Kanlı "Şapka" Devrimi...

[asoraman]

Sözü hiç evirip çevirmeden söylemeliyim ki, Türkiye’de tarih spekülatörleri var. Özellikle yakın tarihe ilişkin farklı görüşler bu çerçevede yaygara malzemesi yapılıyor. Bu da yakın tarihin analitik tahlilinin yapılmasını engelliyor. Dolayısıyla her şey bir korku kuşağının içinde kalıyor.
Buna rağmen bugünkü yazımı, vaktiyle şapka yüzünden asılan İskilipli Atıf Hoca konusuna tahsis edeceğim. Çünkü 04 Şubat tarihi Atıf Hoca’nın idam yıldönümüydü. Bu konu önemlidir, zira yakın tarihe ilişkin korku kuşağının en koyu tonunda kaybolmuş konulardan biridir. Bugüne kadar da sadece spekülatif amaçların malzemesi olarak kullanılmıştır.
Bilindiği gibi, Atatürk 24 Ağustos 1925 tarihinde Kastamonu’ya elinde Panama şapkasıyla gitmiş, Kastamonululara hitaben yaptığı konuşmada, “…Uygar ve milletlerarası kıyafet, bizim için, çok cevherli milletimiz için lâyık bir kıyafettir” demişti, “onu giyeceğiz. Ayakta iskarpin veya fotin, bacakta pantolon, yelek, gömlek, kravat, yakalık, ceket ve tabiatıyla bunları tamamlamak üzere başta siper-i şemsli serpuş. Bu serpuşun adına şapka denir. Redingot gibi, bonjur gibi, smokin gibi, frak gibi, işte şapkamız!.. İsterseniz bildireyim ki, bu kadar yüksek ve önemli bir sonuca varmak için, gerekirse bazı kurbanlar da verelim…” (K. Z. Gençosman, Atatürk Ansiklopedisi, İstanbul 1981, X, 67)
Anlaşılacağı gibi, bu iş, “kurban” vermeyi göze aldıracak kadar önemliydi. İskilipli Atıf Hoca da maalesef “kurbanlar”dan biri olacaktı.
İskilip’in Tophane Köyü’nde dünyaya geldiği için “İskilipli” ünvanını kullanan Atıf Hoca, sıradan bir “molla” değil, İstanbul gibi bir ilim merkezinde medrese eğitimini tamamladıktan sonra Daru’l-fünununa (üniversite) girip İlahiyat Fakültesi’nden mezun olmuş bir aydındı. Zaten “sıradan” olsaydı, olabilseydi kimse ona ilişmeyecek, ömrünü sehpada yitirmeyecek, başı yastıkta bitirecekti.
Fakat “önder” kimliği peşini bırakmadı. 31 Mart Olayı’nda (13 Nisan 1909) Sinop’a sürüldü. Oradan Sungurlu’ya sevk edildi. Nihayet “bir yanlışlık” olduğu söylenerek serbest bırakıldı.
İzmir’in işgaline ilk tepkiyi gösterenler arasındaydı. Kurduğu “ İslâm Teal-i Cemiyeti” vasıtasıyla Anadolu’nun toparlanmasına yardımcı oldu. İrşatlarıyla Anadolu’nun yüreğini diri tutmaya çalıştı.
Nihayet Cumhuriyetin ilanı ve “Şapka İktisası Hakkında Kanun”un TBMM’nde kabulü…
Atatürk’ün Kastamonu gezisinde söylediklerinden ilham alan Bakanlar Kurulu, 2413 numaralı kararname ile devlet memurlarına şapka giyme mecburiyeti getirdi (02 Eylül 1925). Ardından Konya Milletvekili Refik Bey ve arkadaşları 15 Kasım 1925 tarihinde şapka dışında başlık giyilemeyeceğine ilişkin kanun teklifini TBMM’ye verdiler. Bursa Milletvekili Nureddin Paşa, tasarının Teşkilatı Esasiye Kanunu’na (anayasa) aykırı olduğunu ileri sürdüyse de dikkate alınmadı ve 671 sayılı “Şapka İktisası Hakkında Kanun” 25 Kasım 1925’te kabul edildi. 28.11.1925 günü 230 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Şapka Kanunu, başta Erzurum olmak üzere Rize, Sivas, Maraş, Giresun, Kırşehir, Kayseri, Tokat, Amasya, Trabzon ve Gümüşhane’de protestolarla karşılanmıştı. Çoğu dini duyarlılıktan gelen ve kendiliğinden gelişen muhalefet, öteden beri yönetimin “makbul” saymadığı etkin bazı kişilerin kışkırtmasına bağlandı. Onlardan pek çoğu İstiklal Mahkemeleri’nde yargılandı, bazıları ağır hapis cezalarına, bazıları ise idam cezasına çarptırıldı.
Direnişin en şiddetli olduğu yer ise Trabzon’un hocalarıyla meşhur ilçesi Of’tu. Of, Hamidiye Kruvazörü tarafından bombalandı. (Bizim uşakların bombardıman altında, “Atma Hamidiye atma, şapka da giyeceğuz, vergi de vereceğuz” diye ağlaştıkları rivayet edilir)
Bu arada Atıf Hoca da şapka devrimi’nden bir buçuk sene önce yayınladığı “Frenk Mukallitliği ve Şapka” isimli kitabından dolayı tutuklanmıştı. (26 Aralık 1925) Giresun İstiklal Mahkemesi’ne sevk edildi. İstiklal Mahkemeleri’nin astığı astık kestiği kestikti. Daha ziyade muhaliflere gözdağı vermekte kullanılıyor, bu yüzden de cezalar çok acımasız oluyordu. Buna rağmen, Giresun İstiklal Mahkemesi, Atıf Hoca’ya takipsizlik verdi.
Atıf Hoca İstanbul’a döndü. Ancak 26 Aralık 1925’te arkadaşları ile beraber tekrar tutuklanarak Ankara’ya sevk edildi ve Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yargılanmaya başlandı. Bu kez isnat edilen suç, “halkı kanunlara karşı kışkırtmak”tı. Oysa Hoca şapka aleyhine hiçbir gösteriye katılmamıştı.
Meşhur Kılıç Ali’nin (nam-ı diğer Kel Ali) reislik ettiği Ankara İstiklal Mahkemesi Savcısı, Hoca için 3 yıl hapis cezası istiyordu. Fakat mahkeme iki gün içinde idam cezası verdi.
Atıf Hoca, ne hikmetse savunma yapmaya gerek görmemişti. Hüküm 4 Şubat 1926 sabahı infaz edildi. Atıf Hoca’nın son sözü, “Mahkeme-i Kübra’da hesaplaşırız” oldu. Allah rahmet eylesin.

Kaynak : Yavuz Bahadıroğlu

[dogudanesen]

Bu ülkede bir gün sözde İSLAM DEVRİMİ yaparlarsa sarık ve fesleri nasıl taktıracaklar acaba ? herkes kuzu kuzu mu takacak yoksa bu kaynağı şüpheli örneğinize benzerleri mi eklenecek ?

[asoraman]

Hiçbir  devrim kansız  olmamıştır  Sn. dogudanesen  verdiğim   sadece   bunu   anlatan  bir örnek. Benim herhangi  bir yanlı ideolojiyi  benimsediğimin  "İSLAM DEVRİMİ" gibi  örneği  değildir.
Bilginize...

Saygılarımla,

[ozak1977]

Sayın asoraman,

İlkel Arap kıyafetlerine ne kadar da bağlısınız , üstün medrese eğitimi almış Atıf Hocanız gibi...Bişey

söyleyim de içinize dert olsun...Ya Tanrı o mahkemede Atatürk 'ü haklı bulursa ne olacak , nerden

biliyorsunuz Atıf Hocanız haklı...Tanrı' nın adına hüküm vermek sadece şirktir. Unutmayın ki sizin tarih

kaynaklarınız da hatalı olabilir...



Saygılarımla

[dogudanesen]

Kanlı şapka devrimi diye bir başlık seçtiğiniz için olaya trajik bir hava katıyorsunuz isteseniz de istemeseniz de... devrimlere özgü olan ortak bir takım olgular olmuş olabilir ancak sizin başlık ve örnek seçiminiz sanki Türk Devrimi'nin bir ayıbı varmış da onu insanların yüzüne vuruyormuşsunuz havası veriyor.

[de_hund]

Hiçbir  devrim kansız  olmamıştır  Sn. dogudanesen  verdiğim   sadece   bunu   anlatan  bir örnek. Benim herhangi  bir yanlı ideolojiyi  benimsediğimin  "İSLAM DEVRİMİ" gibi  örneği  değildir.
Bilginize...

Saygılarımla,

hayır zaten islam devrimi gibi bir öğreti ve plana  mensup olmanıza gerek yok, zaten türk inkılaplarını kanlı olarak göstermeniz 'zaten' yetiyor ')


şu atıf hoca denilen adam da onaylı vatan hainidir.

ayrıca ilk defa o yazardan duydum, islam teali cemiyetinin milli varlığı desteklediğini. Anadoluda kuvvacılara yönelik saldırı,fetva gibi eylemlerin başını çekmişlerdir. Zaten bilginiz var varsayıyorum ')


bu arada konu madem kanlı devrimdi, neden şapkayı verdiniz. 'kanlı devrim' diye tabir edilen çok olay var. bula bula bunu mu buldunuz ')

nelerle uğraşıyoruz ya..........

[asoraman]

Ön yargılarınızı  kırın Sn. de_hund ve  ozak1977   baştanda söylediğim gibi  ben herhangi bir yanlı ideolojiyi benimsediğimden dolayı "İslam  Devrimi" gibi  bu  konuyu açmadım. Eğer  konuya  ön yargılı yaklaşırsanız beni yargılayarak yaklaşırsanız  tartışamayız. Zaten  belirttiğim gibi  kanlı  olmayan  devrim yoktur. Bazen kendi  tarihimizlede yüzleşme erdemini göstermek gerekir tıpkı ermeni olayları  gibi. Hem  hain ile kahramanlık arasında ancak kıl payı  bir  fark  vardır  yaptığınız  devrim başarılıysa kahraman  değilse  hain olursunuz. Sana  göre  bana göre değişen olaylardır bunlar  örnek  vermek gerekirse  Damat  Ferit  Paşa kimilerine göre  haindir  kimilerine  göre değil, Vahdettin de kimilerine  göre hain kimilerine göre değildir.Bunlar  okuduğunuz kaynaklara  göre  değişir.Aynı  şekilde  örnekler   "Hitler, Stalin ve Lenin" olarakta  çoğaltılabilir tabiki.

Saygılarımla,

[Anatolic]

Sayin asoraman ve Sayin de_hund,

bu Sitenin Kurallari geregi ve kabul ettiginiz anlasmada, karsilikli fikir alis verisinin ancak saygi ve seviye cercevesinde olabilecegini vurgulamistik.

Konular veya meydana cikan fikir ayriliklari her ne kadar duygularinizi kamcilasada, sükuneti korumaniz gerekmektedir. Aksi taktirde konunun icine öfke ve nefret girer, bu da saglikli fikir alis verisi yapmanizi engeller.

Sükuneti saglamak icin son iki iletinizi sildim. Simdi lütfen yazacaginizi tekrar düsünüp ve belirttigimiz saygi ve seviye cercevesi icinde yaziniz.

Bu sekilde Site Yönetimin size karsi bir yaptirim uygulamasini engellemis olursunuz.

Saygi ve Sevgilerimle

Anatolic

[cardiffmonster]

Uzun suredir foruma girmemistim ilk yorumum buraya
Oncelikle bu konulardan once tartisilmasi ve ifsa edilmesi gereken cok sey var;
Misalen sapka konusu halki kutuplastiracak insanlarin birbirlerinin yumusak karinlarina mecazen hancer saplamaktan daha kotu tesir edecektir. Herhangibir sekilde taraflasmadan yazmaya calisicam...
Cumhuriyet doneminde ve son zaman Osmanli tarihindeki acilmayan tarihcilerin resmi tarih uzerine bir sey yazamadigi icin --darbelerin ve sikiyonetimlerin de etkisi ile-- yakin zmaan da hafiften aralanan kimi hakikat ile bazen dehsete dusuyorum. Halkimiz senelerce belirli gerekceler ile gercek tarihsel tartismalardan uzak kaldi. Iskilipli Atif ornegi ise biraz once vurguladigim insanlari ayrilmis olan saflarda birbirlerine karsi daha da saflarini sertlerlestirilmesine sebebiyet vermis. Kimse olaya tarihsel bir gerceklik yada tarihsel bir tartisma diye degil , ideolojik yaklasmis; ve zamanin sartlarinda o kararlarin alinmasina nedne olan uluslararasi ve yerel politik/sosyolojik nedenleri tartismamis. Burada Cumhuriyet devrimleri yanlisti veya tamamen dogruydu diye kaliplasmis tartismalar yerine; devrimlerin hangi kosullarda hayata gecirildigi ve ozellikle donemin sartlarinin iyi analizi gerekli, bunun icinde tarihcilerin islerinin hakkini fazlasiyla vermesi ve onlarin arastirmalarina saygi duyulmasi gereklidir.

Kucuk bir ornek vermek gerekirse; Avrupadaki ulus devlet akimindan etkilenen Osmanli azinliklarin cogunu kaybetmeye basladiginda ve azinliklar ile Avrupa baskilarina boyun egmek zorunda kaldiginda Ittihat Terakki deki Turkculuk ve turancilik daha kiymete bindi ve itibar gormeye basladi; ancak unutulan seylerden biri Osmanli bir Turk hanedani olmasina ragmen diger Turk devletlerinden uzak durmustu... bu baslibasina bir tez konusu.... sonrasinda ise o ortamin Cumhuriyet doneminde devam etmesi ve anlasmalar ile de toprak kaybindan korunmak gayesi ile -benim acizane dusuncem simdiye kadar okuduklarimdan- sinirlar icinde hicbir azinlik ayrilmadan hepsi Turk olarak tanindi. ve ilk anayasaya bakildiginda zaten gunun sartlari daha iyi anlasilacaktir.

Sonuc olarak bugunun sartlarinda bakildiginda; yapilanlar sadece ve sadece o zamanin kosullari icinde mesru bir deger tasiyabilir; ve aksini savunmak kisir tartismalardan ileriye gitmez. Ki benim dusuncem bunlarin acikca tum kriterlerle birlikte tartisilmasi ve konusulmasi gerekli zira bugun karsimiza cikan cogu sorunun kokeninde bunlar yatmaktadir. En aci olani ise , tartismalarda herkesin ortak paydada -vatanin milletin butunlugu- birlestigi halde tarihsel tartismalarin ideolojik tartismalari tetiklemesi. Karanlikta kalan olaylari acikca konusup tarihsel zeminde tartismak gerekli; ki en dogru ve saygili sonuclar ortaya ciksin. Son ornege ek olarak; Cumhuriyet temellerinde herkesin Turk olarak tanimlanmasi bugune bakildiginda terimsel bir vak'a dan ziyade irkcilik ve ideolojik boyuta tasinmis. En temel haklar arasinda bu tip tartismalar kardes gibi buyumus ayni cephede savasmis insanlari karsi karsiya getiriyor. Egitim sistemimizde oyle bri hazirlanmis ki, ezberletilen seylerin disinda hicbir seyi kabul etmiyoruz... Disardan bir sekilde yazilmayanlar ogrenildiginde ise akademik olmasi gereken tartismalar aci bri sekilde farkli zeminlere kayiyor....

Son kanaatim, Iskilipli Atif Hoca , okuyanlar bilirler sapka devrimine karsi cikmis olsa da dava tutanaklarinda hukuksuzluk soz konusu; arti; bugunun sartlarinda herhangi bir kanunu elestiren bir insanin idam edildigini dusunun? Nasil bir tablo cikar ortaya? buyuklerin dedigi gibi Seytan ayrintida gizlidir... Turkiye'de kurulus oncesi ve sonrasindaki yapilanlar o gunku sartlar icine katilarak elestirilmeli ya da savunulmali. Zira herkesin kendine sormasi lazim; Halk icin devlet icin, vatan icin, bagimsizlik icin, diyerek insanlar birbirini oldurdu 80 oncesinde. Fikir ve amac ayni idi, ancak uretken olmak yerine grevlerle protestolar ile kavgalar ile enerjilerini tukettiler ve son noktada ezici bir gucle susturuldular, amaclar ve fikirler ayni olmasina ragmen halk birbiri ile neden kavgaliydi? V

[asoraman]

Sn. cardiffmonster   konun  açılış amacına  uygun yaklaşımınız  ve yorumunuz için teşekkürler.

Saygılarımla