Dante'nin, özellikle dilimize "İlâhi Komedya" olarak çevrilmiş yapıtıyla (aslında bu kadarla sınırlı değil) ezoterik nitelikli birçok yansıtmalarda bulunmuş olduğu yadsınamaz. Bunun kapsamında da sayıları özenle bir değerlendirmeye almıştır; doğru. Daha birçok yazar, ozan ve düşünürün yapmış olduğu gibi... Ne var ki o yapıt bir de Boccacio'nun elinden geçip hayli kapsam değiştirmiştir; bunu da unutmayalım. Bugüne dek dilimize tam ve doğru açıklamalı bir çevirisi de yapılamamıştır. Yapılmış olanlarda çok yanlış var. Birkaç yıl önce adı pek ünlenmemiş (medyatik olmamış) bir akademisyen bu işe girişmişti ama bir sağlık sorunu nedeniyle çalışmasını bitiremeden genç yaşta öldü.
Dante ve yapıtı ile bağlantılı olmak üzere ben de çok şey yazabilirim ama tüm bunların günümüzdeki Masonluk ile bağdaştırılabileceğini sanmıyor ve böyle bir işe girişmenin yanlış olacağını düşünüyorum. Üstelik Masonluk tek değil ki... Günümüzde sadece birkaç tane kalmış olsa bile tarihte gelmiş geçmiş birçok mason riti var. Bunların hepsi öğeritisini çeşitli kaynaklardan esinlenerek oluşturmuş. Birbirlerini de etkilemiş. Dante'nin esin kaynakları da öyle. Dolayısıyla o ünlü yapıtıyla Masonluktaki kimi ritüelik öğeler arasında benzeşmeler bulunması hiç de şaşılacak bir şey değil. Daha o kadar çok kimse var ki yapıtlarının günümüzdeki Masonluğun ritüelleri kapsamında çok önemli bir yer tuttuğu.
Dante'nin etkin yaşam dönemi 13. yüzyıl sonu ve 14. yüzyıl başı... O dönemden günümüzdeki Masonluğun herhangi bir öğesine bir şey işaret edilmiş olamaz. Ancak tarihsel bakımdan araya giren başka kurumlar da var. En önemlisi Alşimistler var; Rozkruacılar var. Bu kurumlar çok şey taşımış günümüzdeki Masonluğun özgün felsefi yapısına.
Dante'nin hem Tapınakçı hem Mason olduğu da nereden çıkıyor?... Tapınakçı kesinlikle olamaz çünkü yaşamı buna baştan engel. Tapınakçıların kurallarına uymaz. Mason derken ne denilmek isteniyor? Operatif Mason mu? Yok öyle bir şey. Olamaz da, çünkü onun tüm yaşamını, özellikle Floransa'daki politik uğraşılarını, öte yanda aşk hayatını, çoğu bir bakıma gayri meşru sayılabilecek çoluk çocuğunu gayet iyi biliyoruz. Ancak onun yaşam döneminde ister istemez yearaltında saklanmış bir ezoterik kurumun üyesi olduğu söylenecek olursa, böyle bir görüşe öyle hemen bir kalemde karşı çıkılamaz. Üstelik böyle bir bağlantısının bulunduğuna ilişkin olasılık, bunun olmadığından çok daha yüksektir. Aynı şeyi aynı dönemdeki daha birçok sanatçı ve bilim adamı için söylemek olanağı da vardır.
Dolayısıyla bence bu konunun Masonluk ile bir ilgisi, bağlantısı yok.
