Bu başlık 2008 yılının ortalarında forumun gündeminee gelmiş.
Sayın SkullG konu üzerinde özet bilgi vermiş ama belki bunu biraz genişletmekte, bir de ufak tefek bazı düzeltmeler yapmakta yarar var.
Düzeltmelerden biri şu: Bu ritin asın adı Primitif Memphis-Mizraim Riti. Ancak bu arada bir de Karma (Mixte) Misraim-Mempnhis Riti var. O da ayrı. Ben burada sadece ilki üzerinde duracağım.
İkinci düzeltme ise bu ritin aslında derecelerinin toplam sayısı 99 değil, 97 oluşu. Sayın SkullG’nin verdiği listedeki 97. ve 98. dereceler, sadece ABD’nde geçerli olan yönetimsel aşamalar; bunlar ritin diğer ülkelerinde göz ardı ediliyor Ritin merkezinin de buna bir itirazı yok.
Bu forumda ben Masonluktaki ritleri anlattığım uzun bir yazı çerçevesinde bu rite de değinmiştim gerçi ama burada biraz farklı olarak yeniden ele alayım.
Önce bu ritin nasıl oluştuğuna ilişkin biraz daha ayrıntılı bilgi vereyim. Ondan önce de şu noktaya değineyim: Kimileri “Misraim” diye yazıyor kimileri “Mizraim”. Biz Türkçede Memphis yerine “Memfis” de yazabiliriz.
Mason ritlerinin çoğunun öğreti ve ritüelleri kapsamındaki öğelerden, özellikle simgelerden çoğunu Operatif Masonluk olarak da anılan Orta Çağ ve sonrasının geleneksel yapıcılık mesleği ve zanaatından alındığını biliyoruz. Üstelik, -aslında yanlış bile olsa- mason kuruluşlarının büyük çoğunluğunun bu kurumun kökeninin o meslek ve zanaattan geldiğini ileri sürdüğünü de biliyoruz.
Ancak bazı mason kuruluşları var ki, öğretil ve simgeleri bakımından tarihte kalmış olan o meslek örgütünü göz ardı ederek, doğrudan eski çağların ezoterik nitelikli kurumları üzerinde durmuş. Genelde “Eski Misterler” olarak anılan antik kurumlara da özenle ağırlık vermişler.
İşte Memphis-Mizraim Riti de bunlardan biri. 19. yüzyıl başlarında Avrupa’da kurulmuş iki ayrı ritin, 20. yüzyıl ortalarında ABD’nde birleştirilmeleriyle oluşmuş. Günümüzde hayli yaygın bir örgütlenmesi de var.
Tarihçeye şöyle bir göz atalım:
Memphis Riti, doğrudan Fransa’nın Montauban kentinde Sam’l Honis adlı bir Mısırlı ile birlikte Baron Dumas ve Marquis de la Rogne tarafından kurulmuştu. Fransa Büyük Doğusu (Grand Orient de France) bu riti benimsemediği için ancak iki yıl süreyle çalışabilmişti.
Derken 1805 yılında, İtalya’nın Milano kentinde Lechangeur adlı bir mason tarafından Mizraim Riti adlı bir kuruldu. Lechangeur’ün amacı, daha çok sayıda derecesi ve daha geniş kapsamlı bir rit kurarak, Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti’nin karşısına çıkmaktı. Nedeni de kendisinin Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti’nin İtalya’da yerleştirilerek örgütlenmesi bakımından yetkilendirilmiş olmasına karşın, ritin sonuncu derecesi olan 33. derecenin verilmeyişiydi.
Görün ne masonlar (!) gelmiş geçmiş Masonluğun tarihçesinde.
Mizraim Riti, önce 87 dereceli olarak kuruldu; sonra üç de yönetim derecesi eklenip, derecelerinin toplam sayısı 90’a çıkarıldı. İtalya’da kalmayıp, Fransa’ya sokulmaya kalkışınca, Fransa Büyük Doğusu bunu da kabul etmedi.
O tarihlerde Fransa’daki Masonluk devrimde perişan hale gelmiş olarak yeniden örgütleniyor. Fransa Büyük Doğusu her iş üzerinde olağanüstü söz sahibi.
Mizraim Riti Fransa’ya girmek isteyince, Memfis Riti 1814 yılında Gabriel Mathieu Marconis’in önderliğinde ikinci kez kuruldu. O sıralarda bunun da 91 derecesi vardı; sonradan derecelerin toplam sayısı 97’ye çıkarıldı. Böylece, Masonluğun tarihinde “en çok derecesi olan rit” niteliğini edindi.
Ardından bu iri ritin birbirleriyle boğuşma evresi başlar. Öyle ki çatışmalara dönen kavgalar ve Fransız polisinin işin içine karışma zorunluluğu bile görülür. Birbirlerini ihbar ederler, tutuklamalar olur, bunun gibi bir dolu karmaşa.
Buna karşın o tarihlerde her iki riti de uygulayan localar görülür. 1852 yılında Fransa Büyük Doğusu Mizraim Riti’ni uygulayan locaları kapatır. Öte yandan Memphis Riti’nin ikinci kez kurucusunun oğlu Jacques Etienne Marconis büyük ve sabırlı bir uğraşı sonucunda 1862 yılında Memphis Riti’nde çalışan locaları bünyesine kabul eder. Mizraim Riti ise, bakar ki kendisine Fransa’da geçit yok, başka ülkelerde çalışmaya girişir; özellikle ABD’nde çok yandaş bulur.
Memphis Riti de Fransa büyük Doğusu’nun çatısı altında bir türlü rahat edemez. Çünkü diğer ritlerde bulunmayan o yüksek derecelerin yönetim yetkisini elinde tutmasına izin verilmemektedir. Sonunda o da ABD’ne göçer.
19. yüzyıl sonlarına doğru Avrupa’da bu iki ritin birleştirilmesiyle ilgili girişimler sonuç vermez. Bu da 1959 yılında Amerikalı masonlara nasip olur.
Memphis-Mizraim Riti’nin bana en ilginç gelen yönlerinden biri de bu ritin amblemi: Standart gönye ve pergelden oluşan mason ableminde G harfinin yerine bir cetvel figürü kullanılıyor.
Bu rit hakkında yazılabilecek elbette daha çok şey var ama ne kadarının yazılmasının gerekliği ya da yararlı olacağını bilemiyorum. En iyisi şöyle bitireyim: Bu rit kendi dünya görüşünün deist nitelikli bir felsefe üzerine kurulu olduğunu açıkça belirtir. Ritüelleri daha çok gizemci (mistik) çerçevelidir.