OSMANLI'DA VE İRAN'DA MEZHEP VE DEVLET'TEN...

[Don Corleone]

OSMANLI'DA VE İRAN'DA MEZHEP VE DEVLET'TEN...

Mezhep savaşları ve baskıları, bir mezhebin ''iyi'', ötekinin ''kötü'' olmasından değil, sosyolojik ve özellikle siyasi şartlardan kaynaklanır. Anadolu Alevilerine yapılan zulümden bir mezhep olarak Sünniliği sorumlu tutmak, ''tarih dışı'' bir önyargı olur. Çünkü mezheplerin siyasi tavırları, felsefi ilkelerinden çok, siyasi ve sosyolojik konumlarıyla ilgilidir. Nitekim aynı zulüm, hatta daha şiddetli olarak Şah İsmail ve devleti tarafından İran'daki Sünnilere ve heterodoks sufi tarikatlara uygulanmıştır.

Ira Lapidus'a göre, o zamana kadar çoğunluğu Sünni olan İran'da, Safeviler ''İslam'ın başka bir yöresinde bir paraleli görülmemiş veya az görülmüş bir zulümle 12 İmam Şiiliğini dayatmışlar ve İran'ı Şiileştirmişlerdir.

Arjamani'ye göre, İran'da nüfusun çoğunluğunu oluşturan Sünniler ya Şiiliği ya ölümü seçmek zorunda bırakıldılar. Hatta Hz. Ali'nin, Şah İsmail'e rüyasında, Şiiliği kabul etmeyen halktan Müslümanları silahlı askerlerle kuşatıp ''halletmesini'' söylediği şeklinde uydurma, fakat Sünnilik karşıtlarını kuvvetle tahrik edecek söylentiler de yayılıyordu.

İran'da mezhep değiştirme baskılarına direnmeye yeltenen Sünnilerin toptan ve merhametsizce öldürüldüğünü belirten Prof. Faruk Sümer, devrin seyyah ve yazarlarına dayanarak, mesela Şah İsmail'in Tebriz'e girdiğinde Sünni din adamları, kadınlar ve çocuklar dahil olmak üzere pek çok insanı öldürttüğünü, savaşta ve Tebriz'de 20.000'den fazla insanın telef olduğunu belirtir. Şah İsmail, Sünni ve Türkmen Akkoyunlu oymağından 40.000-50.000 kişiyi kılıçtan geçirmiş ve bu zulmünden dolayı kendisini kınayan anasına kızıp onu da öldürtmüştür.

Taha AKYOL, Osmanlı'da ve İran'da Mezhep ve Devlet, Doğan Kitap, 8. Baskı, İstanbul, Ekim 2010, s. 34-35