Işıklar Bayramı Hanuka
Güçsüzlerin kuvvetlilere, sayıca az olanların çoğunluğa, dürüstlerin kötülere, maneviyatın maddiyata, ışığın karanlığa karşı zaferini simgeleyen ve sekiz gece boyunca yakılan kandillere istinaden Işıklar Bayramı Hanuka, Yahudi takvimine göre 25 Kislev’de başlar. Bu yıl 12 Aralık Salı akşamı yakmaya başlayacağımız Hanuka Işığı, sekiz gece boyunca evlerimizi aydınlatacak.
06 Aralık 2017 1681 görüntüleme Nazlı DOENYAS Kavram
283
Işıklar Bayramı Hanuka
Bu yıl Hanuka’nın birinci mumu 12 Aralık Salı akşamı yakılıyor.
Yahudi takvimine göre 25 Kislev’de başlar. Bu yıl 12 Aralık Salı akşamı yakmaya başlayacağımız Hanuka Işığı, sekiz gece boyunca evlerimizi aydınlatmaya devam ediyor.
Yahudi takvimindeki bayramların her biri, hayat hakkında önemli mesajlar içerir. Bu bilgilerin ruhumuza ulaşabilmesi için gerekli araçlar ise bayramlara özel uygulamalardır. Her zaman merdivenin bir üst basamağına çıkmayı hedefleyen Yahudi, bayramın yüzeyde görünen kısmını aşıp daha derinlerine inmeyi, onu bekleyen bilgi hazinesinden faydalanmayı amaç edinir.
Hanuka uygulama ve gelenekleri bize ne anlatıyor?
Rabi’ler ve Tora bilgeleri yüzyıllardır bayramlardaki uygulamaların ardındaki mesajları çözmeye çalışmaya devam ediyor. Onların öğretilerini okuyarak, farklı dönemlerde yaşayan Tora bilgelerinin görüşleri, hayatı algılayışları ve hayat tecrübeleri hakkında bilgi sahibi oluyor, düşüncelerimizi şekillendiriyoruz. Bu öğretiler ışığında bizler de bu uygulamaların bizim için bugün neler ifade ettiği üzerine düşünebilir, Hanuka mumlarını yaktıktan sonra, tüm aile birlikteyken farklı nesiller olarak karşılıklı fikir alışverişinde bulunabilir, Tora çerçevesinde farklı bakış açıları üzerinde konuşabiliriz. Bu şekilde her birimiz, yanımızdakinin mumunu yakmak için katkıda bulunmuş olabiliriz.
Yağda kızarmış yiyecekler
Neden?- Bir günlük yağın mucize eseri sekiz gün yanmasını hatırlamak için. Mucizenin aslında sekiz gece yanması değil, yağın yanma gücü olduğunu, yağa bu gücü verenin ve doğal olarak adlandırdığımız her şeyin arkasında Tanrı’nın Eli olduğunu idrak etmek için.
Latke- Rendelenmiş patates, yumurta, soğan ve un karışımıyla yapılan bu patates gözlemeleri (Yidişçe latke, İbranice levivot) sıcak olarak, yanında elma sosu veya krema ile servis edilir.
Sufganiya- Ponçik tarzı bir tatlı olan sufganiya, kızgın yağda kızartılır, bunlar daha sonra pudra şeker ve/veya tarçına batırılarak servis edilir. Sufganiya, özellikle İsrail’de çok popüler olup, Hanuka başlamadan bir ay öncesinden itibaren sokaklarda satılmaya başlanır.
Bazı geleneklere göre sütlü yiyecekler ve peynir yenilir
Neden?- Haşmonaylar’dan dul Yeudit, komutan Holofernes’e kendi yaptığı peynirden hatırı sayılır bir miktarda yedirip onun susamasını sağlar, susuzluğunu da bol şarapla giderir. Bu şekilde sızıp kalan komutanın kılıcını alıp onu öldürür. Başlarında komutanları olmayınca şaşkına dönen Suriye-Yunan orduları, bu şekilde kolayca bozguna uğratılır. Bu kahraman Yahudi kadının hatırasına Hanuka’da sütlü tatlılar ve özellikle peynir yenilir.
Kadınlar Yahudi tarihi boyunca sayısız kahramanlıklar göstermesine rağmen, çoğunun adına rastlanmaması ve/veya öneminden bahsedilmemesi ilginçtir. Yeudit, Miryam, Yoheved, Ester gibi daha birçok eşsiz ve cesur kadın, Yahudilerin hayatta kalmalarını ve Yahudiliğin bugüne kadar gelmelerini sağladı. Bilgelerimiz, Mısır’dan Çıkış’ın kadınların liyakatleri sayesinde gerçekleştiğini, son ‘Kurtuluş’un da yine kadınlar sayesinde geleceğini ifade eder. Kadınlara doğal olarak gösterilmesi gereken saygıya dikkat çekmek için Rabinik yasalar kitabı Şulhan Aruh, Hanuka kandilleri yandığı sürece kadınların iş yapmamaları kuralını getirir.
Çocuklara Hanuka parası verilir
Neden?- Hanuka’da çocuklara para verip, onlara bunun bir kısmını Tsedaka (bağış) olarak vermeleri öğretilir ve/veya hediyelerle bayram coşkusunu hissetmeleri, bunun yanında bayram hakkında bilgilendirerek bayramın onların hafızalarında yer etmesi sağlanır.
Hanuka’nın simgesi topaç
Neden?- 4. Antiyohus’un yönetimindeki Helenistik Suriyeli askerler Tora öğrenimi yasaklar. Yahudiler, kültürlerini ve geleneklerini devam ettirebilmek için Tora öğrenimini, askerlerin dikkatini çekmeyecek şekilde sürdürürler. Bir araya gelip Tora üzerinde çalışırlarken, aniden bir baskın olduğunda, hemen yazıları saklayıp, yanlarındaki topaçları çevirirler. Bu şekilde, askerler de onların topaç oynamak için bir araya geldiklerini zanneder ve onları rahat bırakırlar.
Burada şartlar ne kadar zorlayıcı olursa olsun Tora öğrenimine devam etmenin önemi vurgulanır. İş, sosyal hayat, yorgunluk, vakitsizlik, Tora öğrenimini aksatmamıza yol açmamalı, mutlaka kendi hayatımıza uyan topacı bulup onu çevirmeli, öğrenmeye ve öğretmeye devam etmeliyiz.
Hanuka Bayramı’nda, bu yolla Tora öğrenimine devam eden kahraman çocukların anısına topaç çevrilir. Sevivon, Dreidel isimleriyle de anılan Hanuka topacının özelliği, dört kenarında da İbranice harflerin bulunmasıdır. Nun, Gimel, He, Şin harfleri, “Nes Gadol Haya Sham/ Orada büyük bir mucize gerçekleşti” sözlerinin baş harflerinden oluşur. İsrail’deki sevivonlarda ise Nun, Gimel, He, Pe- ‘Pe’ harfi po=burada anlamında ve “Nes Gadol Haya Po - Burada büyük bir mucize gerçekleşti” cümlesini ifade eder.
HANUKA TÖRENİ
Hanuka bayramının temel uygulaması olan Hanuka mumlarının yakılma töreni, her gün yıldızlar çıktıktan sonra (sadece cuma, gün batmadan),bütün ev halkının, dokuz kollu Hanukiya’nın etrafına toplanması ile neşe içinde gerçekleşir.
Her gece, önce yeni günün mumu yakılır
Her gece, önce yakana göre en soldaki mum yakılır. Bu, yeni günün mumudur. Bet Amikdaş kurtarılıp temizlendikten sonra bulunan yağ, sadece bir gün yetecek miktardaydı. Yağın yanmaya devam ettiği her yeni gün, yeni bir mucize idi. Mumlar yakılırken de, her gece; önce o gün olan yeni mucize kutlanır, bu yüzden önce o yeni geceye ait olan mum yakılır. Daha sonra, o mumun sağına doğru ilerleyerek önceki gecelerin mumları yakılır.
Şabat - Cuma akşamüstü, önce Hanukiya yakılır. Bu yıl 15 Aralık Cuma günü önce Hanuka mumları yakılır. Ondan sonra Şabat mumları 17.22’den önce olacak şekilde yakılır. Hanukiya mumlarının veya yağının, akşam olduktan sonra yarım saat daha yanacak şekilde ayarlanması gerekir.
Hanuka mumlarının yakılışı - Gerekli bilgiler:
http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2669&Itemid=204#ContentHANUKA DUALARI
Her gece mumları yakmadan
1. Vii Noam: “Vii Noam Ad. Elo-Enu Alenu Umaase Yadenu Konena Alenu Umaase Yadenu Koneneu / Tanrı’mızın lütfu, iyiliği üzerimizde olsun. Ve Tanrı’mız, yaptığımız işleri, yükseklerdeki uygun mekânlara yerleştirsin. Ve bu şekilde, yaptıklarımız bizim için sağlam olsun ve ayakta kalsınlar.”
2. Leadlik Ner Hanuka: “Baruh Ata Ad. Elo-Enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Hanuka- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Hanuka mumlarını yakma mitsvasını veren Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
3. Şeasa Nisim Laavotenu: “Baruh Ata Ad. Elo-Enu Meleh Aolam Şeasa Nisim Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze - Atalarımıza o günlerde yılın bu vaktinde mucizeler yapan, Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
4. Şeeheyanu: (sadece mumların yakıldığı ilk gece söylenir) “Baruh Ata Ad. Elo-Enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze /
Bizi yaşatan, ayakta tutan ve yılın bu vaktine eriştiren Evren’in Efendisi, Tanrı’mız, Sen mübareksin.”
Not: İlk gece Hanukiya’yı yakmayı unutan bir kişi, mumları bu sene ilk olarak ne zaman yakarsa, Şeeheyanu berahasını da o gün söyler.
Birinci mum yakıldıktan sonra; aşağıdaki pizmonlar (nakaratlı dinsel şiir) söylenerek, o geceye ait mumlar yakılmaya devam edilir.
Anerot Alalu
“Anerot Alalu Anu Madlikin Al Anisim, Veal Apurkan, Veal Agevurot, Veal Ateşuot, Veal Aniflaot, Veal Anehamot, Şeasita Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze Al Yede Koaneha Akedoşim Vehol Şemonat Yeme Hanuka, Anerot Alelu Kodeş En, Veen Lanu Reşut Leiştameş Baen, Ella Lirotan Bilvad, Kede Leodot Lişmeha Al Niseha Veal Yeşuoteha Veal Nifleoteha- Bizler bu mumları, eski günlerde bu dönemde atalarımızın hatırına kutsal Koenlerinin aracılığıyla gerçekleştirdiğin yaptığın mucizeler için, kurtuluşu sağladığın için, kahramanlıkların için, (onları) kurtardığın için, gerçekleştirdiğin harikalar için, (onları) / teselli ettiğin için yakıyoruz.
Bu mumlar, Hanuka’nın sekiz günü boyunca kutsaldır. Onları kullanmaya hakkımız yok, onlara sadece bakabiliriz.
Gerçekleştirdiğin mucizeler, olağanüstü olaylar ve (halkını) kurtardığın için Ad’ına teşekkürlerimizi sunmak üzere.”
Mizmor Şir Hanukat Abayit (30. Mezmur)
“Mizmor Şir Hanukat Abayit Ledavid. Aromimha Ad. Ki Dilitani, Velo Simahta Oyevay Li Ad. Eloay, Şivati Eleha Vatirpaeni: Ad. Eelita Min Şeol Nafşi, Hiyitani Miyaredi Vor: Zameru L’Ad. Hasidav, Veodu Lezeher Kodşo: Ki Rega Beapo Hayim Birtsono, Baerev Yalin Behi, Velaboker Rina: Vaani Amarti Beşalvi, Bal Emot Leolam: Ad. Birtsoneha Eemadta Leareri Oz, İstarta Paneha Ayiti Nival: Eleha Ad. Ekra, Veel Ad. Ethanan: Ma Betsa Bedami, Beridti El Şahat Ayodeha Afar Ayagid Amiteha: Şema Ad. Vehoneni, Ad. Eye Ozer Li: Afahta Mispedi Lemahol Li, Pitahta Saki Vateazereni Simha: Lemaan Yezamerha Havod Velo Yidom, ad. Eloay Leolam Odeka.”
“Kutsal Tapınak Bet-Amikdaş’ın hizmete açılışı için David’in kompoze ettiği şarkılı bir mezmur:
Seni yücelteceğim, Tanrı’m çünkü Sen beni diplerden çekip kurtardın ve düşmanlarımın sevinmesine izin vermedin.
Tanrı’m Sana seslendim ve bana şifa verdin.
Tanrı’m, Sen ruhumu ölüler diyarından çıkardın ve uçuruma düşmeme izin vermedin.
Tanrı’ya şarkılar söyleyin (siz) O’na bağlı olanlar ve O’nun kutsal İsmi’ne şükredin, çünkü öfkesi yalnızca bir an sürer, ama iyiliği tüm bir yaşam boyunca devam eder.
Akşam ağlayarak uyuyakalsam (bile) sabah sevinçle kalkarım.
Sakinken demiştim ki, ‘Asla sarsılmayacağım’. Ancak Tanrı’m (yalnızca) Senin iyi niyetindi benim büyüklüğümü kuvvetle tutan.
Yüzünü benden gizlersen dehşete düşerim.
Seni çağırırım Tanrı’m ve Efendi’medir yakarışlarım.
Ölümüm Sana ne kazandırır mezara indiğimde?
Toz, Seni tanır mı, Senin gerçeğini ilan eder mi?
Tanrı’m dinle (beni) ve bana lütfet. Tanrı’m bana yardım et.
Yasımı bir sevinç dansına dönüştürdün, çulumu çıkarttın ve beni neşeyle sardın. Böylece ruhum Sana şarkı söylesin ve asla susmasın diye.
Tanrı’m Sana sonsuza dek teşekkür edeceğim.”
Hanuka mumlarının sıralı, açıklamalı yakılış ve duaların okunuş videosu-
http://www.sevivon.com/index.php?Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; Chanukah: 8 Nights of Light, 8 Gifts for the Soul, Inside Time, The Book of Our Heritage; GÖZLEM’den – El Gid Para El Pratikante, Yahudilik Ansiklopedisi, Sidur kol Yaakov, Teilim/Zebur kitaplarından; “Haftanın Peraşası grubunun 5768/2007 Hanuka Özel kitapçığından ,
sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi rabilerine başvurması gerekir.
Nazlı DOENYAS
Şalom gazetesi