Şofar

[Melina]

Şofar, Yahudi dinî objeleri arasında çok önemli bir yer tutan ve üflenerek çalınmak üzere özel olarak hazırlanan koç, keçi, antilop veya diğer temiz hayvanların boynuzundan yapılmış bir müzik aletidir.
Şofar, insanlık tarihinde davul ve kavalla birlikte kullanıldığı saptanan ilk ve en eski müzik aletidir. Etimolojik olarak "Sapparu" (Vahşi Koç) kelimesinden türediği sanılan Şofar sözcüğü Tora'da, Talmud'da ve Talmudik Edebiyat'ta 69 kere geçmektedir.
Şofar'dan Tora'da ilk kez, Yahudilerin Mısır'dan çıkıp da Sina Çölü'nde bulundukları dönemde bahsedildiği görülmektedir:
"Ve vaki oldu ki, üçüncü günde sabah olunca gök gürlemeleri, ve şimşekler ve dağ üzerinde koyu bir bulut, ve çok kuvvetli boru (Şofar) sesi oldu; ve ordugâhta olan bütün kavim titredi. Ve Allahı karşılamak için Musa, kavmi ordugâhtan çıkardı, ve dağın eteğinde durdular. Ve Sina Dağı, hep tütüyordu, çünkü Rab onun üzerine ateş içinde inmişti; ve onun dumanı ocak dumanı gibi çıkıyordu, ve bütün dağ çok titredi. Ve boru (Şofar) sesi git gide kuvvetlenince, Musa söyledi, ve Allah O'na sesle cevap verdi:"
"Ve yedinci ayda, ayın onuncu gününde yüksek sesli boruyu (Şofarı) gezdireceksin; boruyu (Şofarı) kefaret gününde bütün memleketinizde gezdireceksiniz"
Tarih boyunca Şofar dinî amacın yanı sıra diğer müzik enstrümanlarına eşlik etmek üzere de kullanılmıştır. Şofarın haberleşme aracı olarak kullanılmış olduğuna Tora'nın bazı bölümlerinde rastlamak mümkündür.Yine Şofarın savaş habercisi veya bir anlamda savaş sireni olarak kullanıldığına Tora metinlerinde tanık oluyoruz.
Üç çeşit Şofar sesi vardır. Tekia, Şevarim ve Terua. Mişna, Tekia'nın uzun ve kesintisiz çalınan sesleri, Şevarim'in iki aralıklı üç kesik sesi, Terua'nın ise kısa kısa sesleri belirlediğini kaydeder. Terua'nın kısa vuruşlu sesleri, biraz da hıçkırma sesini anımsatır. Şevarim ile Terua'nın üfleme süreleri ilk Tekia üfleme süresine eşit olmalıdır.
Şofar, bu konuda eğitim görmüş Tokea denilen kişiler tarafından çalınır. Sembolik anlamları olan şu notalara uygun olarak üflenir.
Tekia: Tanrısal çağrıyı ve korumayı simgeleyen çok uzun bir ses.
Şevarim: Tanrısal güç karşısında aczi ifade eden üç kesik ses.
Terua: Tanrı'yla birlikteliği simgeleyen coşkulu dokuz kısa ses.
Şofar Biblik zamanlarda devletin başına yeni bir kıral geçtiği zaman, Kudüs Mabedi'ne yeni bir Kohen Gadol tayin edildiği zaman, Sanhedrin'in başına yeni bir Gaon geldiği zaman çalınmıştır. M.Ö. 400'de Babil'de ölümleri haber vermek için kullanılmıştır. Ortaçağda, oruçlarda, kişilerin süreli ya da sürekli olarak cemaatten ihraç edilmeleri hâlinde ve cenazelerde çalınmıştır.
Cuma öğleden sonra altı kere üflenmektedir. En başta Tekiah üflenirdi ki kırsal alanlarda çalışanlar bu sinyali duyup işlerini bırakırlardı. İkinci sinyal dükkan sahipleri ve şehirde yaşayanlar içindi. Üçüncü sinyal ise Sebt mumlarının yakılacağını bildirirdi. Geriye kalan üç sinyal ise Sebt'in gelmek üzere olduğunu bildiren geleneksel Şofar'ı simgelerdi.
Bugün ise dinî maksatların dışında İsrail Devleti'nde yeni bir cumhurbaşkanı göreve başlayacağı zaman çalınmaktadır.
Birçok Yahudi filozof Şofarın felsefi olarak çok şeyler çağrıştırdığını düşünmektedir. Saadia Gaon (M.S. 882-942)'a göre Şofarın çalınmasının on sebebi vardır:
1. Tanrı'nın yüceliğinin isbatı, 2. Pişmanlık gününü simgelemesi, 3. Tora'nın Tanrısal gücünü kanıtlaması (Tora Tanrı tarafından Hz. Musa (a.s.)'ya verilirken Şofar sesi duyulmuştu), 4. Peygamberleri hatırlatması. Onlar seslerini ve insanları ahlâka davet edişlerini hep Şofarla duyururlardı, 5. Mabedin yıkılışını ve yeniden inşa edilişini anımsatması, 6. İshak yerine koçun kurban edilişini simgelemesi, 7. Hûşu uyandırması, 8. Kıyamet gününde çalınacağının bilinmesi, 9. Bütün İsrailoğullarının yeniden kutsal topraklarda toplanma ülküsünü çağrıştırması, 10. Yeniden uyanış gününü de anımsatması.
Moşe Ben Maymon (M.S. 1135-1204)'a göre ise Şofar "Ey derin uykuda olanlar uyanın, uyuşuklar kıpırdanın, silkinin ve sizi yaratanı hatırlayın" anlamındadır.

Alıntıdır