Masonlar.org - Harici Forumu

 

Gönderen Konu: Nedensellik Üzerine  (Okunma sayısı 1705 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Nisan 23, 2015, 03:40:31 ös
  • Orta Dereceli Uye
  • **
  • İleti: 402
  • Cinsiyet: Bay

Bu paylaşımımda aslında nasıl toparlayacağımı ve hatta toparlayıp toparlayamayacağımı pek bilmediğim oldukça geniş bir konu olan ve oldukça önemli olduğunu düşündüğüm nedensellik konusu hakkında yazmaya çalışacağım.

Kolay olması açısından öncelikle tanımlar ile başlamak isterim.

-   Neden : “Ne” ve “Eden” kelimelerinin birleşiminden meydana gelen “Neden” sorusunu bir olayı meydana getiren etkeni aramaya yöneliktir biçiminde tanımlayabiliriz. (istenirse daha fazla detay için http://masonlar.org/masonlar_forum/index.php?topic=17193.0 adresinde bulunan "Neden" ve "Nasıl" Soruları: Masonluk hangisini sorar? başlığı altındaki paylaşımlar okunabilir)
-   Nedensel: Herhangi bir nedene bağlı olma durumu
-   Nedensellik: İngilizce causality kelimesinden Türkçe’ye çevrilmiş olan ve nedenle sonuç arasındaki bağlantı
-   Nedensellik ilkesi: Nedenle sonuç arasındaki bağlantının gerekliliğinin dile getirilmesi. Başka bir deyişle her sonucun bir nedeni var biçiminde formulize edilebilecek ilke.

Nedensellik ilkesi her şeyin (olayların veya olguların) bir nedeni olması ya da her şeyin bir nedene bağlanarak açıklanabilir olması biçiminde tanımlanır. Başka bir deyişle belli nedenlerin belirli sonuçları yaratacağı ve hatta aynı nedenlerin aynı koşullarda aynı sonuçları vereceğini ifade eden ilke olarak da tanımlanır.

Epistemoloji, ontoloji ve metafizik konularında nedensellik ilkesi hep tartışılmış ve tartışılmaktadır.

Tartışmalar karşılıklı olarak  nedensellik-belirsizlik, nedensellik-özgür irade, nedensellik- rastlantısallık … gibi karşıtlık ekseninde ilerlemektedir.

Nedensellik çoğu zaman determinizm ile karıştırılsa da; determinizm ilkesi nedensellik ilkesi üzerine bina edilir demek daha doğrudur. Felsefede determinizm her olayın maddi veya manevi birtakım nedenlerin zorunlu sonucu olduğunu kabul eden felsefi görüştür.

Nedenselik ilkesi ve determinizm hem metafiziğin hem de bilimsel düşüncenin içinde önemli rollere sahip kavramlardır.

Bilimsel düşünce açısından bakıldığında nesnel dünyanın bilinebilir ve olanaklar çerçevesinde değiştirilebilir olduğunu söylemektedir. Başka bir deyişle herhangi bir olayda neden – sonuç ilişkisi ortaya konmuşsa nedenin değiştirilmesiyle sonuç da değişebilecektir.

Metafizik açıdan bakıldığında determinizmde dünyadaki her şeyin bir amacı olduğuna ve bir tanrısal güç dahilinde belirlenen bir sonucun var olduğuna inanılır.

İlk çağlardan 20.yy kadar nedensellikten doğan determinizm kavramı ünlü bilim insanı
Albert Einstein’ın "Tanrı zar atmaz" deyişinde ifadesinde kendini bulmaktadır. Bu süreçte bilim özellikle fizik bilimi uzun yıllar nedensellik ve determinizm düşünceleri altında tanımlanmış ve değerlendirilmiştir.

Bilimin seyri içinde nedensellik ve determinizm gibi kavramlar 20. yyda biraz  tartışılmaya başlamıştır. Özellik kuantum mekaniği/dalga mekaniği gibi kuramların (istenirse http://masonlar.org/masonlar_forum/index.php?topic=17064.40 adresindeki 43 numaralı iletiye ve birazcıkta http://masonlar.org/masonlar_forum/index.php?topic=16641.0 adresindeki 7 ve 9 numaralı iletilere bakılabilir) gelişme göstermesi ile parçacıkların dual yapıya (bazen dalga gibi bazen de parçacık gibi) sahip olmaları nedeniyle determinizm (gerekircilik) biraz sorgulanmaya başlamıştır.

Heisenberg Belirsizlik ilkesi olarak bilinen fizik ilkesine göre bir atom altı parçacığın yeri ve hızı/momentumu   (Enerjisi ve daha doğrusu bu enerjinin hangi zamandaki enerjisi olduğu) hesaplanamamaktadır. Bu nedenle bu anlamda bir determinizmden bahsedilememektedir. Konunun ruhundan pek ayrılmadan ufak bir bilgi vermek isterim.

Burada atom altı parçacığın hızı belirliyken konumu belli değil demek parçacık uçtu yok oldu demek değildir.

Mesela atomun 10^-12 cm çaplı çekirdeği etrafında kararlı yörüngelerde dönen bir elektron yine çekirdek etrafında dönmeye devam eder. Yani çapı yaklaşık 10^-16 cm olan elektron yaklaşık çapı 10^-8 cm olan atomun içindedir. Yeri ise elektron bulutu (elektronun bulunma olasılığı olan yer demektir. Yani birden fazla elektrondan oluşan bir bulut değildir) olarak da bilinen bölgededir. Bu bulutun çapı belirsizlik ilkesinin formülleriyle bulunabilir.

Toparlamak açısından tanımları nedenselliğin tanımını bir kez daha vererek paylaşımı sonlandırmak isterim.

Doğadaki olayların ardı ardına sistematik bir biçimde tekrarlanmasının gözlenmesi sonucu ortaya atılan nedensellik ilkesinin çıkış noktası her olgunun bir nedeni olduğu düşüncesidir. Sebep-sonuç ilişkisi olarak da bilinen nedensellik ilkesinin birincil hipotezi aynı sonuçların aynı nedenlerden ortaya çıkacağıdır.

« Son Düzenleme: Nisan 23, 2015, 04:05:51 ös Gönderen: propulsion »
Nosce te Ipsum


 

Benzer Konular

  Konu / Başlatan Yanıt Son Gönderilen:
3 Yanıt
4832 Gösterim
Son Gönderilen: Mayıs 26, 2007, 03:01:14 öö
Gönderen: Ittihatci
1 Yanıt
3392 Gösterim
Son Gönderilen: Temmuz 19, 2008, 01:27:12 öö
Gönderen: seteney
Komünizm Üzerine

Başlatan Daemon « 1 2 » Diger Konular

14 Yanıt
9332 Gösterim
Son Gönderilen: Mart 26, 2013, 05:17:49 ös
Gönderen: NOSAM33
Maji üzerine 1

Başlatan martı Ezoterizm

3 Yanıt
6883 Gösterim
Son Gönderilen: Aralık 24, 2018, 02:18:48 öö
Gönderen: Venus
62 Yanıt
60400 Gösterim
Son Gönderilen: Eylül 11, 2017, 10:13:13 öö
Gönderen: Spock
0 Yanıt
1908 Gösterim
Son Gönderilen: Şubat 21, 2013, 07:52:00 ös
Gönderen: Etimolog
5 Yanıt
4270 Gösterim
Son Gönderilen: Temmuz 08, 2014, 07:03:49 ös
Gönderen: Metatron
30 Yanıt
9955 Gösterim
Son Gönderilen: Temmuz 21, 2014, 05:32:54 ös
Gönderen: Alşah
6 Yanıt
4078 Gösterim
Son Gönderilen: Temmuz 28, 2014, 08:11:46 öö
Gönderen: ADAM
3 Yanıt
2962 Gösterim
Son Gönderilen: Temmuz 27, 2014, 04:30:30 ös
Gönderen: karahan