman, inancın bütün şüpheleri aşabileceğini öne sürer. Bu, cevaplamaya çalıştığı sorulardan çok daha çelişkili ve karmaşıktır. Bir yandan rasyonel kesinlik bir inanç meselesi değil, hatta onun en büyük düşmanıdır. Nahman’a göre inananların inancı bir özgür seçim ifadesidir ve bu mantığa dayalı bir şey değildir. Lukkutei Moharan’da şöyle yazar:
İnsanın esas amacı ve mükemmelliği masumiyet içinde, hiçbir yabacı düşünceye kapılmaksızın Tanrı’ya ibadet etmektir... Sadece inanç ve Tora’ya göre basitlik ve saflık içinde uygulanan mitsvalarla... çünkü bunu her insan yapabilir ve dolayısıyla bu son ereğe ulaşabilir. ( Likkutei Moharan, bölüm1, 19).
Bu nedenle Nahman felsefe çalışmalarını eleştirir. İnancın en yüksek dinsel ideallerden biri olduğuna inanır. İnsan mantığının , prensipte ilahi muhakemeden farklı olduğunun idrak edilmesi , sadece inancın üstesinde gelebileceği bir çok çelişkiyi ortaya koyar. Mantığın bittiği yerde inanç başlar, diye yazar. Akıl tarafından idrak edilemeyen bir şey için inanç gereklidir. Nahman’a göre sürgün , böyle bir dini bağlılığın olmaması sebebiyle yaşanmaktadır.
Tsaddik ( ruhani lider) kavramını tartışan Nahman, böyle bir kişinin Yahudi halkının duaları için kurtarıcı bir güç sağladığını düşünür. Ayrıca, tsaddikelrin dine aykırı sorular hakkındaki düşünceleri, şüpheye kapılanlara manevi bir aydınlık getirebilir. Benzer şekilde, tsaddiklerin söylediği hasidik melodiler , inançlı olanlara manevi bir etki verir. Şüphelere rağmen bir tsaddiğe inanmanın, tsaddiğin Yaratıcı’yı harekete geçirdiğini fark etmek , öğretisi yoluyla Kutsal Olan’la, insanlıkla nasıl uğraşması konusunda iletişim kurduğuna inanmanın gerekli olduğunu belirtir. Tsaddik ‘Ayin’ ( Hiçlik) mertebesini aştığında , insanlara yakındır ve onlara rehberlik edebilir. Tsaddik’in, nerede olduğu önemli değildir ve sonsuza kadar yaşar. İnsanlar, tsaddikerin sözlerini kulaklarıyla duyabilmek için onların yaşadığı yerlere yolculuk etmelidir. Nahman, ayrıca, tsaddik’e itirafta bulunulması ve ona iltifat edilmesi gerektiğini de söyler. Çünkü tsaddik dünyevi ve manevi boyutlarda olanları kendide toplamıştır. Onunla iletişime geçme, tikkun ( kozmik onarım) sürecine katkıda bulunur.
İlahi gerçeklerle ilgili bu kavramlara rağmen Nahman’ın dini kavramları genelde karamsardır. Nahman’a göre, insanın yolu üstünde bir çok engel vardır. Sanki insan uçsuz bucaksız bir denizin üstünde, bir iple salınmaktadır. Ancak Nahman, umutsuzluğu kesin biçimde reddeder: Hayatta tutulması gerekenler yollar, inanç,neşe, melodi, dans, öz eleştiri, tsaddik ile iletişim ve Tanrı’yı bilme arayışıdır. Bu nedenle dini sisteminde duanın önemli bir yeri vardır- dua, insanlar ile İlahi Olan ile diyalog olarak açıklanır. Bu bağlamda Nahman, mistiğin bir isim ya da dua gibi dış bir nesneye konsantre olabileceği bir tür meditasyon öğretir.
Ona göre, bu tip dualar anlık olarak ortaya çıkmalı ve insan kendini bunların içinde kaybetmelidir:
Kendinizi, zorunlu varoluş olan Tanrı’nın birliği içinde oluşturmalısınız. Ancak, öncelikle kendinizi soyutlamazsınız ( yok etmezseniz) buna layık olamazsınız. Ancak hitbodedut meditasyonu ( zihinsel inziva) olmadan kendinizi soyutlamanız imkansızdır.Meditasyon yapıp , anlık düşüncelerinizi Tanrı önünde ifade ederseniz, bütün arzularınızı ve kötü eğilimlerinizi yok etmeye layık olabilirsiniz. Bundan sonra tüm fiziksel varlığınızı da yok edebilir ve kökünüze dahil olabilirsiniz. Meditasyon için en uygun zaman gecedir... bunu yalnızken yapmanız gerekir. Bu, dünyanın dünyevi sorunlardan kurtulduğu zamandır. İnsanlar dünyevi işleriyle gündüz ilgilenirsiniz ve kendinizi O’na katamazsınız.... Ayrıca kimsenin olmadığı bir yerde meditasyon yapmalısınız. Dolayısıyla geceleyin, kimsenin olmadığı bir yerde yalnız olmalısınız. Oraya gidin ve meditasyon yapın, büyün aklınızı ve yüreğinizi dünyevi meselelerden temizleyin. O zaman kendinizi soyutlamanın gerçek güzelliğiyle tanışacaksınız. ( Kaplan, 1982, 309).
Referanslar
A. Kaplan, Meditation and Kabbalah, York Beach, ME, 1982
B.
Nahman’ın Önemli Yazıları:
M. Levin, Classical Hassidic Tales: Marvellous Tales of Rabbi Israel Baal Shem and of His great- grandson, Rabbi Nahman, New York, 1975
Nahman of Bratslav, Rabb, Nahman’s Wisdom ( Çeviri A. Kaplan) , Brooklyn, NY, 1973
Nahman of Bratslav, The Chambers of the Palace, Northvale, NJ, 1993
