Masonluğun yüksek dereceleri denilirce, genellikle standart olarak bilinen üç derecenin üzerindeki dereceler anlaşılır.
Simgesel dereceler dahil ya da hariç olmak üzere yüksek dereceleri düzenleyen bir kurum ya da örgüt, Masonlukta bir “rit” adını taşır.
Adları değişik birçok mason riti vardır. Tarihte bunlar çok daha fazlaymış. Günümüzde varlığını sürdüren 10 kadar ritten söz edilebilir.
Bu ritlerin arasında Türkiye’de uygulaması bulunan tek bir rit vardır: Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti. (Son zamanlarda kimileri bu riti “Kabuledilmiş Skoç” olarak adlandırmış durumda. Bunun bir gerekçesi var ama Türk dili bakımından bu adlandırma yanlış.)
Önce şu bilinmeli: Bu ritin İskoçya ya da İskoçlar ile bir bağlantısı yoktur. Buna karşın niçin bu adı taşıdığı ayrı bir konudur. Niçin eski denmiştir; buradaki kabul edilmiş ne anlama gelir? Bunlar da ayrı konulardır. Forumda daha önce incelenmişlikleri de vardır.
Bu ritin evrensel nitelikli bir merkezi otoritesi yoktur. Her ülkede bu ritin o ülkedeki bağımsız otoriter organı kurulabilir. Türkiye’de bu organ Süprem Konsey ya da Yüksek Şûra olarak anılmaktadır. Ritin özgün yasası uyarınca ABD’nde iki, diğer ülkelerde bir tek olmak üzere kurulabilen bu otoriter organ, sonradan yapılan değişikliklerle her ülkede üçe kadar çıkabilmektedir. (Bu konudaki ayrıntıların incelenmesi konumuzun dışındadır.)
Türkiye’de şu anda bu ritin iki ayrı otoriter organı vardır. (Bunların tarihsel oluşum süreci de konumuzun dışındadır.) Bu organlardan biri Yüksek Şûra (Dernek adı olarak Fikir ve Kültür derneği) diğeri Süprem Konsey (Dernek adı olarak Mason Derneği) adını taşır.
Ritin yasası, 1’den başlayıp 33’e kadar uzanan bir dereceler dizgesinin yönetimini gerektirir. Ancak çoğu yüksek konseyler, ritin standart üç derecesinin düzenlenme ve yönetimi işini büyük loca ya da benzeri mason örgütlerine bırakır; kendi çalışmalarını 4.-33. dereceler arasında yürütür . Bazı yüksek konseyler bunu daha da öteler; kendi çalışmalarına ritin daha yüksek bir derecesinden (örneğin 18) başlar. Türkiye’de gerek Süprem Konsey gerekse Yüksek Şûra, 4.-33. derecelerde çalışır.
Türkiye Süprem Konseyi’nin gerek Özgür Masonlar Büyük Locası gerekse Kadın Mason Büyük Locası ile, ayrı ayrı olmak üzere, “konkordato” olarak anılan bir anlaşması vardır. Bu anlaşma, iki örgüt arasındaki karşılıklı ilişkileri ve protokol kurallarını belirler; kurumları birbirlerine bağlamaz yani bir ast-üst ilişkisi ya da zorunluluk saptamaz. Kurumların ve derneklerinin her biri özgür ve bağımsızdır; varlıklarını sürdürmek için bir diğerinin varlığına gereksinme duymaz.
Türkiye Yüksek Şûrası ile Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası’nın ise böyle bir konkordatosu yoktur. Ancak Yüksek Şûra, kendi tutum ve benimseyişi uyarınca, 4. derece çalışmalarına kabul edeceği yeni üyelerini sadece Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası’ndan alır.
Bu konu üzerinde daha ayrıntılı bilgiler de verilebilir. Ancak bir genel betimleme bakımından bu kadarı yeterli olsa gerektir. Sorular olursa, yanıtı da biliniyorsa yanıtlanır.