31 MART İRTİCA VAKASI...İRTİCANIN VE İSTİBDATIN HAZİN SONU!..

[Ittihatci]

Olaylar esnasında Adliye Nazırı Nazım Paşa, Tanin yazarı Hüseyin Cahit Bey'e benzetilerek, Lazkiye Mebusu Arslan Bey ile birlikte ayaklananlar tarafından öldürülmüştür...

Bazı yazarlar o günlerde sokakta yakalanan mektepli genç subayların gericilerin liderliğindeki neferler tarafından parçalandığını da yazmışlardır!..

[Ittihatci]

"Din, bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanın emrine uymakta serbesttir. Biz dine saygı gösteririz. Düşünce ve tefekküre karşı degiliz. Biz sadece din işlerini, millet ve devlet işleriyle karıştırmamaya çalışıyoruz, kasde ve fiile dayanan bağnaz hareketlerden sakınıyoruz. Gericilere fırsat vermiyeceğiz!"

Hareket Ordusu Erkanı Harbiye Reisi Mustafa Kemal

[Ittihatci]

Hareket Ordusu, ayaklanmayı bastıran kuvvetti. Bu kuvvete adını Kumandan Hüseyin Hüsnü Paşa'nın kurmay başkanlığını yürüten Kolağası Mustafa Kemal Bey'e aitti.

Ordunun kumandasını daha sonraları ilerde sadrazamlık yapacak olan Mahmut Şevket Paşa ele aldı. Mahmut Şevket Paşa; Türk Hava Kuvvetleri'nin kurucusu (1911), Babıali Baskını ertesi Sadrazam (şehit).

Kurmay Başkanı Hüseyin Hüsnü Paşa; İstanbul'da, 1850'de doğdu. Harbiye Mektebi'nden mezun olduktan sonra tarihlere ‘‘93 harbi’’ diye geçen 1877'deki Rus Savaşı'na katıldı. Abdülhamid tarafından bir ara İttihatçılara yakın olduğu iddiasıyla Karaman'a sürüldü, 1908 Meşrutiyeti'nin ilánından sonra Selánik'teki 3. Ordu'ya tayin edildi ve 31 Mart hadisesi üzerine İstanbul'a yürüyen Hareket Ordusu'nun kumandanı oldu ve Yeşilköy'den İstanbul'a girmek üzereyken kumandayı Selánik'ten gelen Mahmud Şevket Paşa'ya devretti.

Libya'da valilik de yapan Paşa daha sonra siyasete girdi, senatör oldu ve Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra bir ara tutuklanıp Bekirağa Bölüğü'ne kapatıldı. Kurtuluş Savaşı yıllarını Anadolu'da geçirdi, zaferden sonra İstanbul'a döndü ve hayata 1926'da, Kuzguncuk'taki yalısında veda etti.

Ordu Kurmay Başkanı Kolağası Mustafa Kemal Bey; Daha sonraları Trablusgarp mücahidi, Çanakkale kahramanı, Ordu Komutanı, TBMM Reisi ve Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı.

[Ittihatci]

Hareket Ordusunun temelini 2. ve 3. Ordu birlikleri oluşturuyordu. Ancak bunun yanısıra orduda Bulgar, Sırp, Arnavut gönüllü taburları da bulunmaktaydı. Ordu, Selanik'ten hareket ederken bu gönüllülerden çekinen bazı arkadaşları Mustafa Kemal Bey'e müracaat etmişse de O:

- Arkamızda olmalarındansa aramızda olmaları daha iyidir.

Yanıtını vermiştir.

Ayrıca orduya Trakya'da daha sonraları Balkan Savaşları'na katılacak olan ve mütareke İstanbul'unda Harbiye Nazırlığı yapacak olan Şevket Turgut Paşa, emrindeki Trakya Türkleriyle birlikte iltihak etmiştir!..

[Ittihatci]

Hareket Ordusunda görev yapan bazıları şöyle sıralanabilir;


Ordu Kurmay Başkanı Kolağası Mustafa Kemal Bey; Daha sonraları Trablusgarp mücahidi, Çanakkale kahramanı, Ordu Komutanı, TBMM Reisi ve Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı!..


Enver Bey; Ayaklanma sırasında Berlin Ateşemiliterliği görevinde bulunmaktaydı. Daha sonra Hareket Ordusuna katıldı. Sonradan Trablusgarp mücahidi (1911), Genelkurmay Başkanı ve Harbiye Nazırı (1913), Başkomutan Vekili ve 3. Ordu Kumandanı (1914). İttihat ve Terakki'nin Talat Bey ile birlikte 1 numaralı, 1.Dünya Savaşı sırasında ise bir numaralı adamı!..


Cemal Bey; ayaklanmanın ardından Üsküdar Mutasarrıfı, Adana Valisi, İstanbul Merkez Kumandanı (1913), Bahriye Nazırı- Suriye Valisi ve 4. Ordu Kumandanı (1914), Arabistan ve Havalisi Genel Kumandanı (1917), İttihat ve Terakki'nin üç numaralı adamı!..


Resneli Niyazi Bey; Ayaklanma esnasında Resne'deydi. Arnavut gönüllüleriyle birlikte Hareket Ordusuna katıldı. Kahraman-ı Hürriyet namıyla anılan Niyazi Bey hiçbir mevki istememesine rağmen Balkan bozgunu sırasında İstanbul'a avdet etmek isterken Avlonya iskelesinde şüpheli bir suikaste kurban gitti!..


Ohrili Eyüp Sabri (Akgöl); İttihat ve Terakki Merkez-i Umumi azası, ilerde Çorum milletvekili, Atatürk'e suikast davasında yargılanıp beraat etti!..


Ali Fethi Bey (Okyar); Ayaklanma sırasında Paris Ataşemiliterliği görevindeydi. Hareket Ordusuna oradan katıldı. Sonradan İttihat ve Terakki sorumlu katibi, Dahiliye Nazırı, Başbakan, TBMM Başkanı, Serbest Cumhuriyet Fırkası Genel Başkanı!..


Erkanı harp Kolağası İsmet Bey (İnönü); Sonradan Harbiye Nezareti Müsteşarı, General, Kurtuluş Savaşı liderlerinden, Başbakan, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı, Cumhuriyet Türkiyesi'nin iki numaralı adamı!..


Erkanı harp Kolağası Süleyman Askeri Bey; sonradan Teşkilatı Mahsusa lideri, Gerbi Trakya Türk Cumhuriyeti'nin Başbakan ve Genelkurmay Başkanı, Irak ve Havalisi Umum Kumandanı, Şuaybiye Savaşında İngilizlere mağlup olunca esir düşmemek için intihar etti!..


Mülazım-ı evvel Yakup Cemil Bey; sonradan İttihat ve Terakki'nin fedai şubesi reisi, Teşkilat-ı Mahsusa liderlerinden, Birinci Dünya Savaşı'nda parti içi hesaplaşma sonucu kurşuna dizildi!..

[Ittihatci]

Piyade zabiti Filibeli Hilmi Bey; sonradan Teşkilât-ı Mahsusa'da çalıştı, Millî Mücadele'ye iştirak etti, mebus oldu, Mustafa Kemal aleyhindeki sûikast girişimine iştirak ettiğinden idam edildi!..


Süvari Yüzbaşısı İzmitli Mümtaz Bey; sonradan Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın meşhur yaveri, milletvekili!..


Mülâzimievvel Ömer Naci Bey; sonradan İttihat ve Terakki Fırkası'nın konferansçısı ve hatibi, Teşkilât-ı Mahsusa azası, Birinci Cihan Harbi'nde İran hududundaki Bahtiyarı Aşiretleri'ni savaşa sokmağa çalışırken Kerkük'te tifüsten vefat etti!..


Baytar Yüzbaşısı Rasim Bey; sonradan Millî Mücadeleye katıldı, miralay oldu, İzmir Sûikasti girişimine iştirak ettiğinden idam olundu!..


Piyade Mülazimievveli Sarı Efe Edip Bey; Mondros'tan sonra Jandarma Yüzbaşılığına yükseldi, İstiklâl Savaşı'nda yararlık gösterdi, İzmir suikast girişimi üzerine idam edildi!..


Piyade Yüzbaşısı Afyonkarahisarlı Ali Bey (lakabı kel, Çetinkaya); sonradan Trablusgarp mücahitlerinden, Ayvalık'ta Yunanlılara karşı silahlı direnişi başlattı, Millî Mücadelede mebus, Nâfia Vekili oldu. İstiklal Mahkemesi Reisliği sırasında eski arkadaşlarından bazılarını İzmir Suikasti girişimi nedeniyle idama mahkum etti!..


Mümtaz Erkânıharb Yüzbaşısı Köprülü Kâzım Bey (Özalp); sonradan Enver Paşa'nın yaverlerinden, ermenilere karşı muzaffer oldu, TBMM Reisliği ve Genelkurmay Başkanlığı yaptı!..


Erkan-ı harp Kolağası Kazım Karabekir; sonradan Harbiye Nezaretinde Şube Müdürü, General, Kolordu Kumandanı, Kurtuluş Savaşı'nda Doğu Cephesi Kumandanı ve ermenilerin haklı cezalandırıcısı, milletvekili, Terakkiperver Fırka Genel Başkanı, İzmir suikastinin beraat eden sanıklarından, TBMM Başkanı!..


Bahriye süvarisi Rauf Bey (Orbay); Hareket Ordusunu denizden destekledi. Sonradan Trablusgarp ve Balkan Savaşları mücahitlerinden, Hamidiye Kahramanı, Bahriye Nazırı, Kurtuluş Savaşı önderlerinden, Nafıa Vekili, TBMM 2. Reisi, Başbakan, Terakkiperver Fırka Genel Sekreteri, İzmir Suikasti'nde yurda giriş yasağı alıp sonradan genel afla yurda döndü. Londra Büyükelçiliğine getirildi!..


erkan-ı harp Kazım Bey (Orbay); Sonradan Harbiye Nezareti başyaveri, Milli mücadeleye katıldı, Fevzi Çakmak'ın ardından Genelkurmay Başkanı!..


Erkân-ı harb Yüzbaşısı İsmail Hakkı Bey; Viyana ateşemiliterliğinden geliyordu, sonradan Paşa oldu!..


Erkânıharb Binbaşısı Faik Bey; sonradan Üsküdar Mutasarrıfı!..


Erkânıharb Binbaşısı Selânikli Remzi Bey; sonradan Divanı Harp Reisi, Birinci Cihan Harbi'nde Miralay!..

[Ittihatci]

Erkân-ı harp Yüzbaşısı Giritli Ruşeni Bey (Barkın); sonradan Teşkilât-ı Mahsusa'da çalıştı, Millî Mücadelede milletvekili oldu!..


Erkân-ı harp Yüzbaşısı Seyfi Bey[Düzgören]; Kâzım Karabekir Paşa ile Şark cephesinde ve Harbiye Nezaretinde çalıştı, sonradan General, Ankara'da mebus oldu!..


Süvari zabiti Nidâi Bey; sonradan İstanbul'da gizli teşkilâtta çalıştı, Milli Mücadeleye katıldı, süvari generalliğine kadar yükseldi!..


Kastamonulu Şükrü Bey; sonradan Maarif Nazırı, İzmir suikastinin tertipçisi olduğu gerekçesiyle idam edildi!..


Piyade Mülâzim-i evveli Yenibahçeli Nâil Bey; sonradan Teşkilat-ı Mahsusacı, Trabzon İttihat ve Terakki başkanı, İzmir suikasti girişiminde sorumlu olduğu gerekçesiyle idam edildi!..


Ankara Valisi Abdülkadir Bey, pontusçularla çarpışmış, İstiklâl Savaşına katılmış, İzmir suikastine girmemiş olmakla beraber doktor Nâzım ve Cavîd Beylerle beraber asılmıştır!..


Erkan-ı harp Kolağası Nuri Bey (Conker); sonradan Trablusgarp mücahidi, milli mücadeleye katıldı, Vali, Milletvekili, TBMM Başkanvekili..


Mülâzim-i evvel İsmail Canbolat Bey; sonradan Vali, Dahiliye Nazırı, milletvekili, İzmir suikasti girişimine karıştığı için idam oldu!..

[Ittihatci]

"Cumhuriyet düşüncede, bilgide, sağlıkta güçlü ve yüksek karakterli koruyucular ister."

Mustafa Kemal ATATÜRK