Endülüs Kültürü ve Etkileşim - 4

[ADAM]

Endülüs uygarlığının Avrupa ile ilişkileri konusunda ilk akla gelen öğrencilerdir.

Endülüs, İberya ve Avrupa uluslarının gereksinimi olduğu bir zamanda bilim, kültür ve eğitim ülkesi olarak hizmet vermişti. Bu olgu, Endülüs Emevileri döneminden başlayarak yavaş yavaş, özellikle 1085 yılında Leon-Kastilya Kralı 6. Alfonso’nun Toledo ya da değir adıyla Tuleytula’yı almasından sonra belirgin bir hız kazanmıştı.

711 yılından 1085’e kadar İslâm egemenliği altında kalmış olan Vizigotların başkenti Tuleytula, Endülüs İslâm uygarlığının önemli merkezlerinden biriydi. Hıristiyanların eline geçerek 6. Alfonso’nun yeni başkenti olduktan sonra, bu kültürel birikimiyle gerek İberya gerekse diğer Avrupa ülkelerinden gelen öğrencilere hizmet veren bir bilim merkezi haline dönüşmüştü. 6. Alfonso, sarayının her yanını İslâm kültürüne özgü öğelerle süsletmiş, kendisini de “iki ulusun imparatoru” olarak ilan etmişti.

Kuşaklar arasında toplumsal iletişim ve eğitimin sadece papazların ve keşişlerin tekelinde olduğu Orta Çağ Avrupa Hıristiyan dünyasında, bir tek Latince olarak okuma yazma öğretmekle sınırlı, dinsel yaşama yönelik ve yalnızca erkek çocukların katılabildiği bir okul eğitimi vardı. Bu skolastik ortamda yeni bilgiler üretilmesi kesinlikle söz konusu değildi. Tüm çaba, var olanı korumak ve aktarmaktı. Dışarıdan gelebilecek birtakım etkilere karşı bir tür savunma mekanizması oluşturulmuş, özü korumak tasasıyla katıl bir sistem oluşturulmuştu.

Ancak, manastırların, kale surlarının ve şatoların dışına taşan yeni sömürgecilik eylemlerilerinin başlamasıyla, çok geniş bir alana yayılan Hıristiyan toplumunda ideoloji birliği, tek bir toplum benliğini elde edebilmek için yeni bir araca gerek duydu.

Belli bir öğreti, görüş ve düşüncenin geniş bir alana ve topluluklara bozulmadan, standart biçimde yayılması ancak yazılı belgelerin çoğaltılmasıyla sağlanabilirdi. Bu nedenle kopyalama tarzındaki yazım ve çeviri işine önem verilmeye başlandı.

Tuleytula’dan önce Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti ve kültür merkezi olan Kurtuba’ya Hıristiyan öğrenciler gelmeye başlamıştı. Kastilyalı, Leonlu, Aragonlu ve Navarreli gençler Endülüs’e giderek orada önce Arapça öğreniyor, sonra çeşitli alanlarda uzman bilginlerden ders alıyor, bu arada Endülüs halkı ile haşır neşir olarak  Müslümanların geleneklerini öğreniyor, beğeniyor, benimsiyor, giderek adetâ Endülüslü olup çıkıyorlardı.

Onların gösterdiği bu değişimi “barbarlıktan uygarlığa geçiş” olarak niteleyebiliriz. Bu öğrencilerden kendini yetiştirerek Endülüs’te vezirlik düzeyine kadar yükselenler bile olmuştur.

Endülüs’te eğitim ve iş olanakları bol olduğu için, Hıristiyan ülkelerden Endülüs’e gidenler, orada hem eğitim görüyor, hem çalışarak para kazanabiliyor, yaşamlarını Müslümanlar gibi refah içinde sürdürme olanağını elde edebiliyorlardı. Bu konuda Endülüs’te Hıristiyanlara karşı herhangi bir kısıtlama yoktu. Yeter ki öğrensinler, yeter ki çalışsınlar.

Endülüs’te eğitim görmüş, Arapçayı çok iyi öğrenmiş ve iyi konuşan birçok Hıristiyanın arasında soylular hatta krallar bile vardı. Bu bağlamda, Valencia kentini 1094 tarihinde işgâl ederek bir süre elinde tutan, maddi çıkar karşılığında hemen herkes için savaşabilen daha önce sözünü etmiş olduğum el-Cid ile, 1104 tarihinde ölen Aragon Kralı 1. Pedro tipik birer örnektir.



Bu bağlamda çok önemli bir etken de çeviri (tercüme) eylemleridir. Bu kendi başına öylesine önemli bir etkendir ki, bir sonraki başlığa bırakmakta yarar var.