FANTASTİK’ten Aktarım: “Hermes”

[ADAM]

Baktım ki Özer Baysaling’in FANTASTİK adlı kitabının “Dergâh” başlıklı bölümü hayli ilgi çekti; bu kitaptan birkaç bölüm daha aktarayım dedim. Ancak “Hermes” başlıklı bu bölüm korkarım kısmen forum kurallarına aykırı düşer/düşebilir çünkü doğrudan masonik ritüellerden söz etmeler var. Onun için, biraz kırpma yaptım; ne şiş yansın ne kebap diye.. Ancak yapmış olduğum o kırpma bu bölümün güzelliğini bozmaz. Bunu forumun bu bölümüne koyuşumun nedeni de, ezoterizm ile ilgilenenler için daha çekici olabileceğini düşünmemden ileri geliyor.



………….



M.Ö. 15. yüzyılda, Mısır’da Nil kıyısında, Firavun Tutmosis’in Karnak’taki tapınağındaydım.

Tapınak, kıyısında çiftçilerin tarım yaptığı, develerin dolaştığı, yemyeşil, zümrüt gibi akan bereketli Nil’in boylu boyunca oluşmuş ovanın az ilerisindeki tepede, palmiyeler ve çiçeklerle bezenmiş geniş bir bahçenin ortasındaydı. Tapınağa görkemli sütunlar arasından geçen uzun taş basamaklarla çıkılıyordu.

Ailemin asıl kökeni oradaydı. Sonradan Anadolu’nun güneybatısındaki Myndos bölgesine göç etmiştik.

Karnak’ta gizli inisyasyonlar ve gizemli ritüeller uygulanıyordu. Örgütün adı “Büyük Beyaz Kardeşlik” idi. Bilimsel nitelikli bilgileri öğrenip bilgelik edinerek, bunları belli ölçüler çerçevesinde dünyaya yaymaya çalışıyorduk. Musa, Homer, Pisagor, Platon gibi birçok ünlü filozof ve din adamı bilgilerini bizden alacaktı.

Gizliliğin simgesi “gül” idi. Sırlarımızı simgeler kullanarak anlatıyorduk. Akıl, sezgi ve doğaçlama ile bilgiye ulaşılıyordu.

Bu arada başka boyutlara da gidip geliyordum. Araya girenlerden birçoğu Hermetizm’den söz ediyordu.

Eski Mısır’da doğup birçok kültürü etkilemiş, Ortadoğu’ya yayıldıktan sonra Batı Anadolu’ya da geçmiş olan Hermetizm, şu an üzerinde bulunduğumuz bölgede de etkili olmuştu.

Benimle iletişim kuran ruhlardan biri hayli kısık bir sesle ve boğuk bir derinlikle bir şeyler anlatıp, anlamlı mesajlar veriyordu. Kim olduğunu pekiyi anlayamamıştım ama büyük olasılıkla ilâhi kelamın efendisi, sırların sahibi, ermişlerin ermişi Hermes’ti; Yunanlıların dediği üzere Trismegistus yani Üç Kez Güçlü.

Çın!

O ses de neydi öyle?... Orkestraların, ara sıra -yapıt gerektiriyorsa- kullandığı üçgen biçimindeki zilin sesi gibi…

Yafes Bey’den gelen bir düşünce kırpıntısı…

Anlamalıydım. Masonlukta bir simge olarak eş kenar üçgene çok önem veriliyormuş.

Şöyle dedi:

«Masonluğa girişimden üç veya dört sene sonraydı. Artık ben de ilerlemiş ve üstad olmuştum. Her derecenin kendine göre bir tedrisatı ve çok güzel mesajları vardı.
Bir gün locamızın üstad-ı muhteremi bana Masonlukta daha ileriye gitmek isteyip istemediğimi sormuştu. Şaşırmıştım. Daha ilerisi derken yüksek dereceleri mi kastediyordu?
Localarımızın çalıştığı, sırasıyla çırak, kalfa ve üstad derecelerine sembolik dereceler diyorduk. Bundan sonra ise, isteyenler felsefi seviyede çalışmalar yapılan daha yüksek derecelere de devam ediyordu. Fakat istemek yeterli değildi; seni orada yapılan felsefi çalışmaları takip edebilecek seviyede görmeleri ve teklif etmeleri icap ediyordu.
İsterdim tabi… Nitekim birkaç ay sonra beni yüksek derecelerin ilki olan Ketum Üstad derecesine aldılar.
Ben oradaki vaziyetin çok farklı olacağını zannetmiştim. Farklar vardı ama teferruat sayılır. Ancak bir fark vardı ki işte o çok önemliydi: Tekemmül mahfili olarak anılan o yerin başkanının adı artık üstad-ı muhterem değil, üç kere muktedir üstad idi. Bu da Hermes’i temsil ettiği manasına gelmeliydi. Halbuki orada, ritüel icabınca Kral Süleyman’ı temsil ettiği söyleniyordu.
Müsait bir günde sohbet esnasında bu düşündüğümü söyleyince şaşırdılar. Meğer daha önce hiç kimse tekemmül mahfilinin başkanına niçin üç kere muktedir dendiğini pek mütalâa etmemiş. Sonradan onu üç kez güçlü biçiminde değiştirdiler; o ayrı ama fark etmez.»

Yasef Bey ile kurduğumuz bu iletişim çok uzun sürmedi. Sadece araya girmiş bir parantez açma ya da bir yazının dipnotu gibi bir şey olmuştu.

Ben yine Karnak’a, Hermetizme döndüm.

  

Bir inisyasyon töreni yapılıyordu. Tapınağın başrahibi yani Antik Yunan’da hiyerofant denmiş kişi, inisiye olana şöyle diyordu:

«Işık ruhtur ve aydınlık ruhtadır. Yeryüzündeki yaşam, ruhun madde ile savaşımından oluşan bir sınav evresidir. Ruh, maddeye yenilerek bu sınavı kazanamayacak olursa, karanlığa tutsak düşerek varlığını yitirir.»

Oysa insanlar maddi evrenin bir parçası olan bir beden ile bir ruhtan oluşuyordu. Ruh ölümsüzdü; öyle olmalıydı. Yoksa onlar Hermetizm’de “ruh” derken bunu başka bir anlamda mı alıyorlardı?

Tanrı’ya ezoterik yolla gizemli öğretiler ve sır saklayarak da ulaşılabilirdi. Aslında göksel bir varlık olan insan, bir dünyadan diğerine, bir yaşamdan ötekine geçerek Tanrı’ya doğru yol alabilirdi. İnsanlar gerçek durumlarını bilmedikleri, bilgisizlik içinde kaldıkları sürece tutsak olmayı sürdürecekti.

Ancak evrimlerin ötesinden gelen iletiler, kimi özellikli kişilere ulaşabiliyordu. O kişiler tutsaklıklarının farkına vararak bu bilgileri başkalarına aktarıyor, böylece ruhları tutsaklıktan kurtarıyorlardı.

Gizem en güçlü mıknatıstı. Ona bağlı kalınmalı, gerçek araştırılmalıydı... Bunun için de yedi bağımsız bilimden yararlanılmalıydı. Gerçi günümüzdeki bilimler açısından bakıldığında bunlar sanki pek basit gibi kalır; hele gramer, mantık ve hitabet birer bilim dalı bile sayılmayabilir. Fakat bu bağlamda dikkat edilmesi gereken, yedi bağımsız bilim olarak anılan bu şeylerin bugünkü tanım çerçevesinde birer bilim olup olmadığı değil, gerçeklerin araştırılması yolundaki işlevsel yer ve değerleridir.

Düşünce ancak dil ile birlikte vardır. Dil düşünceyi oluşturur; düşünce dili geliştirir. Akıl kullanılarak kurulan mantık olmazsa, üretilen herhangi bir düşünce boşlukta kalır ve hiçbir işe yaramaz.

Düşüncenin başkasına aktarılması ise ancak hitabet ile olanaklıdır. Hitabet günümüzde bile çok önemli ama bir de bunun önemini yazının henüz olmadığı dönemde düşünün… Aktarılmayan, bireysel boyutta bırakılan düşünce “sır” bile sayılmaz; o hiçbir şeydir.

Aritmetik sayıların, geometri biçimlerin bilimidir; müzik onlara ritmi verir.

Bunlar yüzyıllarca önce dile getirilmiş!.. Yüzyıllarca sonra ise tek tük anlayan çıkabiliyor. Örneğin Goethe «Bütün doğa, içinde derin bir ahengi saklayan bir melodidir.» demiş. Ancak onu kim, kaç kişi anlamış, sormaya değer.

Astronomi’den söz ediliyor, evrensel doğa bilgilerinin ilk ışıkları veriliyordu. O bilgiler olmasaydı, bugün uzaya çıkılabilir miydi acaba?

  

Karnak’taki başrahibin inisiyeye öğütlerini izlemeye devam ediyordum.

«On iki kötülük vardır.» diyor, bunları bilgisizlik, keder, aşırılık, şehvet, haksızlık, aç gözlülük, hile, kıskançlık, sahtekârlık, hiddet, acelecilik ve kötü niyet olarak sıralıyordu. «Sessizlik ise her erdemin üstündedir.» diyor, bilmeyi ve susmayı öneriyordu. «Sonsuz olan hiçbir şey, zaman gibi kısa bir ölçü ile ölçülemez.» diyordu.

Zaman da ölümlü insan zihninin tam çözemeyeceği felsefi bir konuydu. Bu bağlamda yanılgıya düşmemek gerekirdi. Zaman tüm var oluşların birbirlerinin yerini alarak zincirlendiği sonsuz süreydi. Bu yüzden zamanı çok geniş açıdan ele alarak değerlendirmemiz gerekiyordu.

Ekliyordu: «İlâhi kudret gizli bir nur olarak her insanda vardır.»

İnisiyeye yönelik sözlerini şöyle bitirdi:

«Ben anlatarak, sen dinleyerek yeteri kadar düşündük. Şimdi gerçeği bulmak için gerçeğin kendisi, sen kendin ol... Yükseklerde ve enginlerde bütün dünyayı araştır. Yalnız iki şey bulacaksın. Yaratan ve yaratılan!... Ne var idiyse olacak odur ve ne yapıldı ise, yapılacak olan odur. Güneş altında yeni bir şey yoktur!»

Bunlar, bilmediğim, duymadığım şeyler değildi. Hermetizm ile bağlantılı kitaplarda okumuştum. Bir kez daha tanık oldum söylenişine. Böylesi daha etkileyici ve düşündürücüydü.

Tanık olmasaydım, hatırlamayabilirdim. İyi olmuştu hatırladığım.

  

Bilge Ruh ile buluşmaya, beni alıp o mağaraya götürmesine alışmış gibiydim. Hatta tiryakisi olmuş ve beklentisi içindeydim. Ayrıca ona, yetersiz kaldığım düşünce harmanlarında çok gereksinme duyuyordum.

Bu yolculuklarımdan birinde, sunağın çevresine bir koro yerleşmişti. İlâhi diyebileceğim bir tarzda bir şarkı okuyorlardı. O müziği betimleyemem. Öyle değişik, öyle farklı bir ahengi olan bir sesti ki…

Ancak şarkının sözlerini anımsıyorum ve aktarabilirim:

“Perişan etti aklımı
O hikmete ermiş kâhin.
İnanmak elimde değil,
Yalanlamak da, doğrusu.
Şaşırdım diyeceğimi;
Bocalamaktayım artık,
Kuşkuların rüzgârında...
.....
Ah yardım etseler de tanrılar,
Bütün sözlerim, hareketlerim
Kavuşsa kutsal berraklığına
O yüksek kanunların!
Ölümlü kafalarda değil!”

Burada bir şey dikkatimi çekmişti: Neden tekil olarak “Tanrı” değil, çoğul olarak “tanrılar” geçiyordu bu şarkıda?

Sonra anladım… Tek bir Tanrı vardı ama herkes için değil… Halka daha kolay gelen, onların daha iyi anlayacağı birçok tanrı olmasıydı.

Nitekim onlar şarkıyı bitirdikten sonra, bu kez orada bulunan bir başka saygın ruh şunları söyledi:
«Düşüncelerimizden hiç biri Tanrı’yı betimleyemez. O hiçbir dil ile tanımlanamaz. Nesnel olmayan, görünmeyen, şekilsiz bir şey duygularımızla kavranamaz. Sonsuz olan bir şey, zaman gibi kısa bir ölçüyle ölçülemez. Tanrı nitelendirilemez. Nedenlerin nedeni hep örtülüdür.»

O sırada şunu düşündüm: “Bu ruh, Hermetizmin Eski Mısır’daki uygulanış döneminde yaşamış olmalı. Hermetik öğretilerden söz ediyor.”

Bilge Ruh beni uyardı: «O düşündüğün doğru olabileceği gibi olmayabilir de… Sen doğru olmayabileceğini de düşün. Çünkü senin hermetik olarak nitelendirdiğin ilkeleri yansıtanların çokluğunu sayamazsın. Az önce aklından geçirdiğin gibi, hem tek tanrı vardır hem tanrılar.»

Haklıydı. Tüm bu yöre, hatta daha uzakları bile yüzyıllardır bu kültürden öylesine etkilenmişti ki...

Bir an dinlerde bile bunun etkili olduğunu düşündüm. Bu yoldaki öğretiler, yorumlar, hadisler, dinsel içerikli usul ve öyküler hep insandan insana, devirden devire değişmişti günümüze ulaşana dek. Hepsi birbiri içine karışmış olamaz mıydı? Herkes kendi anlayışına ve kendi düşünce dünyasına göre değiştirmiş ve bu günlere öyle gelmiş olamaz mıydı? Nitekim mitlerin, efsanelerin, mucizelerin farklı kültürlerde sanki başkalaşım geçirmiş gibi anlatıldığını görmüyor muyduk?

Bir başka ruh, yüzyıllar öncesinde geçirdiği inisyasyondan bir kesit verdi; bana göre yine hermetik:

«Beni yıldırmak istediler. Yılmadım. O kapıdan içeriye girersem bir daha çıkamayacağımı, geri dönemeyeceğimi söylediler. Ben kabul edip girdim. Dar labirentlerde, karanlık kuyularda gezindim. Ateşli yollardan geçtim. Bataklıkları aştım. Tehlikeler atlattım. Toprağa gömülüp çıktım. Hepsini başardım.

Hatta önüme çok güzel bir kız getirdiler. İnanılmaz bir güzelliğe sahipti. Beni onunla yatmaya özendirdiler. Ona karşı da direndim.

Sınavların tümünü başarıyla bitirdim ve içeriye kabul edildim; ölümsüzlük ışığına yükselebileceğim yere. Fakat bunun için çok çalışmam gerekliydi; gece gündüz demeden, zaman ölçüsü olmadan… Öyle ki, geçirmiş olduğum o sınavlar şimdi yapmam gereken çalışmalara oranla hiç sayılırdı.

Yine yılmadım. Çalıştım… Çalıştım… Çok öğrendim. Bilgilendim. Erdemler edindim. Bilge oldum. Fakat bitiremedim. Varamadım.»

Demek o devirlerde bile bilgelik arayışı vardı. Ancak o zaman bile onun sonu olmadığı da biliniyordu. Her yeni uğraşı, daha fazla yeni uğraşılara yol açarak sonsuzluğa kadar gidecekti.

Bir diğer ruh onu doğruladı. Anlaşılan o da aynı sınavlardan geçmiş, aynı deneyimi demek yaşamıştı.
«Kötülerin öldürdüğü önderimiz Osiris, iyilerin çabalarıyla canlandı ve ölümsüzlüğe kavuşturuldu. Biz de onun yoluna girdik. Sütunlu geçitlerden geçtik. Sonunda tapınağın kapısında elinde kitapla oturan İsis’in önüne geldik. Yüzünü bir peçe ile örtmüştü. Hiç konuşmuyordu da… Önüne, yüzündeki o örtüyü hiçbir ölümlünün kaldıramayacağını bildiren bir levha asılmıştı. Biz onu kaldıramazdık; çünkü ölümlüydük.»

Bir başkası devreye girdi: «Yemini bozmanın cezası ağırdır... İlâhi kudret, gizli bir nur olarak her insanda vardır. İlâhi hayat sana hakikatin hayaletleri şeklinde görünmüş. Hermes, sana görünmeyen göğü, Osiris’in nurunu, evrenin gözlerinden gizlenmiş ilâhını bildirmiş ki, işte o ilâh milyonlarca ruh ile soluk almaktadır; evrenin gezegenlerine ve bütün etkin cisimlerine yaşam veren de odur. Yolunu ona göre seç.»

Bu ruh çok dolu gibiydi. Başka sözler de ekledi:

«Eşyanın dışı içi gibidir. Küçük de büyük gibidir. Hakikati akılların derecesine göre ölçmek, bilgisizlere ve kötü niyetlilere karşı bir perde ile örtmek gerekir. Çünkü sen de gayet iyi bilirsin ki, ancak bazı parçalarını kavrayabildikleri için onları yanlış ya da kötü yolda kullanırlar... Bilgi kuvvetin, iman kılıcın, sükûnet delinmez zırhın olsun.»

Burada her şey pek düzenliydi ama neden bilmem bundan sonra âdeta bir karmaşa baş gösterdi. Gerçi ruhlar hep bir ağızdan değil, teker teker konuşuyor, hiçbiri diğerinin sözünü kesmiyordu ama birinin dediğiyle ötekinin söylediği arasında bir bağlantı yoktu. Kopuk kopuk sözler ve mesajlardı.

«Zümrüt Tablet’i oku bak ne diyor: İlâhi doğalı olan ruh gökyüzünden yeryüzüne inerek maddi bedenle birleşti; varlık haline dönüştü... Bu varlığın iyi güçleri ile bedendeki nefis güçleri arasında geçen savaşım insan yaşamını oluşturdu. Bu nedenle yaşam bir sınamadır. Ruh galip gelirse sonsuz yaşama döner.»
…..
«Ben bir Diyonisos işçisiyim... Bizim adımız şarap tanrısından gelir. Tapınak inşa eder, trajedi sahneleyerek ayinler yaparız...  Ezilen üzüm neşe veren şarap olunca, Diyonisos yeniden dirildi»
.....
«Ben Pisagorcuyum. Ustamız bize şunu öğretti: Evrenin gerçeklerini anlayabilmek için erdemli bir ruha sahip olmak gerekir. Beden öldükten sonra ruh canlılığını sürdürüp bir başka bedene geçer. İşte şimdi bedenli bir ruhum ve beden değiştirmeye hazırlanıyorum... Bu matematiksel bir şekilde ve müzikle gerçekleşecek. Çünkü her şey sayılarla oluşur ve matematikseldir. Müzik de onun evrene somut yansımasıdır.»  
.....
«Ben Kelt öğrencisiyim. Biz biliriz ki ruhlar gökyüzünde oturur ve bir rüzgâr tekrar bedene girecek olan ruhlara yol göstericilik yapar. Onun için zamanın gelmesini, o rüzgârın çıkmasını bekliyorum.»
.....
«Ben Gül-Haç’ın eski ve gizemci tarikatındanım. Biz, her insanın benliğinde uyuşuk kalmış güçler bulunduğunu biliriz. İnsanın çok şey yapabilecek güçte olduğunu da… Ancak bunun için disiplin, inanç, bilim ve sabır gereklidir.»
.....
«Ben bir Adonis inisiyesiyim. Adonis’i bir yaban domuzu öldürdü... Afrodit rica etti; Tanrıların Tanrısı Zeus onu yine diriltti... İyilik ve sevgi sonsuzdur.»
.....
«Ana tanrıça Kibele Attis’e âşık. Onu kıskanıyor. Onun Kral Midas’ın kızıyla evlenmesine engel olmak için hadım ettirdi ve ölümüne neden oldu. Attis’ten akan kan, yerden bitkiler fışkırttı. Kibele Attis’in ölümüne üzüldü... Zeus’tan onu diriltmesini rica etti, Zeus da onun dileğini yerine getirdi. Ölümden sonra yaşam yeniden başladı; Attis’in menekşeleri olarak.»
.....
«Ben Üç Boğumlu Alaca Değnek altından geçenlerdenim. Bozoklar ve Üçoklardanım. Anayasam elime, belime, dilime sahip olmaktır.»
.....

Bunların sonu gelmeyecek gibiydi.

Bilge Ruh bana «Bu kadar yeter. Haydi, sen dön artık.» dedi.

Döndüm.

[ceycet]

Benim görebidiğim,bütün kadim öğretilerin ve dinlerin farklı isimlerde anılsa da birer Hermes'i var.

Kimlerinde;filozof,bilge,peygamber olarak tanımlanan Hermes'in,Antik Helen döneminde karşımıza Tanrı olarak çıkması bana oldukça manidar geliyor.

Bu yöntem,sanki Havasa hakikatin Hermes üzerinden ifşasında sembolize edilmiş izlenimi veriyor.Karanlık dönemler de kaybolan Hermes'in-Hermes'lerin,yakın zamanda yeniden ortaya çıkacağını umuyorum.


Saygılar

[ceycet]

İki binli yıllara girdiğimiz söylenen bu günlerde tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de heyecanlı kutlamalar yapıldı. Ortak bir kabul ve mutluluğu paylaşmak çok güzel. Dünya insanının bu tür barış ve mutluluk kutlamalarına çok gereksinimi var doğrusu. Ancak başka bir yönüyle bakıldığında insanlık tarihi geçtiğimiz bin yıl içine sıkıştırılmış olmuyor mu?

Bu milenyumlu (bin yıllı) tarihlerin başlangıcı milat (doğum) olarak kabul edilmiştir. Milat yani İsa'nın doğumu, tüm insanlık tarihi için bir dönüm noktası olduğunda, bütün tarihsel olaylar bu referansa göre tanımlanacaktır. İnsanlık tarihinin merkezinde İsa'nın doğumu vardır ve o doğum sıfır noktasıdır. Artık her şey ondan önce ve ondan sonra olarak anlam taşıyacaktır.

Hıristiyan Avrupa merkezli dünya görüşleri için milenyumun taşıdığı anlam, yalnızca bir takvim olayı değildir.

İsa Mesih insanlığı günahtan kurtarmak için Tanrı tarafından yeryüzüne gönderilmiş ilk günahsız insandır, inancı onu tarihin merkezine oturtuyor. Diğer inanç ve uygarlıklarda başlangıç mitosu ile ilgili tarihe konmuş referanslar farklı olmakla birlikte, egemen Batı Uygarlığının etkisiyle miladi takvim tüm dünyanın ortak referansı haline gelmiştir.

Biz de pergelin sabit ucunu bu noktaya batırarak, diğer serbest ucunu açabildiğimiz ölçüde tarihin derinliklerine seyahat edeceğiz.

Kimi zaman yeryüzünün akarsularında coşacağız, kimi zaman göllerde mola vereceğiz, kimi zaman da okyanusların enginliğinde dinleneceğiz. Zaman zaman kaynaklardan su içeceğiz, zaman zaman yeraltı sularının gizeminde dolaşacağız.

Kültür, en geniş tanımıyla yaşam biçimini gösterir. Kültür, insan-doğa ve insan-insan ilişkilerinin toplamıdır. Kültürü belirleyen üretim-tüketim-paylaşım ilişkileridir.

Kültür insan tarafından üretilmiş, nesilden nesile aktarılmış bir "ikinci doğa" niteliğindedir. Öyle ki, insan nasıl doğal çevreyle kuşatılmışsa o denli de kültür çevresiyle kuşatılmıştır. Kültürler bilim, sanat ve felsefeyle inceden inceye işlenerek rafine edilirler ve ortaya yüksek yaşam biçimleri olan uygarlıklar çıkar.

Kültür daha çok gelenek, görenek, töre ve alışkanlıklara sinmiştir. İnsana bilinç dışı bir veri olarak etki eder.

Uygarlık ise bilinçli bir üretim olarak kültürün içinden doğar ve döner kültüre katılır. Bu nedenle kültürler karşılaştıklarında içlerine kapanmasına karşın, uygarlık doğduğu kültürden diğerlerine geçerek yayılır ve evrenselleşir .

Her kültür içindeki birey, uygarlıkla tanıştıkça diğer kültürlere açılır ve insanlığın ortak uygarlığına katıldıkça da ondan pay alır. Böylece yerel sınırlarını aşarak kendini dünya insanı olarak algılamaya başlar.

Bir başka deyişle uygar insan, dünyanın neresinde ve hangi kültürde üretilirse üretilsin, insanlık değerlerine sahip çıkan, onu benimseyen ve yaşamına katan insandır.

Biz, kırka yakın farklı kültürü bünyesinde barındıran Anadolu insanıyız. Anadolu Doğu ve Batı kültürlerinin ve uygarlıklarının bir araya geldiği ve etkileştiği çok yoğun bir ortam ve kavşaktır. Bu nedenle dünya uygarlıklarını algılamak ve yorumlamakta Anadolu İnsanı rakipsiz yetenektedir kanısındayım.

Dünya kültür ve uygarlıklarını, özellikle bizim de bir yönüyle içinde bulunduğumuz Batı Uygarlığını derinden etkileyen bir öğretiyi ve bir kişiyi tanıtmakla işe başlayacağım. Bu öğreti Hermetizm ve bu kişi de Hermes Thot'tur.

Hermes Thot, kendinden sonra gelen dinleri, mistik akımları etkilediği kadar sanat, bilim ve felsefeyi de derinden etkilemiştir. Kimdir bu Hermes?

Hermes eski Mısır'ın büyük ermiş-filozofu bir kişidir ve Antik Mısır Uygarlığına damgasını vurmuş bir mürşit (inisiyatör) olarak bilinir. Mısır'da bulunan milattan önce üç bin yıllarına ait yazmalarda Hermes'in "Tanrılar Dönemi" denilen bir dönemde yaşadığı söylenmektedir. Bu da onun en eski öğreticilerden olduğunu göstermektedir. Ona Hermes adını Yunanlı yazarlar vermiştir. İskenderiyeli Clément ve Asklepios'un eserlerinde ondan Hermes Trimegistes diye söz edilir. Trimegistes, Üç kez bilge demektir.

Hermes Eski Yunanda tanrılaştırılmıştır. Latinler de ondan Merkür Trimegistes olarak söz etmişlerdir. Araplar, Herms-i Heramise diye ondan alıntılar yapmışlardır.

İslam dünyasında ise İdris diye bilinmektedir. Terzi mesleğinin kurucusu da sayılan bu bilge kişi Terzi Hermes diye de ün salmıştır. Zaten İdris sözcüğünün anlamı da terzi demektir. Yunus Emre bir şiirinde ondan "İdris nebi hülle biçer, gezer Allah deyu deyu" diye söz etmiştir.

Hermes'in Mısır dilindeki adı ise Thot 'tur. Thot'un terziliği, tasavvuf ve gnostik öğretilerde dış anlamıyla değil, daha çok iç anlamıyla benimsenmiştir; yani o insanlara "initiation" yoluyla hal elbisesi giydirmektedir.

Hermes sözcüğü Ermes, Hermis ve Heramis biçimlerinde de söylendiği gibi Anadolu Türkçesine de Ermiş olarak girmiş ve Tanrıya kavuşma halinin bir adı olarak benimsenmiştir. Böylece tasavvufun en temel kavramı ve amacı "ermiş" olmuştur.

Hermes'in öğretisi Antik Mısır'da Theb ve Menphis tapınaklarında halka kapalı ve yalnızca inisiye olmuş kendi üyelerine derece derece sunulmaktaydı.

Bu öğreti üç temel üzerine inşa edilmekteydi.

Birincisi kavramsal olup akla hitap etmekteydi, ikincisi simgesel olup sezgiye, üçüncüsü mistik olup iç görüye ve iç deneyime hitap etmekteydi.

Kavram, sezgi ve iç deneyim yoluyla kişi değiştirilip, yeniden doğuma ve yeniden yapılanmaya dönüştürülüyordu. Böylece herkesin bilmediği sırlara vakıf bir ermişler topluluğu oluşturulmuştu.

Bu ermişler topluluğu İskenderiyeli Clément'in bildirdiğine göre, Hermes'e ait kırk iki kitaptaki bilgilerle donatılıyordu. Bu kitaplardan bir kısmı dinsel metinler, bir kısmı yönetimle ilgili bilgiler, bir diğer kısmı Astronomi, Astroloji, Kozmoğrafya, Coğrafya, Geometri ve Matematiğe ait bilgileri içeriyordu. Bu kırk iki eser bir bakıma ilk ansiklopedi niteliğindedir.

Antik Mısır dili, İbrani ve Arabi diller gibi niyet (intentional) dilleridir. Yazılırken sessiz harflerle yazılır, okunurken ise seslendirilir. Grek ve Latin dilleri ise ünlü ve ünsüz harflerle birlikte yazıya geçirilirler.

Bu dil özelliğine bağlı olarak Yunanca'da Hermes diye yazılan, Mısır dilinde HRM diye yazılmaktadır ve Hiram diye ünlendirildiğinde Nûrlanmış anlamına gelmektedir. Ra: Güneş, Işık, Nûr anlamına geldiği için Hiram; Ra'ya ermiş, Nûr'a kavuşmuş demektir.

Hermetik öğretinin simgesel yöntemi dil ile bütünleştirilmiştir. Yirmi iki harften oluşan Mısır alfabesinin her harfi, bir sırrın simgesi olarak kodlanmıştı. Ayrıca her harf bir sayıya karşılık geliyordu. Her harf ve sayı da üçgenlerle gösterilen üçlü bir yasaya bağlıydı ki her birinin Lahut aleminde, Akıl aleminde ve Madde aleminde birer yansıması bulunduğu gösterilmiş oluyordu.

Bu yöntem daha sonra İbrani mistisizminde Kabala ve Zohar'da ve İslam tasavvufunda Ebced ve Hurufilik'te kullanılmıştır.

Örneğin, bir sayısına karşılık alfabenin ilk harfi (Alfa, Alef, Elif vb.)

Lahut aleminde: Kendisinden bütün eşyanın çıktığı "saltık varlık"a;

Akıl aleminde: Sayıların kendinden çıktığı ve birleştiği "bir" sayısına;

Maddi ve Doğal alemde: Göreli varlıkların baştacı olan "insan"a karşılıktır.

Bu ilk harfin sırrı elinde asa, başında altın taç, sırtında beyaz bir giysi bulunan bir bilge biçiminde betimlenmekte idi. Asa amirliğe; Altın Taç evren nûruna; Beyaz Giysi de saflığa ve temizliğe işaret ediyordu.

Daha önce belirttiğimiz gibi Hermesçilikte üçgen özel bir simge olarak kullanılmaktaydı.

Bunun nedeni anlayış (irfan) gözünün açılması için birbirini bütünleyen kavramların üçlü bir dizge olarak kullanılıyor olmasıydı.

Örneğin;

Hermes'e göre mistik deneyimlerin amacı insanın özgürlüğüdür. Bu özgürlük, insanın nefsi arzulardan arınarak asıl kaynağa ilahi nûra kavuşarak şuurlanmasıdır.

Şimdi de Hermes'in öğretisiyle ilgili kendi sözlerine bir bakalım:

"Asıl insan Nûr'dur. İnsanlar bu nûru tanımazlar ve onu fark edemezler; ancak hakikat budur. Nûr her yerde, her kayada ve her taşta vardır. Bir insan nûr olan Osiris ile birleştiğinde, tikel tümelle birleşmiş olur ve o zaman nûru, o perdeler arkasında gizlense de yine her şeyi görür.

Başka her şey geçicidir, ancak nûr süreklidir. Nûr insanın hayatıdır. Her insan için bu nûr kendisine her şeyden daha yakındır.

Bir insan bilgi ile törenlerin ve ayinlerin (ritüel) üstüne yükselir ve Osiris'e ererse, Nûr'a, o her şeyin başlangıcı ve sonu olan ve baştan başa nûr ile çağlayan Amon-Ra'ya varır."

Ra: Nûr, Güneş, Işık

Osiris: Tümel Zekâ

Am-On-Ra: Kozmik Sevgi Güneşi

Hermesçi mistikler, kendilerini bütün varlıklarla birlik halinde görürler. Onların elde ettikleri ruhsal arınma ve aydınlanma, onlara evren ile ortaklık şuurunu getirir. Bu tür ermişlerin biricik görevi de ayırmaksızın herkese ve her şeye iyilikte bulunmaktır.

Hermes diyor ki: "Osiris semadadır, fakat Osiris aynı zamanda her insanın kalbindedir. Kâlpteki Osiris, semadaki Osirisi tanırsa o zaman insan tanrısal bir ermiş olur ve parçalanan Osiris tekrar toplanır."

Hermes, onu izleyenlere yaptığı her konuşmanın sonunda şöyle demekteydi:

"İnsanlar ölümlü tanrılar, tanrılarsa ölümsüz insanlardır. Nûr sizsiniz ve bu nûr daima parlasın." Hermes'in bu sözleri tapınakların kapılarına işlenmişti.

Hermes öğretisinde insan yedi mertebeden oluşmuş bir varlıktır.

1. Shat : Maddi beden

2. Ank : Hayat kuvveti

3. Ka : Astral nûr, Kâlp

4. Hati : Hayvansal ruh

5. Sheybi : Kutsal ruh

6. Bai : Akli ruh

7. Kon : İlahi ruh

Hermetik yolcu için en son gaye nûra kavuşmaktır. Bunun için üç aşamalı bir eğitim uygulanırdı.

1. Beden eğitimi

2. Hayvansal ruh eğitimi

3. İnsani ruh eğitimi

İnsan ancak insani ruh eğitiminden sonradır ki evrenin görünmez kuvvetleriyle ilişkiye geçebilir ve gayb aleminden feyz alabilir. Bu yolla nefsine egemen olur ve ilahi özgürlüğe kavuşabilir ve ancak böyle bir kimsedir ki diğer insanları irşat edebilir.
Hermes'in öğrencilerine öğüdü şuydu:
"İlim kuvvetin, iman kılıcın, sukut da delinmez zırhın olsun. Hakikati herkesin anlayış derecesine göre açıkla. Ruh üstü örtülü bir nûrdur ki ancak Aşk ile ebedi olarak parlar; aşksız ise sönüp gider." İşte ermişlerin ermişi Hermes böylece öğretisini Aşk ile noktalamıştı.

KAYNAKÇA

Felsefe Ansiklopedisi, Cemil Sena Ongun
Felsefe Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu
Tasavvuf Tarihi, Cavit Sunar
Tasavvuf Felsefesi, Cavit Sunar
Tasavvuf Tarihi, M. Ali Ayni