James VI

[ADAM]

James VI dediğimiz kişi, bir tarihsel figür olarak 17. yüzyılın ilk çeyreğindeki İngiltere kralıdır yani James I.

Hangisi? 1 mi 6 mı?

Şöyle: İskoçya Kralı olarak James VI ama İngiltere Kralı olarak James I.

Buradaki konumuz bakımından onu James VI olarak anmak daha uygun düşüyor.

Elinize İngiltere Tarihi’ni anlatan bir kitap alırsanız, bu kral ile bağlantılı hayli bilgi edinebilirsiniz. (Meraklıları için ben E.H Carter ile R.A.F Mears tarafından düzenlenmiş “History of Britain” adlı kitabı öneririm. Özgün olarak biraz eski tarihli olduğu için, İngiltere’nin 20. yüzyıldaki tarihçesini tam olarak bulamazsınız ama ondan öncesi için çok güzel bir derlemedir.)

Benim bu forumda James VI’dan söz etmekteki niyetim İngiltere Tarihi’nin bir kesitini anlatmak değil. O konuyla Masonluk arasındaki bağlantıyı kurmak. Çünkü burası bir masonlar sitesi ve ben burada öncelikle Masonluk ile bağlantılı konuların gündeme getirilmesinden yanayım. (Bu bana göre böyle. Benimle aynı görüşte olmayanlar var. Kimileri bu forumda birtakım konuları gündeme getirip üzerinde tartışma yapıyor. Peki ama bunun Masonluk ile bağlantısı olmayınca, o tartışma başka yerde de yapılabilir. Ben es geçiyorum o konuları çaresiz. Forum arşivinde gereksiz bir yer dolduruyor bence. Yanlış anlaşılmasın, konuyu küçümsenmiyorum, tartışmalara karşı değilim. Sadece bence burasının bence onların yeri olmaması gerektiğini söylüyorum, o kadar.)0

Şimdi siz de diyeceksiniz ki “Madem öyle, hem madem diğer yazlarında bir de Masonluğun başlangıcının 18. yüzyıl başlarında olduğunu ileri sürüyorsun, ondan iki yüzyıl önceki bir kralı niçin burada gündeme getiriyorsun? Perhiz ve lahana turşusu.”

Haklısınız. Öyle.

Ancak haklı olduğunuzu savunmakta o kadar da acele etmeyin, Belki de ilginç bir bağlantı vardır.

Örneğin şöyle bir durum var: Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti’nin bazı uygulamalarında bu ritin 14. derecesindeki unvanın Türkçesi “James VI’nın Kutsal Kubbe Büyük İskoçyalısı”. Mizraim Riti’nde 20. derece.

Demek ki üzerinde durulabilir.

Üstelik konunun Masonluk ile olan bağlantısı sadece bir ritin bir derece unvanı olmakla da kalmıyor.

Haydi şu işe bir kısa tarih özeti ile başlayalım.

İngiltere’nin en ünlü kralı sayılabilecek şu 8. Henry var ya hani… Kim bu kral? Niçin ünlü? Şu, sırf karısını boşayıp sevgilisiyle evlenebilmek için Katolik Kilisesi’ne kafa tutup, Hıristiyanlıktaki tek teokratik mezhep olan Anglikanlığı kuran kişi… Sonra ikinci karısı olan Ann Boleyn’i de başından atabilmek için boynunu vurdurur. Tam altı kez evlenir. Ancak ardında İngiltere tahtının doğru dürüst bir veliahtı kalmaz. Tahta birkaç yıl elden ele dolaşır ve sonunda Ann Boleyn’in kızı Elizabeth’e kalır.

Elizabeth… İngiltere’nin dehşet kraliçesi… Tam 45 yıl tahtta kalmış. Ancak 1603 yılında öldüğünde onun da ardında bırakmış olduğu bir mirasçısı yok. Hiç evlenmemiş ki. Gayri meşru çocuğu da yok bilindiği kadarıyla.

İşte o dönemde kuzeyde, İskoçya’da bir diğer kraliçe görüyoruz: İskoçların Kraliçesi Mary. (Şöyle anılır: Mary Queen o Scots).

İki kraliçe arasında çok fark var ama en önemlilerinden biri de Mary’nin İskoçların kraliçesi, Elizabeth’in İngiltere kraliçesi olması. Biri halkın, diğeri ülkenin kraliçesi. Bu ikisi arasında çok fark var;: anlayana, değerlendirene.

Elizabeth ile Mary kuzin oluyor aslında. Hiç geçinemeyen iki kuzin… Mary, İskoçya’nın saray kahyası (Stewart) ailesinden biriyle evlenince soyadı Stuart olmuş. Onu tanımak ve anlamak için yazılanları okumak yetmez; İskoçya’ya gidip, orada halktan birine anlattırmalı. Biraz karışıktır da… 1587 yılında Elizabeth, o tarihlerde Avrupa’da hayli sık uygulanmakta olan modaya (!) uyarak, onu ortadan kaldırtmış.

Böylece Elizabeth 16 yıl tepesinde Demoklas’in kılıcı gibi bir Mary olmadan huzur içinde bir yaşam sürmüş. Ancak kaderin şu cilvesine bakın ki, öldüğünde onun yerine İngiltere tahtına çıkabilecek tek bir kişi kalmış: Mary’nin oğlu İskoçya Kralı James VI.

Biz genellikle “İngiltere” der geçeriz ama orada coğrafi olarak adaya Britanya, siyasi bakımdan ülkeye Birleşik Krallık (United Kingdom) denir. Niçin? Çünkü James VI 1603 yılında bundan böyle James I adını da alarak aynı zamanda İngiltere tahtına çıkonca iki krallık birleşmiş.

Ancak İskoçlar onu James VI olarak tanımayı sürdürmüş. Nitekim daha sonra da öyle…

James VI İngiltere’de tahta çıkınca sorunlar başlıyor. O bir Presbiteriyen yani Protestan. Fakat İngiltere Kralı Anglikan Kilisesi’nin ruhani lideridir. Bu iş nasıl olacak?

Onun krallık döneminde iyi-kötü oluyor da sonradan. 1625yığlında oğlu Charles I tahta çıkınca baş gösteriyor asıl çekişmeler, çatışmalar. Charles I, 1649 yılında ünlü Oliver Cromwell’in kafasını kestirdiği kral. (Dikkat: Bu bağlamda “idam” terimi kullanılmaz; kafasının kestirildiği söylenir. Bu ikisi arasında önemli bir fark vardır.)

Burada bizi bunlardan çok asıl ilgilendiren nokta, böylece İngiltere tahtına Stuartların çıkmış olması. Nitekim Masonluk ile bağlantı, çok daha sonra ama işte bu bakımdan kuruluyor.

1649 yılında yurt dışına sürülen Stuartlar, 9 yıl sonra Cromwell’in ölümünden yararlanarak yenirden İngiltere tahtını ele geçirmeyi başarıyor. (Bu tek tümce bu olayı anlatabilmek bakımından aslında öylesine yetersiz ki…)

Bu kez tahtta, kafası kesilen 1. Charles’ın oğlu 2. Charles var. (Cromwell’in da kafası kesilip sergilenir ölümünden sonra. Dedim ya bu kafa kesme olayı önemli.)

1685 yılında 2. Charles ölünce, kardeşi James II çıkar tahta. Ancak o Katolik olmuştur. Şimdi ortalığın nasıl karışmış olduğunu düşünebiliyor musunuz? Neyse ki oğlu yoktur.

Ancak 1688 yılında kralın bir oğlu olunca, iki kızı -Mary ile Anne- akıllıca bir düzenek ile bir gecede babalarını tahtan aşağı tepetaklak yuvarlayıverirler. Böylece Stuartların ikinci sürgün dönemi başlar.

1717 yılında Londra Büyük locası’nın kuranların amacı nedir?

Bu iş biraz karmaşıktır. Ayrıntıya girmeyelim. Ancak şunu söylemeden geçemeyiz: Bu işin içinde Stuart hanedanının yeniden Birleşik krallık tahtına çıkarılması da vardır.

Nitekim Fransa’da toplanan Stuart yandaşı masonlar ilk Birleşik Krallık egemeni olan İskoçların Kralı 6. James’i İskoç Masonluğu’nun tarihsel önderi olarak benimsemişlerdir.

Bu benimseyiş, diğer İskoç ritlerini de etkilemiş, Masonluğun çeşitli ritlerindeki bazı yüksek dereceler onun anısı üzerine kurulmuştur.

Bu kralın Masonluk ile hiçbir ilgisi yoktur ama masonlar onunla yakından ilgilenmiştir.


(Bu işin sonrasının nasıl yürüdüğünü ve ne zaman sona erdiğini merak edenler, Masonluğun Avrupa’daki tarihindeki Stuartist Masonluk konusunu incelemeli.)