MASONLUĞA YAKLAŞAN BAĞLANTILAR (EKEİR – 19)

[ADAM]

Prieuré de Sion – Rozkrua Bağlantısı

1595 yılında Prieuré de Sion’un büyük üstatlığını, 17. yüzyıl başlarının ünlü düşünürlerinden biri, ünlü bir Rozkruacı olarak da tanınan Robert Fludd aldı. Robert Fludd, daha gençlik yıllarında hermetik öğretiye merak sarmıştı. Sonradan “hermetik felsefe” üzerinde tarihin en büyük yapıtlarından birini yazdı. Onun pek bilinmeyen, ya da üzerinde pek durulmamış özelliklerinden biri, 1602 yılında Marsilya’ya giderek Guise Dükü Henri de Guise’in çocuklarının özel eğitmenliğini üstlenmiş olmasıdır.

Bu gençlerden Charles de Guise, Henrietta-Catherine de Joyeuse ile evlenmişti. Languedoc bölgesindeki Rennes-la-Château köyünün pek yakınında yer alan Couiza ve Arques adlı yöreler, Joyeuse ailesinin malı olup, erkek varis olmadığı için Charles de Guise’in karısına kalmıştı.

Bu aşamada konuyla yorum yapılarak bağlantısı kurulabilecek ilginç bir olaya da değineyim.

1631 yılında Charles de Guise, Fransa tahtını ele geçirmek üzere bir darbe girişiminde bulunmuştu. Başarılı olamayınca, kendi kendini İtalya’ya sürgün etmişti. 1640 yılında öldü. Dul eşi Henrietta-Catherine de Joyeuse Fransa’ya dönmek istediğinde, Kral 13. Louis buna izin vermemiş, ülkesine dönebilmesi için önce Languedoc’da sahibi olduğu Couiza ve Arques yörelerini kendisine satmaya zorlamıştı. Bedava değil, parasıyla. O bölgede bir şeyler dönüp duruyor; herkes oraya çok önem veriyor.

Devam edelim.

Rozkrua Tarikatı Almanya’da doğdu ama Rozkruacılar 17. yüzyılın özellikle ilk yarısında Orta Avrupa’da hiç de rahat edemedi. Daha sonra 1. James adıyla İngiltere kralı da olan İskoçya Kralı 6. James’in kızı Elizabeth Stuart, Rhine Kontu Friedrich (Elector Frédérick) ile evlenmişti. 1617’de Bohemyalı soylular, Friedrich’e kendi ülkelerinde taç giymesini önerdi. Friedrich’in bunu kabul edip Bohemya kralı olmasıyla birlikte tarihte “30 Yıl Savaşları” olarak anılan, politik bağlantılı sürekli din çatışmaları patlak verdi.

Bu savaşların ilk yılları Katoliklerin üstünlüğüyle geçti. Germen Protestanlar oldukça yıprandı. Bu yüzden Rozkruacılardan birçoğu batıya kaçtı hatta Britanya’ya geçmek zorunda kaldı. Rozkrua Tarikatı’nın ilk somut gelişiminin İngiltere’de gerçekleşmiş olması bu nedene bağlanır.

Bu sırada Rozkruacılar ile yakın ilişkisi bulunduğu bilinen Bohemya Kralı Friedrich de eşi Elizabeth Stuart ile birlikte Lahey’e kaçmak zorunda kalmıştı.

İngiltere de dinsel çatışmalara sahne olmaktan geri kalmadı. Hele Stuart hanedanından 1. Charles tahta çıktıktan sonra, Kıta Avrupası’na benzer biçimde, bu ülke de kana bulanmıştı.

Bu sırada kimi Rozkruacıların kurmuş olduğu “Görünmeyen Kolej” (Invisible Colledge) adlı örgüt, politik bakımdan Stuartlardan yana fakat bu savaştaki tutumları bakımından ise Stuartlara karşı olduğu için, tümüyle tarafsız, âdeta gerçekten de “görünmez” olmayı yeğlemişti.

Bu tarafsız tutumun İngiltere’deki Rozkruacılara yararı da oldu. Çünkü 1649 yılında Oliver Cromwell’in kralın kafasını kestirterek başlattığı ve 9 yıl kadar süren cumhuriyet (commonwealth) döneminde, hiç kimse Rozkruacıları “Stuart yandaşı” olmakla suçlamadı.

1637 yılında, “Rozkrua Tarikatı’nın 17. yüzyıldaki asıl kurucusu” olarak nitelendirilen Johann Valentin Andreä Prieuré de Sion’un büyük üstadı oldu.

Hemen hemen tüm Avrupa’yı “karşı karış” denilebilecek bir biçimde dolaşmış olan Johann Valentin Andreä, bir din adamı oluşuna karşın çağının ender aydınlarından biriydi. Prieuré de Sion ile Rozkrua Tarikatı’nın sıkı fıkı olmasını sağladı.

Prieuré de Sion – Royal Society Bağlantısı

1654 yılında Prieuré de Sion’un başına 17. yüzyılın ünlü bilim adamı, ünlü Rozikrusiyen Robert Boyle geçti.

İrlanda asıllı olan Robert Boyle, Cork örlünün en küçük oğluydu. Uzun yıllar Avrupa’da çeşitli yerlerde, özellikle Cenevre’de kalmıştı. Yaşamı boyunca en yakın dostlarından biri olan Pierre de Moulin ile orada tanışmıştı. Pierre de Moulin’in babası, Henri de Lorraine’in eşi Catherine de Bar’ın özel danışmanlığını yapıyordu. Oğlu ise, “Henri de la Tour d’Auvergne” adını almış, Turenne vikontu ve Bouillon dükü olmuştur.

Robert Boyle 1645 yılında İngiltere’ye döndüğünde, ilk işi Johann Valentin Andreä’nin yakın dostlarından Samuel Hartlib ile ilişki kurmak olmuştu. Ertesi yıl yazdığı mektuplarında “Görünmeyen Kolej” (Invisible Colledge) adlı kurumdan söz etmeye başladığı dikkati çeker. Londra’da Andreä’nin bir diğer yakın dostu olan John Dury ile evli olan kız kardeşiyle birlikte oturuyordu. Bu evde her gün çok sayıda ünlü kişi konuk olarak ağırlanırdı. Fakat alşimi deneylerinin yapıldığı özel günlerde kimse kabul edilmezdi.

Ünlü İngiliz düşünür John Locke, Robert Boyle ile yakın ilişkiler kurduktan sonra sık sık Fransa’ya gitmiş, çoğu zamanını Languedoc bölgesinde, özellikle Carcassone, Toulouse ve Narbonne kentlerinde geçirmişti.

Robert Boyle, Fransa’da Georges Pierre adlı bir kişiyle alşimi konusu üzerinde uzun uzun yazışmalarda bulunuyordu. Aslında böyle bir kişinin olmayıp, John Locke’un Fransa’da iken “Georges Pierre” diye bir takma ad kullandığı söylenir.

Robert Boyle, 1675 ve 1677 yıllarında, alşimi konusunda iki ayrı kitap yazmıştı. Bu kitaplarda, konuları pek basitleştirerek anlattığını, bu işin aslının bir “gizem” olup yazılamayacağını belirtmekten kaçınmamıştı.

İngiltere’nin Oliver Cromwell’in yönetimindeki cumhuriyet döneminin sonlarına doğru Robert Boyle, açıkça Stuartları destekleyenlerin başında yer aldı.

Stuartlar tahtı yeniden ele geçirmeyi başardıktan sonra, Kral 2. Charles ona “Görünmeyen Kolej” adlı kurumu kendi koruması altında olmak üzere, bu nedenle de “Royal Society” adı altında resmen örgütleyip etkinliğe geçirmesi için izin vermişti.

Royal Society, yalnızca Rozkruacıların Stuartlardan yana çıkışı sayesinde kurulmuş değildi. Kral Charles II de alşimiye meraklıydı. “Masonluğun tarihçesindeki en ünlü kabul edilmiş mason” niteliğiyle anılmış olan ünlü alşimist ve Rozikruacı Elias Ashmole tarafından yapılmış olan çalışmalar ona pek ilginç gelmişti.

Spekülâtif Masonluğun genel tarihçesinde, 1646 yılında Masonluğa kabul edilmiş olan Elias Ashmole’un 33 dereceli bir çalışma dizgesi tasarlamış olduğunu, ancak locaların buna hiç de sıcak bakmamaları üzerine Masonluğa karşı ilgisini yitirdiğini, bundan 40 yıl kadar sonra yine localarda görünmeye başladığını okuruz. Elias Ashmole’un bu iniş ve çıkışlarını gerek Stuartlara, gerekse Royal Society’nin gelişimine bağlamak olanaklıdır. Nasıl 18. yüzyılda Ramsay’ın adı çok duyulmuşsa, 17. yüzyılda Royal Society ile ilgili birçok olayda da Ashmole ön plânda görülmüştür.

Spekülâtif Masonluğun oluşumu sırasında Elias Ashmole kadar etkili olmuş, hatta belki ondan da önemli bir kişi daha vardır: Sir Robert Moray.

Robert Moray, 1641 yılında İskoçya sınırına yakın Newcastle kasabasındaki “Mary’s Chapel” adlı locada Masonluğa kabul edilmişti. 1643 yılında Kral 1. Charles tarafından kendisine “şövalye” sanı verilmişti. Sonra Fransa’daki “İskoç Koruyucular” (Gardes Ecossais) adlı askerî bölüğün komutanı olmuştu. (Bu askerî birlikten ayrıca söz etmek gerek.)

Robert Moray, 1647 yılında Balcarres Lordu David Lindsay’ın kızıyla evlenmişti. David Lindsay, 17. yüzyılın ünlü hermetik alşimislerindendendir. O da Alexander Seton’un kızıyla evliydi. Alexander Seton ise, Spekülâtif Masonluğun 17. yüzyıldaki gelişiminde, İskoçya kanadında önemli rol oynamış kişilerden biridir.

İngiltere Kralı 1. Charles’ın dul eşi Henrietta Marie, Fransa Kralı 13. Louis’nin kız kardeşiydi. Kralın kafası kesildikten sonra, Stuartlar onun Paris yakınlarındaki Saint Germain-en-Laye adlı yerde bulunan şatosuna sığınmışlardı. 1654 yılında Robert Moray, David Lindsay ve 2. Charles bu şatoda bir araya gelerek, İngiltere’de Cromwell’in oluşturduğu rejimi yıkıp krallığı yeniden kurabilmek için çalışmalarda bulunmuşlardı.

Oliver Cromwell 1658 yılında ölünce, Stuartlar İngiltere’de yeniden monarşi rejimine dönülmesini sağladı. Charles II, tahta çıkınca Robert Morayıi kendisine baş danışman yaptı. Ona bir özel alşimi laboratuvarı kurdu. Kardeşi William Moray’ı de İngiltere’deki mason localarını yöneterek denetleme görevine getirdi.

Kimilerine göre kraldan “Royal Society” adlı bilimsel araştırma kurumunu kurmak üzere gereken aslında izni Robert Boyle değil, Robert Moray koparmıştır. Nitekim Robert Moray’ın bu kurumun ilk başkanı oluşu da bu tezi destekler.

Robert Moray, Royal Society’nin başkanı oluşuna karşın, kuruluş yıllarındaki yönetsel işleri John Wilkins’e bırakmıştı. Dönemin ünlü Rozikrusiyen ve alşimistlerinden biri olan John Wilkins, Bohemya Kralı Friedrich’in çok yakın dostuydu. “Mathematical Magick” (Matematiksel Sihir) adı altında bir kitap yazmıştı. Bu kitapta, alşimistlerin çok önem verdiği çeşitli matematiksel denklemler inceleniyordu.

Royal Society’nin kurucuları arasında, 1666 yılındaki Londra Yangını’ndan sonra “Büyük Üstat” unvanıyla İngiltere’deki mason localarının denetimi ve yönetimini üstlenecek olan Sir Christopher Wren, 30 yıl savaşları sırasında Almanya’dan kaçmış olan Samuel Hartlib ve Theodore Haak adlı Rozkruacılar da bulunuyordu.

1703 yılında Royal Society’nin başkanlığına gelecek olan Sir Isaac Newton, bu kuruma 1672’de girmişti. Spekülâtif Masonluğun tarihçesindeki en ünlü kişilerinden biri olan Jean Théophile Desaguliers de 1714 yılında bu kurumun üyeliğine alınmıştı.

Iskoç asıllı olan ünlü bilim adamı Sir Isaac Newton, 1691 yılında, daha Royal Society başkanı olmadan önce Prieuré de Sion’un büyük üstadı oldu. Bundan bir yıl kadar önce Cenevreli bir aristokrat olan Nicolas Fatio de Duillier ile tanışmıştı. Ramsay bu adamdan matematik dersleri almıştı.

Bu kişinin o dönemde Avrupa’da bir takım karışık işler çevirdiği, dönemin hemen her bilim adamıyla dost olmaya çalıştığı bilinir. Fransa’ya karşı casusluk ettiği de söylenir.

Newton, 1696 yılında İngiltere’de altın standartlarını saptamakla görevlendirilmişti. Royal Society başkanlığında bulunduğu 1703-1727 yılları arası, tarihçilerce “Royal Society, Rozkruacılık ve Masonluğun sıkı sıkıya bağdaştığı bir dönem” olarak nitelenir.



Bütün bunları daha önce bir başka başlık altında anlatmış olup, burada bir yineleme yaptığımın farkındayım. Ancak bu açıdan da anlatmak gerekiyordu. Bağışlayın. Amacım, Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti'nin tarihçesindeki gerçeklere adım adım yaklaşmak...

İzleyen bölümde Newton üzerinde biraz daha duracağım. Önemli…