1808’de Offenbach’ta doğan Solomon Formstecher, Giessen Üniversitesinde Felsefe, filoloji ve teoloji öğrenimi görmüş, ardından 1889’daki ölümüne kadar Offenbach’ta haham olarak görev yapmıştır. Reform hareketinin aktif bir üyesi olarak Der Freitagabend ve Die İsraelitische Wochenschrift dergilerinin editörlüğünü yapmıştır. En önemli eseri Die Religion des Geistes ( Tinin Dini) , Alman filozoflarından Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling ve Georg Wilhelm Friedrich Hegel’den etkilenmiştir.
Çalışmalarında Formstecher, temel gerçekliğin İlahi Dünya Tini yani kendini doğada ve tinde gösteren kozmik bir bütünlük olduğundan söz eder. Formstecher için doğa, Tin’de farkındalık yaratan organik bir olaylar ve kuvvetler hiyerarşisidir. Doğa bilgisi gibi, Tin de mantık formunu alır. Ayrıca doğal objelerin gerçekleştirdiği ideallerin bilgisi gibi Tin de estetiğin formunu alır. Dolayısıyla Tin fizik, mantık ve estetik yoluyla doğada aktif hale gelir ve insan var oluşunda farkındalığa , etik idealler yoluyla ulaşır. Bilincin en yüksek formu olan insan, İlahi Dünyayı , Tin’in bu çeşitli görünümleriyle kavrama yeteneğine sahiptir. Yine de Formstecher, bu tip bir bilginin sadece sembolik olduğunu öne sürer- bu tözü ne betimleyebilir ne de tarif edebilir. Formstecher’e göre, İlahi Dünya Tini kendi içinde bir gizemdir.
Bu metafizik düzeni sunarken Formstecher iki tip din ortaya koyar: Doğanın dini ve Tinin dini. Doğa dini, doğal kuvvetleri tanrılaştıran pagan kültürlerdir. Paganizm, doğanın tek bir ilahi varlık olarak algılandığı “fiziksel tektanrıcılık”a ulaşır. Böylece fiziksel tektanrıcılık , özünde dünyanın ve içindeki her şeyin panteist bir tasavvurudur . Böyle bir dini sistemde insanoğlunun amacı Tanrı’ya geri dönmektir. Ancak Tinin dini, Tanrı’yı doğa ve etik ideal ile belirler ve böylece bireyi doğal dünyanın üstüne koyar. Böyle bir dini çerçevede insanlar ahlaki iyiyi seçerek Tanrı gibi olmaya teşvik edilir.
Formstecher’e göre, Yahudilik ilk Tin Dinidir ancak inancın tarihinde bile fikirler evrim geçirmiştir. Yahudiliğin gelişimi Tin Dini tanımı içinde gerçekleştiğinden , mükemmellik arayışında paganizmin sürekli karşısında olmuştur. “Yahudilik, ancak ideali bireyin hayatında gerçekleştiği zaman mükemmelliğe ulaşır” demiştir Formstecher (Formstecher, 1841, 70). Diğer yandan pagan dinler, doğa objeleriyle olan ilişkilerinin sınırları içinde gelişmiştir. Tarih içinde bu iki tip din sürekli çatışma içinde olmuştur:
Paganizm ve Yahudilik tarih boyunca zıtlık içinde gelişmeye devam etmelidir. Ve her din düzenlenip idealine ulaşana kadar devam etmelidir. Paganizm ereğine ulaştığında, doğanın kuvvetlerini tanrılaştırarak, sadece Tanrı’nın bir açılımını kavradıklarını anlayacaklardır (Formstecher, 71) .
Formstecher’in görüşüne göre, Yahudilik, dini hayatın en son noktasıdır. Zaman içinde insanlar bu gerçeği kavrayacak ve gerçek bilincin açılmasında Hıristiyanlık ve İslam’ın önemli bir rolü olacaktır:
Hıristiyanlık ve İslam Yahudiliğin, Pagan dünyadaki kuzey ve güney misyonlarıdır. Bunlar, İlah tarafından doğanın tanrılaştırılmasının önüne geçmek ve nesiller boyu insanları mükemmelliğin doruğuna taşımak için kullanılmıştır. İkisi de Yahudiliğin paganlığın içine karışmasıdır. Her ikisi de mutlak gerçeğe sahip olduklarına inanır ve kendilerini bu gerçeği ilerletip tüm insanlığın ortak özelliği yapma yolundaki misyonlarını bulmaya adar (411).
Formstecher’e göre Yahudilik diğer tektanrıcı dinlere eşitlik bahşedemez çünkü onlar, insanlığı Tanrı’nı ilahi planını tam olarak fark etmeye hazırlamak üzere, Yahudiliğin ancak birkaç tane gerçeğini kapsarlar . “Özde, o dinlerin misyonu Yahudiliğin hareketidir bu da kendini önce paganlıkta ilerletir sonra kendine geri döner “(365).
Formstecher için Yahudilik dini hayatın doruğundadır. Erken dönemlerinde Yahudi geleneği , Hıristiyanlık ve İslam ile pagan dünyayı dolaylı yoldan etkilemiştir. Hıristiyanlık göz önüne alındığında misyonu sınırlı ve geçicidir:
“Hıristiyanlık, kurtuluşu, görevi; kefareti de ulaşmak istediği amacı olarak görür... Bu kurtuluş ve kefaretin yaşayan sembolü Hıristiyanlıkta İsa’nın ölümünde bulunmuştur...(369).
Ancak böylesine olumlu bir değerlendirmeye rağmen Formstecher, Hıristiyan inancına eleştirel yaklaşır. Etik ideallerini oluştururken Hıristiyanlık, Yahudi etiğini , pagan metafiziğiyle birleştirmiştir. Ayrıca Yahudiliğin özel tören ve uygulamalarını çıkartıp onların yerine evrensel prensipleri koymuştur.
Hıristiyanlığın esas zayıflığına, geleneğindeki bu pagan öğeler neden olur. Formstecher, Hıristiyanlığın ilk başta pagan inanç ve uygulamaları benimsediğini belirtir. Ancak Kilise güç kazandığında, bu etkilerden kurtulmak için çabalamış ancak bunlar Hıristiyan inancının güçlü öğeleri haline geldiğinden, mücadele de çok zorlu olmuştur:
Yahudilikte tolore edilen ve her zaman ikincil öneme sahip olan paganikYahudi öğeler, Hıristiyanlığın yaşamsal temeli olmuşlardır. Bunlar, ilk başta yoğun olarak Yahudi daha sonradan pagan özelliklerine bürünmüş halde , Hıristiyanlığın en önemli prensipleri haline gelmiştir. En sonunda bunlar yeniden Yahudiliğin etkisine geri dönecektir (389).
Hıristiyanlıktaki Pagan öğeleri tartışırken Formstecher, temelde pagan olan bir çok doktrine dikkat çeker: Azizler, ölü için dua etme, azizlerin yükselişi gibi
Dolayısıyla, Formstecher’in yazıları Yahudiliğin dışladıkları ve içselleştirdiklerinin bir harmanıdır. Buna göre, tektanrıcı dinler Tanrı’nın tüm insanlık için kurduğu ereksel planın açılımı için önemli bir role sahiptir. Bu ilahi düzende, hem Hıristiyanlık hem de İslamın, paganlıkla mücadelede ikincil de olsa önemli rolleri vardır. Bütün açılımlarında, paganizm zararlı ve saptırılmıştır bu nedenle bu üç dini gelenek tarafından alt edilmelidir. Ancak Yahudilik en yüksek inançtır ve Tanrı’nın insanlığa açılımının en yüksek biçimde gerçekleşmesidir. Formstecher’in evrensel etik din olarak Yahudilik vizyonu , dolayısıyla , paganizmi reddetmesiyle dışlayıcı, ama hem Hıristiyanlık hem de İslam’ı onaylamasıyla kapsayıcıdır.
Referanslar / Formstecher’in önemli Yazıları
Solomon Formstecher, Die Religion des Geistes, Frankfurt, 1841
Daha fazla Bilgi İçin
B.Bamberger, ‘Formstecher’s History of Judaism’ Hebrew Union College Annual , Cincinnati, OH, 1950-1
I.Maybaum. ‘Samuel Formstecher: A Contribution to the history of Jewish Religious Philoshophy in th 19th Century, ‘ Monatsschrift für Geschichte und Wissenschaft des Judentums , 1872
N. Rotenstreich, Jewish Philosophy in Modern Times, New York, 1968
Konu: SOLOMON FORMSTECHER (Okunma sayısı 2874 defa)
Ekim 21, 2008, 08:52:05 öö