Elbette aydınlatırım.
Soru: Bilimsel gerçek, teori olarak anlandırılabilir mi?
Cevap: Açıkçası bilimsel gerçek tabirini hayatım boyunca kullanmadım. Çünkü gerçek bir tanedir. Bilimsel olan gerçek, bilimsel olmayan gerçek, kişiye göre gerçek, genele göre gerçek gibi dalları yoktur. Bundan dolayı bu soruya mantıklı bir yanıt vermem mümkün değil. Fakat yardımcı olması açısından teorinin ne olduğu ile ilgili araştırma yapmanızı önerebilirim.
Soru: Bilimsel problem nasıl saptanır?
Cevap: Cevaplamadan önce "bilimsel problem" ile ne kastedildiğini anlatmaya çalışayım. Problem pek çok şeyi ifade edebilecek genel bir tabirdir. Komşumla kavga etmem, evimin yanması, işimden memnun olmamam gibi pek çok duruma problem diyebiliriz. Elbette bilim bu tarz problemlerle ilgilenmez. Bilimin ilgilendiği probleme bilimsel problem denir.
Sizin için bilimsel yöntemi ve bilimsel çalışma basamaklarını da açıklayayım. Bunu yaparken eminim sorunuza da cevap bulacaksınız.
Bilimsel çalışma, deney ve gözleme dayalı bilimsel yöntem ile yapılır. Bilimsel yöntem, bilimsel problemin araştırılması sırasında izlenen yoldur. Bilimsel çalışma yapılırken izlenecek yol aşağıdaki gibidir:
1. Problemin Belirlenmesi
Bilimsel çalışma, bilim adamının problemle ilgili kendi kendine sorular sormasıyla başlar. Bir sorunun bilimsel soru olabilirmesi için hem denenebilir olması hem de uygun deneme tekniğinin bulunması gerekir. Bilimsel çalışma sırasında yapılacak ilk iş, problemi ortaya koymaktır.
2. Problem İle İlgili Verilerin (Gerçeklerin) Toplanması
Özel bir probleme ait gerçeklere veri denir. Bu gerçekler, problemle ilgili toplanan bilgileri ve probleme yönelik yapılan gözlemleri kapsar.
3. Hipotezin Kurulması
Bilimsel bir problem için önerilen geçici çözüm yoluna hipotez denir.
4. Hipoteze Dayalı Tahminlerde Bulunulması
Bir hipotezden mantık yoluyla çıkarılan sonuçlara tahmin denir.
5. Kontrollü Deney Yapılması
Deney sırasında olayı etkileyen bir faktörün değiştirilip diğer faktörlerin sabit tutulması ile yapılan deneylere kontrollü deney denir. Bu olayda deney grubunun yanı sıra bir de kontrol grubu bulunduğu için, deney sonuçlarının güvenilir olması sağlanmış olur.
Bir problemin çözümü olarak kurulan hipotezler şu şekillerde sonuçlanabilir:
- Gözlem ve kontrollü deneyler ile doğrulanmazsa reddedilerek yenisi kurulur.
- Gözlem ve kontrollü deneyler ile doğrulanırsa geçerli kabul edilir.
- Çok sayıda değişik gözlem ve deneylerle desteklenerek, geniş bir geçerlilik kazanırsa teori haline gelir. İyi bir teori; basit olmalı, gerektiğinde genişleyebilmeli ve yeni buluiların ışığı altında değişebilmelidir. Fizik için örnek verecek olursak, Kuantum Mekanik Teorisi.
-Teori evrensel bir gerçek ise kanun (yasa) haline gelir. Günümüzde fizikte kullandığımız en önemli kanunlara Newton Kanunları, Keepler Kanunları, Yansıma Kanunları, Kırılma Kanunları örnek verilebilir.
Altını çizmemde fayda var, fizik ve kimyanın aksine biyolojinin kendine has bazı noktaları mevcuttur. Daha ileri bir bilgi için şu linki ziyaret edebilirsiniz:
http://www.evrimagaci.org/makale/396 Soru: Hipotez şöyle yapılır demek ve ardından konuyu öğren de gel demek çelişki midir?
Cevap: Hayır. Çünkü ben konunun içeriğine dair bir adım attım sadece. Halbuki bu yol nereden baksanız kilometrelerce uzunlukta.
Soru: Varsayım yapıyorum deyip varsayım yapana "bil de gel" demek varsayım yapmak mıdır?
Cevap: Sanırım kafiyeli yapmak için soruyu bozmuşsunuz. Sorunuzun sonunu "... demek varsayım yapmak mıdır?" şeklinde düşünerek cevaplayacak olursam, elbette hayır. Sorunuzun sonunu "... demek doğru bir yaklaşım mıdır?" diye değiştirecek olursam daha geniş bir cevap verebilirim.
Bazı konularda varsayım yapabiliriz. Örneğin "Ahmet iyi birisidir." cümlesi üzerine sonsuz sayıda varsayım yapabiliriz. Çünkü bu noktada işin içine öznel bir değerlendirme girer. Doğal olarak da iş bizim duygularımızla karışır. Fakat bir gerçek üzerinde varsayım yapılamaz. Özellikle de bu varsayım mevcut gerçeği yanlışlamaya çalışıyorsa.