Haddime düşmese de bir de ben katkıda bulunayım.
Azersbeycan'da ya da herhangi bir başka ülkede hiç mason locası yokken bir mason locasının kurulup çalışmaya başlaması için asgari koşullar vardır. Bu koşullar aslında hiç de yeterli değildir; çok daha fazlası gereklidir ama asgarisi budur.
Örnek Azerbeycan... Ona göre devam edelim.
Orada oturmakta olan Azeri dostlarımız arasında mason olmak isteyenler, yöntemine uygun işlemlerden geçerek mason olacak. En az üç kişi. Bu masonlar Türkiye'de üye oldukları loca ya da localarda toplantılara düzenli bir şekilde katılarak çıraklık dönemlerini tamamlayacak, kalfa olacak, sonra aynı tarzda üstat derecesine yükselecekler.
Sonra bu üç üstat dereceli mason Azerbeycan'da, dileyim ki Bakü'de, masonik deyişle bir "üçgen" oluşturup çcalışmaya başlayacak. Bu oluşum henüz bir loca değil. Kuşkusuz bu arada Türkiye'den oraya giden masonların dea kendilerine masonik bakımdan destek vermesi gerek.
Sonra o üç üsteat mason, aralarındaki iş birliği ile Türkiye'deki loca ya da localarda mason olmak üzere yeni üyeler önerecek. (Aslında bu işlemi Türkiye'den oraya giden masonlar aracılığı ile de yapabilirlerdi.) Bu yeni önerilenler de Türkiye'de Masonluğa girecek, sonra kalfa, sonra üstat olacak.
En az yedi üstat olduklarında (asgari ama aslında yetersiz koşul) kendi ülkelerinde Türkiye'deki masonların da desteğiyle bir loca kurabilirler.
Bu aşamada o kurulmuş olan loca, herhalde Türkiye'deki bir büyük locaya bağlı olarak çalışacağı için henüz ulusal (milli) bir nitelik taşıyamayacak. Ancak locaların sayısı en az üçe çıktıktan sonra ulusal nitelikli Azerbeycan Büyük Locası'nı kurabilecekler.
Şimdi bir aşama geriye gidelim. Azerbeycan yasaları bu ülkedeki bir derneğin bir başka ülkeye bağlı olarak çalışabilmesine elveriyor mu? Bunun yarınıtı evet ise sorun yok ama hayır ise o locanın içinde bulunduğu koşullar çok zor olacaktır. Hem kendi başına az sayırada üyesi olan bir dernek olacak ama perde arkasından Türkiye'deki büyük locaya bağlı olmak gibi bir sorunla sıkışacaktır.
Demek oluyor ki Azerbeycan'da bir mason locasınun kurulması hiç de kolay iş değil. Orada yerleşmiş ya da çalışmakta olan Türk masonlar varsa, belki bu işler çok daha kolaylaşır. Gene sözünü ettiğim aşamalar söz konusu olabilecektir ama bir hız sağlanır. Örneğin bugün Almanya'da Türk masonların bir locası var. Ancak bu oraya yerleşmiş yeterli sayıda Türk masonun bulunuşu sonucunda gerçekleşti. Azerbeycan'da da varsa, o zaeman bu bağlamda adımlar atabilirler. Elbette bunun için de gönüllü olmak, sadece mason sıfatını taşımakla yetinmeyip, yazılı olmayan görevleri yerine getirmeye de girişmek gerek.
Olur mu?
Neden olmasın.
Bugün olmasa da yarın olacaktır.