Türk Masonluğu’nda Yanlış Terimler

[ADAM]

Bu başlık altındaki konu öyle bir konu ki, aslında buna masonların değil, Masonluğa ilgi duyan ve konuda bilgi edinmiş haricilerin katılması gerekiyor.

Türk Masonluğu’nda ta 1909 yılından bu yana birtakım yanlış terimler kullanılmış. Elbette bu kullanım bilinçsiz değil; bilerek öylesi tercih edilmiş ama başka türlü olması gerek çünkü yanlış.

Bunlardan bazısı dil kuralları bakımından yanlış, bazısı anlam bakımından, bazısı işlevi nedeniyle.

Fark etmez. Yanlış yanlıştır ve bir doğrusu vardır.

Sanmayın ki ben burada bunları sıralayacağım. Hayır. Bu başlığı paylaşmak isteyenler belirtecek.

Bir başlangıç mı istersiniz?

Peki.

Türkiye’nin ilk obediyansının adı Maşrık-ı Âzam-ı Osmanî olarak konmuştu. Bu yanlıştı. Mahfil-i Âzam-ı Osmanî olmalıydı.

Nedenmiş?

Elbette gerekçesi var. Masonlar bilir. Mason olmayıp Masonluğun yapılanma tarzını iyi bilenler de bilir. Bilmeyen biraz araştırırsa öğrenebilir. (İster masonik terminolojiye baksın ister Türkiye’deki Masonluğun Tarihi’ne, aynı sonuca varır.) Fakat hiç kimse bulamaz ya da belirtmez de bizden istenirse, açıklarız.

Bu bir örnekti. Bakalım buna benzer diğer örnekleri kimler gösterecek?

[ADAM]

Dün açtığım bu konu nedense ilgi çekmedi.

O zaman, bir sonraki aşamaya geçmeden sorayım:

Niçin Maşrık-ı Âzam-ı Osmanî yanlıştı da doğrusunun Mahfil-i Âzam-ı Osmanî olmaüsı gerekiyordu?

Bu soruyu belki masonlar da yanıtlamak ister. Türk Masonluğu'nun Tarihi'nde önemli bir konudur bu. Belki Türkiye'deki Masonluk Tarihi'ni anlatan, bu konuda kitapları yayınlanmış yazarlar bu konuya da değinmiştir; anımsamıyorum.   

[mbulut]

1909'dan önce. 2.Abdülhamid döneminde masonluğun baskı altında olmasından dolayı bu isim tercih edilmiş olabilir.(Düşük bir ihtimal)

Maşrık-ı Azam : Büyük Doğu

Mahfil-i Azam : Büyük Loca

Kelimelerin anlamlarına baktığımızda bu dönemde uluslararası mason localarının bu oluşumu tanımamalarından dolayı bu isim tercih edilmiş olabilir.(Yüksek ihtimal)

Konu başlığı ile alakalı bir sorum olacak.Masonlukta kullanılan mabed kelimesi yerine masonik salon,mason toplanti salonu vs.kelimeler neden kullanılmamıştır?

Mason sözlüğüne baktıgımız zaman mabed kelimesi "mason birimlerinin oturum ve çalışmalarının yapıldığı salon" olarak geçmektedir.Bu durumda salon veya atölye olarak ayrı ayrı kullanılmayıp mabed kelimesi içerisinde birleştirilmiş.

Mabed kelimesinin anlamı ibadethane,tapınak olarak Türkçe sözlükte yer almaktadır. Masonluk bir din veya tarikat olmadığına göre mabet kelimesinin kullanımı doğru olur mu ?

[ADAM]

Sayın mbulut'un birinci düşük ihtimali doğru. Evet, bu konunun Abdlhamit zamanındaki baskı rejimiyle falan ilgisi yok.

Sayın mbulut, sözcüklerin günümüzdeki karşılıklarını yazmış; doğru. Buna göre 1909 yılındaki ilk Türk obediyansının adı Osmanlı Büyük Locası değil, Osmanlı Büyük Doğusu olarak konmuş.

Sonra: "uluslararası mason localarının bu oluşumu tanımamalarından dolayı" sözü pek bir anlamsız. Bundan ötürü belirtilen yüksek ihtimal de yanlış.

Şu halde şimdi soruyu şöyle yineleyelim: İlk Türk obediyansının adının Osmanlı Büyük Locası değil, Osmanlı Büyük Doğusu olarak konmuş olmasının (bunun mantıklı bir gerekçesi var) yanlışlığı nerededir?


Sayın mbulut'un sonraki sorularının ise konu başlığı ile bağlantısı yok. O soruları ayrı bir başlık açarak sorarsa,  -her ne kadar Forumda daha önce bu konuda bilgi verilmişse de- yanıtlarız.

[animi et spiritus]

Osmanlı topraklarında yabancı obediyanslara bağlı olarak çalışmalarını sürdüren locaların olması muhtemel bir sebep olabilir kanısındayım.

[ADAM]

Evet, o tarihlerde yabancı obediyanslara bağlı localar vardı. Hatta bunların sayısı, ulusal obediyansa bağlı localardan çoktu. Fakat bu durum, ulusal obediyansın  büyük doğu niteliğini almasının nedeni olamazdı; biraz ilgisi var ama tam ve sadece ondan ötürü değil.

Kaldı ki; biz diyoruz ki, hangi gerekçeyle alınmış olursa olsun bu nitelik yanlıştı.

Neden? 

[Nicolus]

"Yabancı obediyanslara bağlı locaların üyesi olan masonların o localardan ayrılarak doğrudan ulusal nitelikli localar kurmaları sağlandı. Böylece kurulan dört loca, onlara daha önce Mısır Büyük Locası’na bağlı olarak çalışan iki locanın katılımı ve bir de Fransa Büyük Doğusu’na bağlı olarak çalışan bir diğer locadan ayrılan kimi Türk masonların oluşturduğu bir diğer ulusal loca ile yedi loca bir araya getirildi. Bu işler hayli hızlı bir şekilde gerçekleştirildi ve Yüksek Şûra’nın kuruluşundan birkaç ay sonra Maşrık-ı Âzam-ı Osmanî (Osmanlı Büyük Doğusuı) adı altında bir obediyans kuruldu."

Yukarıdaki metin Sayın Adam'ın "Masonluğun Türkiye’deki Tarihçesi (Osmanlı Devleti Dönemi – Son)" adlı konusunda yer alıyor. "Fransa Büyük Doğusu’na bağlı olarak çalışan bir diğer locadan ayrılan kimi Türk masonların oluşturduğu bir diğer ulusal loca ile yedi loca bir araya getirildi." cümlesi dikkatimi çekti. Maşrık-ı Âzam-ı Osmanî, yoğunlukla Fransa Büyük Doğusu ile paralel işler yapıyordu, aradaki benzerliklerden ötürü kullanılmış olabilir mi?

[ADAM]

Sayın Nicolus'un özet açıklamasıyla konuya biraz daha yaklaşmış oluyoruz ama "biraz"... Neden "büyük loca" değil de, "büyük doğu"?

Bu bir yanlış tutum, bir yanlış karar olabilir. Öyle bir yargıya varabilmek için, bunun gerekçesini de göz önüne almalıyız.

Fakat bir de konu başlığımıza bakalım: ..... yanlış terimler.

Demek ki buradaki konumuz, bir terminoloji yanlışlığı; başka türlü bir yanlışlık değil.

Terminoloji yanlışlığı olunca, demek ki büyük loca olmalıydı ki doğru olsun.

Peki niçin?

[ADAM]

Anlaşılan ya bu başlık ilgi çekmedi, ya ilgi çekmeyen başlığın kendisi değil de altındaki ilk konu ya da burada ortaya çıkan sorunun yanıtını bilen yok; belki de bilip de söylemek istemeyenler var.

Ben biliyorum ve söylemek istemediğim gibi bir durum söz konusu değil.

Sayın Nicolus’un belirtmiş olduğu üzere, o tarihlerde Osmanlı topraklarında çalışmakta olan birçok yabancı loca vardı ve bunlardan bazılarının çalıştığı rit de farklıydı.

Türk masonları tarih boyunca hep birlikten, birleştiricilikten yana olmuştur.

Belki ulusal obediyansın çatısı altında da farklı ritlere bağlı localar kurulabileceği ya da farklı ritlerde çalışan localardan bazılarının ulusal obediyansın şemsiyesi altına girebileceği düşüncesiyle Maşrık-ı Azam yani Büyük Doğu yeğlenmişti.

Fakat yanlış bir terim seçilmişti. Bunun da iki nedeni var:

1- Bu kurulan obediyans ile Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti’nin Osmanlı Yüksek Şurası (Şurayi Aliyi Osmanî) arasında bir sözleşme yapılmıştı. Buna göre, ulusal obediyans, adı her nasıl konmuş olunsa olsun sadece bu ritte çalışma yapacaktı.

2- Nitekim bu obediyans hiçbir zaman bünyesine bir başka ritte çalışma yapacak bir locayı kabul etmedi. Bu durum Cumhuriyetin ilânından sonraki Türkiye Büyük Maşrıkı için de geçerli oldu. Hatta Fransız Riti’nde çalışmakta olan bir locanın ulusal obediyansa katılışından önce rit değişikliği yapıldı. Türkiye Büyük Maşrıkı’na bağlı bir loca Fransız Riti’nde çalışma eğilimi gösterince kızılca kıyamet koptu.

Bu nedenlerle Türk Masonluğunda “büyük doğu” adının kullanımı yanlıştı. Türk Masonluğundaki tüm obediyanslar hep “büyük loca” niteliği taşımıştır.