GEOMETRiNiN ETKiSi

[MASON]

GEOMETRiNiN ETKiSi 

Musevilik oyma put yapmayı yasaklamış.İslamiyet de bunu miras almıştır.Hıristiyan Katedrallerinde görülen dekorasyon sinagog ve camilerde bu nedenle kesinlikle bulunmaz.Bu yasaklama kısmen insan şekli de dahil olmak üzere doğal dünyayı resmetme atılımı,yani insanın yaratıcı tanrıyı gasp edip onun yerine geçirmenin dinsizlik addedilmesi olayında ortaya çıkmıştır.Tanrı başlı başına her şeyi yoktan var etmiş ve yaşamı topraktan yaratmıştı.İnsanoğlu resmetmeyi,yaşamın,ağaçtan,taştan,boyadan veya buna benzer maddelerden kopyalayarak yaratılması tanrısal etkiyi ihlal etmek ve gerektiğinde onun taklidini yapmak sayılıyordu. Olağan üstü alemin biçimleri ,diğer yönden sayısız,değişik,türlü türlü ve farklıdır.Bu gibi biçimler,tanrısal birliğe değil ama bu dünyaya ait parçalanmaya tanıklık ederler.Eğer tanrı hiçbir surette,yaratmada idrak edilebilirse bu biçimlerin çeşitliliğinde değil ama bu biçimlerin altında yatan ve oluşturan ilkelerin birliğindedir.Diğer bir deyişle tanrı eninde sonunda bir açının dereceleriyle sonuçlandırılan şeklin ve sayının prensipleriyle sezilecektir.Tanrı senası,farklı ve değişik formların tasviri ile değil ,şekil ve sayılar aracılığıyla meydana çıkacaktır.Ve tanrısal mantık temsili süslemelerde değil şekil ve sayı ile oluşturulmuş büyük yapılarda barındırılacaktır. Doğaldır ki şekil ve sayıların sentezi geometridir.Şekil ve sayıların sentezi geometri ve geometrik maddelerin yenilenmesiyle gerçekleşir.Bunun için planın,uyumun ,düzenin altında yatan yasaların kanıtı olan , belirli kesin yasaların açık , çözülür hale gelmesi geometri çalışmalarıyla olmuştur.Bu master plan ,açıkça şaşmaz değişmez,her yerde ve her zaman hazır bulunur.Tanımlamaları nedeniyle de yeterince kolaylıkla ,tanrısal köken,tanrısal gücün belirti- si, tanrısal irade,tanrısal zanaat olarak anlam verilebilir.Böylece geometri hem Musevilik hem de İslamiyet de deney üstü ve hazır ve nazır bir karakterle kuşatılmaya başlanarak ,kutsal oranları üstlenmiştir. İ.Ö. 1. yüzyılda yaşayan mimar Vitravius’a göre ; mimar, hem doğal yeteneklere sahip hem de eğitilmeye yatkın olmalıdır.Mimar eğitilmeli kalemi güçlü olmalı,geometri öğrenimi görmeli ,iyi tarih bilmeli ,filozofları iyi izlemeli ,müzikten anlamalı ,biraz tıp bilgisi bulunmalı,hukukçuların düşüncelerini bilmeli,yıldız bilim ve göklerin kuramıyla tanışıklığı olmalıdır.Vitravius için mimar ,gerçekte tüm insanlık bilgisini ,yakından bilen ve evrenin temelini oluşturan yasalardan haberdar bir tür sihirbaz olmalıydı. Bu yasaların tümünün zirvesinde ,mimarın oran ve simetrinin yardımıyla mabetler yapabilmek için zorunlu olduğu çizimleri için gerekli olan geometri oturmuştur.Bunun için mimarlık,geometrinin resimden daha ileri bir uygulaması ve geometriyi üç boyutlu kılan en yüksek uygulama ve bunun gerçekleştirilmesi değil midir?Geometri gerçekte mimarlıkta somutlaşmamış mıdır? Böylece geometri temelinde oturan yapılarda tanrının varlığının bağdaştırılması ve tapınılması için karıştırmamak düşüncesiyle süslemeler yoktur.Bundan dolayı sinagog ve camiler dekorasyon temelinde değil soyut matematiksel ilişkiler içeren geometrik ilkeler üzerine oturmuştur. Hıristiyan dünyası kutsal geometrinin prensiplerini kavramada aceleci olmuş ve tanrıyı somutlaştırmak için bundan yararlanmıştır.Gotik katedraller döneminden sonrasına kadar mimarlık ve mimaride süslemede kutsal geometri Hıristiyan kilisesinin bütününü oluşturan bir öğesi olarak tasvir sanatıyla el ele yürümüştür. Gerçekten Gotik katedrallerde geometri tek ve önemli faktördü.1410 tarihli bir el yazması gizleri tufandan sonra Hermes ve Pisagor tarafından öğrenilen bir “bilimden” bahsediyordu.Bu tür referanslardan,en azından bazı ustaların Rönesans sürecinde , Batı Avrupa da moda olan hermetik ve yeni-eflatuncu düşüncelere ve bu düşüncelerin ortaya çıkmasından önce ulaşmış oldukları açıkça anlaşılmaktadır.Ama Rönesans’tan önce bu düşün- celer kabul edilmiş inanışlara aykırı olmaları ve Hıristiyan olmayan kaynaklardan yararlanmaları nedeniyle gizli tutulmak zorunda kalmıştı.Sonuçta duvarcı ustalarının loncaları içinde inisiye edilmiş ustaların ezoterik geleneği ortaya çıkmış oldu. Bu inisiye edilmiş ustaların ezoterik geleneği içinde görmüş olduğumuz gibi Tanrının belirtisi olan kutsal geometrinin çok büyük önemi vardı.Bu tür ustalar için katedral tanrının evinden çok daha öte bir şeydi.Kutsal geometri genel prensipleri ve içerdiği yasaları koşul olarak ortaya koymuştu.Ama tanrının tapınanlarına kesin olarak ve kendine özgü önerdiği ve ayrıntılı tasarımın ,kendisinin çizdiğine inanılan Eski Ahit’in bir bölümü vardı.Bu bölüm Süleyman Mabedinin yapımı ile ilgili bölümdür.Böylece mabedin yapımı ortaçağın duvarcı ustalarınca büyük önem taşımaya başladı.Burada,tanrı ,aslında mimarlık aracılığıyla kutsal geometrinin pratik uygulamalarını düşünmüştü.Kutsal geometri mimarlığın etkilerini azaltmadı aksine evvelden olmadığı kadar yüce statü edindi.Geometri yalnızca mimariye uygulanmakla kalmamış Örneğin .Leonardo da Vinci ve Boticelli’nin çalışmalarıyla,aynı zamanda resme de uygulanmıştır.Akabinde şiir , heykeltıraşlık ,müzik ve özellikle de tiyatroyu içeren sanatları kapsamıştır.

KAYNAK .Mabet ve Loca -----------------------(Çeviren)Renan Mengü ..Mimarlık Üzerine On Kitap---------Vitravius