CAZLA HÜRMASONLUK ARASINDA
BİR İLİŞKİ VAR MIDIR?
Tuncel Gülsoy, yaşam tarzını, hayat anlayışını etkileyen iki unsurun Hürmasonluk ve caz olduğunu söylüyor. Hürmasonluğun yaşamı üzerindeki etkilerini anlattıktan sonra, caza dönüyor, ve şöyle diyor:
“Yaşam tarzımı caz felsefesinin öğretilerine göre de ayarlamaktayım. Yaşam problemlerinin karşısında ürettiğim tüm yaklaşımlar, tüm uygulamalar ve olayların karşısında göstermeye çalıştığım esneklik büyük caz müziği dünyasından öğrendiklerime dayanır.”
ABD’NİN KURULUŞUNDA MASONLARIN ETKİSİ:
ABD’nin kuruluşunda, ordu ve siyaset alanlarında, anayasanın kaleme alınmasında, İnsan Hakları Beyannamesi’nde Masonların rolü yeterince biliniyor. Amerikan Masonları, din ve devlet anlayışına yeni bir anlayış getirdiler. Eşitlik, kardeşlik ve özgürlük kavramları toplum tarafından özümsendi, günlük yaşamın gerçekleri oldu. Bu anlayış müziğe de yansıdı.
CAZ’A GELİNCE:
Caz da kendi içinde gelişti, çeşitlendi, değişik stiller doğdu, yeni akımlara kapılar hiç bir zaman kapanmadı.
Özet olarak, Afrikalı göçmenlerin Yeni Dünya’ya gelmeleri ile başlayan akım 20. yüzyılın en ilginç müziğine dönüştü ve Hürmasonluk gibi, sınır tanımadan, her yöne yayıldı.
Doğaçlama anlayışı Caz müziğinin en önemli geleneğidir. Müzik arzu ve duygulara göre şekil alabilir, mutlak kalıplardan uzaktır ve icracının özgür yorumuna açıktır. Tabiidir ki, doğaçlama yapan müzisyenin müzik bilgisinin yeterli ve çaldığı saza hakim olması gerekir. Batı klasik müziğinde de temalar üzerine varyasyonlar bestelenmiş, zaman zaman müzik yeni kalıplara sokulmuştur. Ancak New Orleans’da bu olayın eriştiği boyut bambaşkadır.
Caz müziğinde, ana melodiye “phrase” denir. Bir caz müzisyeni belirli bir melodiyi kendi kişiliğine uygun halde çalarsa, “paraphrase” eder. “Phrasing” ilkesi Hürmasonluk’ta mevcut alegori kültürüne benzer. Caz müziği, Hürmasonluk’ta olduğu gibi, mesajını sembolik yöntemlerle iletir. Orkestranın değişik elemanları, müziğin seyrine göre, yönetimi ele alır. Hem lider hem de takipçi olmayı tevazu ile kabul etmek caz müziğinin şartıdır.
Hürmasonluk ilericiliği özendiren Batı kültürünün ürünüdür. Özgürlük, Eşitlik ve Kardeşlik çerçevesinde sevgi ve yardımlaşmayı yüceltir, insanlığın sosyal ve kültürel olgunlaşmasına katkıda bulunur, karşılıklı saygı ve tolerans ilkelerini topluma yaymaya çalışır. Üyeleri kendilerini geliştirmeye, ham taşlarını yontmaya çaba gösterirler.
Yukarıda ifade edilen tüm ilkeler Caz Müziği için de geçerlidir. Kişiliğe saygı, çalışarak gelişmek ve tolerans caz müziğinin de mihenk taşlarıdır.
Bazı ilkeleri tekrarlayalım: Hürmasonlar arasında ırk, din ve dil farklılığı gözetilmez. Çalışma ve düşünce eş değerde önemlidir. Eylem düşünceyi tamamlar. Bu ifadeler, caz için de aynen geçerlidir: Orkestra mensupları, birbirlerini dinleyerek ve destekleyerek müziklerini icra ederler. Ana gaye, daima kendini aşmaya, sürekli daha iyi olmaya çalışırken, diğer orkestra elemanları ile ahengi kaçırmadan ve kişiliğinden ödün vermeden tümün bir parçası olmaktır. Caz müzisyenleri Hürmasonlar gibi Localarda çalışmazlar. Gene de, kardeşlik, dayanışma ve özgürlük ilkeleri ve duyuları cazcılarda fevkalâde gelişmiştir.
Masonlukta, uyulması gereken ritüeller, kalıplar vardır. Locanın açılışı, kapanışı, derece merasimleri harŞyen yerine getirilmelidir. Diğer taraftan, resmî anların arasında Locanın işleyişi, cazda olduğu gibi bir nevi doğaçlama ile yürütülür. Konferansları, değişik konularda konuşmaları ve diğer Loca faaliyetlerini düşünün. En özgür karakterli cazda dahi bağlayıcı gelenekler ve stiller vardır. Doğaçlamanın da kuralları vardır. Önceden ayarlanmış intervallerde kendi müziğinizi doğaçlayarak yapabilirsiniz, burada da uyulması gereken teknik kurallar vardır. Mabet dışındaki hayatımızda da Locada öğrendiklerimizin ışığında, bir Masona yakışır şekilde davranmaya kararlıyız. Hürmasonluk, yaşamın dolambaçlı ve uzun yollarında bir ahlâk teması üzerine sürekli bir doğaçlamadır. Masonik temalar, caz akortları ve melodileri gibi bir Masona yol gösterir, ancak, o, kişisel yorumunu ortaya koyar; zaman zaman, cazcı gibi, aranjmanı gözden geçirme ihtiyacını da duyabilir, burada da Mason, cazcı gibi yalnız değildir, Kardeşlerinin onu destekleyeceklerini bilir. Hürmasonluk akıl ve mantık gerektirir; caz ise algılama ve duyu. Birincisi materyalist dünyamıza, diğeri ise ulvi dünyamıza daha yakındır. Hakikati arayışımız hiç bir zaman bitmeyecektir. Tuncel Gülsoy Kardeş, bu arayışta cazın kendisine sürekli gönül rahatlığı verdiğini ve ilham kaynağı olduğunu söyleyerek konuşmasını sonlandırdı. (1) Tuncel Gülsoy Kardeşin 4 Ocak 2001 tarihinde Freedom Locasında, müzik eşliğinde İngilizce verdiği konferanstan derlenmiştir.