Sayın enelsır’ın bu başlık altında aktardığı yedinci bölümdeki soru, Masonluğun bir okul ya da tarikat olup olmadığı…
Aslında bu soru Masonluğun amaçlarıyla değil de örgütlenme ve çalışma sistemiyle bağlantılı olmalı. Ancak anladığım kadarıyla yazar, Masonluğun amaçları konusunu anlatırken söz sırası öyle geldiği için kitabında bu konuya bu aşamada girmiş.
Öyle ya da böyle… Bu pek önemli değil. Masonluk ile bağlantılı olarak bu konunun da irdelenmesinde yarar var. Çünkü birçok kitapta Masonluktan bir tarikat olarak söz edilir. Birçok açıdan Masonluk bir okul olarak değerlendirilir; hatta ünlü Türk masonlarından Selami Işındağ’ın “Masonluk bir Ahlak Okuludur” adlı bir kitabı bile var bir süre piyasada bulunabilmiş şimdi belki ancak sahaflarda bulunabilecek olan.
Nitekim yazar da burada kimilerinin (masonların) Masonluğu bir okul gibi görmek istediğini hatta öyle olduğunu ileri sürdüğünü belirtmekten geri kalmamış. Oradaki “ahlak okulu” terimiyle belirtilmek istenen bir başka şey olsa bile. Tezi de çok güçlü, öğretici ya da eğitici kimse yok. Her mason hem öğreniyor hem öğretiyor; hem bir şeyler alıyor hem katkıda bulunuyor.
Bu en azından teorik olarak böyle. Ancak birçok bencil hatta asalak nitelikli rab bena hep bana mason bulunduğundan da kuşku duyulamaz; hani hep alıp, hiçbir şey vermeye yanaşmayan… İşte onlar için masonluk bir okul sayılabilir; eğer mason olmak gibi bir şeyi öğrenebiliyorlarsa.
Masonluğun dinsel nitelikli bir tarikat olmadığını da zaten biliyoruz. Gerekçesi de, Çünkü yazarın da belirtmiş olduğu üzere hemen hemen aynı.
Fakat bir de Masonlukta kullanılan tarikat sözcüğü var ki, onun gerekçesi de burada çok iyi anlatılmış. Aslında yazarın dediği o yabancı dildeki sözcüğün dilimizde eskiden bir karşılığı vardı: Nizam. Nitekim kimi mason yazarlar bu sözcüğü kullanmıştır. Bunun yerine güncel Türkçemizdeki “düzen” sözcüğünü kullandığımızda, işte o pek tutmuyor.
Tarikat, tarik sözcüğünün çoğuludur: Yollar. Elbette mecazi anlamda. Demek ki böyle anılan bir kurumda birtakım yollar belirlenmiştir. Bu yollar kurumun amacına yönelir. Masonlukta birtakım yollar önerilmekte, gösterilmektedir. Oysa, Masonluğun adından soyutlanmış olarak amaçlarına yönelmekte tutulabilecek başka yollar da olabilir.