MUSEVİLİKTE “TAŞ” - 2

[ADAM]

Hemen herkesin bildiği ünlü efsane...

Şöyle özetleyebiliriz:

“Yakup bir gece başının altına bir taş yerleştirip uyur. Rüyasında Tanrı’yı görür. Burasını Tanrı’nın evi ve göğün kapısı, başının altına aldığı taşı da kutsal bir taş bilerek, onu zeytinyağı ile yıkar. Buraya, bu olayın anısına bir sütun diker.”

Buraya Beyt-El denilmektedir. Değişik anlatımlarda Betlahem ya da Beyt-Elohim şeklinde de geçer. (Bu anlatıma göre söz konusu efsanenin geçiş yeri Bethlehem olmaktadır. Ancak bazı anlatımlarda yeri Babil olarak gösterilir.)

Beyt_El ya da Bethel, ilk anlatımlardaki kullanılışı bakımından “Tanrı’nın evi” demektir. Tevrat’ın ilk bölümü Tekvin’in 31. babında Laban ile Yakup anlaşırken, aralarına bir taş alıp dikmeleri anlatılır:

“Ve şimdi gel, ben ve sen ahdedelim ve seninle benim aramızda şahit olsun. Ve Yakub bir taş alıp onu direk olarak dikti. Ve Yakub kardeşlerine taş toplayın dedi; ve taşlar alıp bir yığın yaptılar ve orada yığının yanında yemek yediler. Ve Laban onun adını Yegar Sahaduta koydu; ve Yakub onun adını Galed koydu. Ve Laban dedi: Bu yığın bugün seninle benim aramızda şahittir”.

“Şemot” adlı kitapta şöyle denilmektedir:

“Ve onun içinde taş yuvaları, dört sıra taş koyacaksın, bir sıra kırmızı akik, sarı yakut ve zümrüt. Birinci sıra ve ikinci sıra kızıl yakut, safir ve beyaz akik ve yeşim olacak, onlar altın yuvalarına kakılacak ve taşlar İsrailoğullarının adlarına göre 12 olacak ve on iki sıpt için her birinin adına mühür oyması gibi olacak.

Sen Aden’de Allah’ın bahçesinde idin sarı yakut, kırmızı akik ve beyaz akik, gök zümrüt, akik, yeşim taşı, safir, kızıl yakut, zümrüt taşları ile bütün değerli taşlarla ve altınla kaplanmış idin, teflerin ve zurnaların işçiliği sende idi. Yaratıldığı gün hazırlanmıştılar.”

Tevrat’ın “Hâkimler” başlıklı kitabında, Tanrı’ya bir sunumda bulunulurken kayanın kutsallaştırıldığına ilişkin anlatım da bir başka örnektir.

Keza bir diğer örnekte de şöyle denmektedir:

“Ve İsrailliler Mitspadan çıkıp Filistîleri kovaladılar ve Bey-Kar altına varıncaya kadar onları vurdular. Ve Samuel bir taş alıp Mitspa ile Şen arasına dikti ve onun adını Even Ezer (yardım taş) koyup, Rab bize buraya kadar yardım etti dedi” (1. Samuel, 7:11,12)

Bir başka yerde, örneğin “1. Samuel”in 14. babının 33. cümlesinde, büyük bir taşın kutsallaştırılarak orada kurbanlar kesilip, bir mezbah yapıldığını görüyoruz. Bu, kayıtlara Kral Saul’un yaptırmış olduğu ilk mezbah olarak geçmiştir.

“Daniel” başlıklı kitabın 2. babının 31-35 cümlelerinde ise şöyle yazılıdır:

“Sen ey kral gördün, ve işte büyük bir heykel. Büyük ve çok parlak olan bu heykel senin önünde duruyordu ve görünüşü korkunçtu. Bu heykel başı has altından, göğüs ve kolları gümüşten, karnı ve kalçaları tunçtan, bacakları demirden, ayaklarının bir kısmı demirden bir kısmı balçıktandı. Sen bakmakta idin, o vakte kadar ki, bir taş el sürmeden yerinden kesildi; o taş deminden ve balçıktan olan ayaklarından heykeli vurdu ve onları parça parça etti. O zaman demir, balçık, tunç, gümüş ve altın birlikte parçalandılar ve yaz harmanlarının saman ufağı gibi oldular; ve onları yel kadardı ve onlar için yer bulunmadı; ve heykeli vurmuş olan taş büyük bir dağ oldu ve bütün dünyayı doldurdu.”

Bilge olarak nitelenen Kral Süleyman, genellikle Jerusalem diye bilinen Kudüs’teki Kutsal Kaya yakınında mabedini yaptırıyor ve bu kutsal mekânı kentin merkezi haline getiriyor. Kutsal Kaya, Musevilikten önce de o dönemde de, sonra Hıristiyanlar ve Müslümanlarca da kutsal bir yer olarak tanınmış ve halen de öyle tanınmaktadır.

Bir başka taş: “Even-Stiya”...

Bu taştan Talmut’un Mişna bölümünde söz edilir. (Yomea 5.2) Musevi inançlarına göre bu taş, dünyanın ortasında bulunan İsrail’in, onun ortasında bulunan Jerusalem’in ve onun ortasında bulunan Beyt-Ha- Mikdash’ın (Süleyman Tapınağı) ortasında bulunmaktadır. Dünya ondan vücuda getirilmiştir. Bundan ötürü ona “Temel Taşı” denmiştir.

Bu taş ilk peygamberden beri oradadır. Bu taşın Tanrı’nın evi orada olacak diye oraya konulduğu belirtilir. Yakup’un, babasının evinden ayrıldığı zaman üzerinde uyuduğu taş budur. Kimilerine göre, Yahudi inancındaki İshak’ın kurban edilmeye çalışıldığı yer de burasıdır. Müslüman geleneğine göre ise, Kudüs’teki mescidin (Kubbet-ul- Sahra) ortasındaki taş da bu taştır.