Masonlar.org - Harici Forumu
Masonluk Bilgidir. Bilimdir. Ilimdir. => Dilbilim - Belagat => Turkce => Konuyu başlatan: edebiyat_ogr - Kasım 03, 2014, 12:43:37 ös
-
İnsanlar, sınırlı sayıdaki sesleri bir araya getirerek sayısız sözcük, sözcük öbekleri, cümleler oluşturup ''dil'' adını verdiğimiz iletişim aracını kullanıma sokmuştur. İletişimi etkin ve yetkin bir şekilde sağlamak için bazı söz dizimi kalıpları içinde birtakım değişiklikler yapılmıştır.
Düz yazı, şiir ya da günlük dil olsun, duygularımızı ve düşüncelerimizi aktarmak, güçlü bir iletişim sağlayabilmek için insanlar çeşitli şeyler denemişlerdir. Bunlardan biri de dilde tekrardır. Tekrarlar: ters, eksik, sıfır ve tam tekrar olmak üzere dört çeşittir. Şimdi bazı ters tekrar örnekleri verelim:
Sanatçı Kayahan'ın da bir şarkısında dediği gibi,
Allah'ım neydi günahım
Günahım neydi Allah'ım
Burada iki dize arasında ters tekrar ilişkisi kurulmuştur.
Ters tekrar yapıldığında cümle ögelerinin sıralanışı da elbette değişecektir. Bir örnekle bunu da inceleyelim:
''Şaştım ey Allah'ım ben de pek şaştım.'' (yüklem+seslenmeli tümleç+özne+zarf tümleci) Cümlede ters tekrar ilişkisi kurduğumuzda ise öge sıralanışı: zarf tümleci+özne+seslenmeli tümleç+yüklem
''Bitsin Kırşehir'in gülleri bitsin.'', (yüklem+özne//özne+yüklem)
''Eğlene de bire gönlüm eğlene.'', (yüklem+özne//özne+yüklem)
Yukarıda sıraladığım cümlelerde özellikle yüzey yapıdaki yüklem tekrarları(bitsin, eğlene) dikkatinizi çekmiş olmalı. Aslında, her iki cümlede de derin yapıda olan özneler mevcuttur. Bunları şu an için göremiyoruz. Bu eksiltileri yüzey yapıya çıkaralım ve cümlelerimizi bir kez de bu şekilde inceleyelim. Hem böylece parantez içinde // işaretinin ardından gelen özneleri görmüş olursunuz.
''Bitsin Kırşehir'in gülleri, Kırşehir'in gülleri bitsin.'' (yüklem+özne//özne+yüklem)
''Eğlene de bire gönlüm, bire gönlüm eğlene.'' (yüklem+özne//özne+yüklem)
Ters tekrar ilişkisi muhakkak aynı sözcüklerin tekrarı ile olacak diye bir şart yoktur. Sıradaki örneğimizde aynı cümle içindeki farklı sözcüklerin bir arada kullanımıyla ilgili ters tekrar ilişkisini inceleyeceğim:
''Her yara biter, bitmez dilin yarası.'' Bu cümlede aynı eylemin hem olumlusu hem de olumsuzu kullanılarak ters tekrar yapılmıştır. (özne+yüklem, yüklem+özne)
''Uçun kuşlar uçun doğduğum yere.'' (yönelme tümleci+yüklem+seslenmeli tümleç) cümlesinin ters tekrarı yapıldığında da ögelerin sıralanışı yer değiştirecektir.
Ters tekrar dilimizde oldukça yaygın olarak yapılmaktadır. Bu konuyu bilmeyenlerin elbette bunu fark etmeleri pek olası değil. Ben bir şeyler paylaşarak bilgilerinize katkıda bulunmak istedim. Ters tekrarlar anlama yönelik olabilir. Bunun yanında ters tekrarlar, hem anlama hem biçime yönelik olabilir. Aynı yüklemin kullanıldığı cümlelerde yüzey yapıdaki bir ortak öge iki cümlenin sınırına girerek ters tekrar yapılabilir.