Merhaba,
Bir önceki yazımda (2.bölüm) insanın fizyolojik ve biyolojik olarak geçirmiş olduğu evrimi açıklamaya çalışmıştım. İnsanı diğer benzerlerinden ayıran özelliklerinden bir tanesini de alet yapımı olduğunu ifade etmiştim. Alet yapımındaki beceri ve gelişmeler beyin hacmindeki artışa bağlanmaktadır.
Bu bölümde ise insanın erken evrim aşamasında taş işçiliğinden yani kültürel evrimden bahsetmek istiyorum. Bu milyonlarca yıllık süre içerisinde günümüze ulaşabilen yalnızca bu insanların üretebildikler taş aletlerdir. Bu taş aletlerin yapım tekniği nesilden nesile aktarılmıştır.
İnsanın evrimi hem fizyolojik, hem genetik hem de kültürel olarak izlenebilir. Biz genel olarak insana ait olan kültürel izleri ancak savaş aletleri, çanak çömlek, yazı veya resim ile özdeşleştiriyoruz. Ancak şu bir gerçektir ki insana ait ilk kültürel buluntular 2.5 milyon yıl öncesine aittir.
OLDOWAN TAŞ USTALIĞI (2.5 milyon yıl öncesi)
Dünya’nın bilinen en eski taş aletlerine Etiyopya’nın Awash nehri (Kolu Gona Nehri) vadisinde bulunmuştur (1976 yılı ve sonrası). Yıllar süren kazılar sonrasında 2000’nin üzerinde taş alet çıkartılmıştır.
Bu bölge aynı zamanda ilk insana ve sonrasına ait fosillerinde bulunduğu alanlardan biridir.
Gonalı taş ustaları çentik atmak için taşa belli bir açı ile vurmayı biliyorlardı.
Bu taş aletler 2.6-2.5 milyon yıl öncesine tarihlendirilmişlerdir. Eti kemikten sıyırmak ve benzeri amaçlarla kullanılmışlardır.
ACHEULA KÜLTÜRÜ (1.7 milyon yıl öncesi)
Bu kültürün (taş ustalığı) ilk göze çarpan özelliği çif yüzlü el baltası olmuştur. Bunlar taşın her iki yüzünü işleyerek el baltası olarak kullanmışlardır.
Acheula taş işçiliği 1.7 milyon yıl öncesinden 250 bin yıl öncesine kadar hemen hiç değişmeden gelmiştir.
MOUSTER KÜLTÜRÜ (200 bin- 40 bin yıl arası)
Bu kültüre ait ilk örnekler 1860 yılınsa bulundu. Mouster kültürü orta paleolitik olarakta adlandırılır. İsim Fransa’da bulunan “Le Moustier” adlı kaya barınağından gelmektedir. Bu dönemde iri taş baltaların yerini daha küçük baltalar almıştır. Bilimadamları bunun nedenini küçüş taşları tahta saplara bağlayacak bir yöntem bulmuş olabilecekleri bu nedenle büyük taşlara gerek kalmadını düşünmektedirler.
Bu taş işçiliğinde en belirgin özelliği aletlerin çeşitlenmesidir.
Bunların dışında Avrupa’da başka kültürlerden de bahsedilebilir.
37-29 bin yılları arası AURİGNAC KÜLTÜRÜ (Orta- Batı Avrupa)
28-21 bin yılları arası GRAVETTE KÜLTÜRÜ (Fransa)
21-16 bin yılları arası SOLUTREA KÜLTÜRÜ (Fransa-İspanya)
16-11 bin yılları arası MAGDELENA KÜLTÜRÜ (Batı-Güney Avrupa)
NOT: Vermiş olduğum tarihler bilimsel kaynaklar arasında farklılık gösterebilir.
Yazılar tarafımdan aşağıdaki kaynaklar temel alınarak hazırlanmıştır.
Uygarlığın Doğuşu
Richard G. Klein, Blake Edgar
Modern İnsanın Kökeni
The Origin of Modern Humans, 1993
Roger Lewin
Fotoğraflar aşağıdaki internet siteleri ve Wikipedia'dan alınmıştır.
http://www.stoneageartifacts.com/html/Cultures.htmlhttp://anthromuseum.missouri.edu/minigalleries/handaxes/intro.shtmlSaygılarımla.