Masonlukta Haçlar - 1 (Giriş)

[ADAM]

İşte size forumda yeni bir yazı dizisi… Daha önce yazmış olduklarım kadar uzun sürmez, belki çok fazla tartışılmaz da ama hayli katkı alabilir.

Önce dilimizde (güncelde) çoğu kez yanlış kullanmakta olduğumuz şu “haç” sözcüğünün anlamına bir bakalım.

Bu aslında birbiriyle kesişen (öncelikle dikey) iki çizgiden oluşan, değişik biçimlerde düzenlenebilen bir geometrik şekildir. Basitçe “çapraz” demektir.

Bu şekil birçok yerde bir simge ya da bir amblem olarak da kullanılır.

Eski dilde haçın karşılığı “salip” sözcüğüdür. Belki birçok kimse Arapça kökenli bu sözcüğü bir yerde tek başına ya da bir takı olarak görmüştür de ne olduğunu pek anlamamıştır. Örneğin Haçlılar için dilimizde eskiden kullanılan sözcük “Ehlisalip”tir. (Bir yerde Ehlisalip Haçlıları diye bir terim görmüş ve çok gülmüştüm.)

Haçın Latincedeki karşılığı birçok Batı dilinde günümüzde bile kullanılır: Crux. Bunun Fransızcaya geçişi “croix” (krua), İngilizcesi “cross” (kros) biçimindedir. Almancası “Kreuz” biçiminde yazılır.  Ancak İngilizce ve Almancada (özellikle Masonlukta) Fransızcadaki yazılış biçimi de kullanılır.

Bir de Latincede “crucis” biçiminde bir sözcük ile karşılaşabilirsiniz. Bu ise “crux” ile aynı şeydir ama dilin gereği olarak bir tamlama söz konusu olunca böyle yazılır. Örneğin şu Masonluk ile de bağlantılı olan Gül-Haç teriminin Latincesi “Rosae Crucis” biçiminde yazılır. (Burada a ve e harfleri bitişiktir.)

Haçın yalnızca Hıristiyan dinine özgü bir simge ve bir amblem olduğu, yaygın fakat yanlış bir kanıdır. Bunun bir nedeni var elbette… Romalıların, kendilerine baş kaldıranları çarmıha gererek cezalandırması, İsa’nın da çarmıha gerilmiş ve orada ruhunu teslim ettiğine inanılmış olması, haçın Hıristiyanlıkta bir kutsal simge olarak benimsenmesine yol açmıştır.

Ancak haç, İsa’dan yüzyıllarca, belki binyıllarca önce de değişik ülkelerde, değişik kültür ve ekollerde, birçok formlarda bir simge olarak kullanılmıştır.

Hıristiyanlığın Batı’da yaygınlaşmasından sonra da ortaya farklı formlarda Hıristiyan haçları çıkmıştır. Bir diğer deyişle bir düşey bir yatay çizginin belli oranlarda kesişmesinden oluşan bir geometrik biçim genel olarak “Hıristiyan Haçı” diye anılırsa da, aslında bu Hıristiyanlıkta kullanılan tek haç motifi değildir.

İlginç, değil mi?... “Hıristiyan Haçı” diye bir özel isim kullanıyoruz. Demek ki haç Hıristiyanlara özgü değil. Hıristiyan olmayanların da haçları olabiliyor.

Masonluğun bazı ritlerinde, yüksek derecelerinden bazılarında, değişik haçların birer simge ya da amblem olarak kullanıldığını görüyoruz. Bunlardan bazıları Orta Çağdaki şövalyelik tarikatlarından, bazıları Eski Mısır ve Doğu uygarlıklarından alınma. Başka kaynaklar da var.

Masonların çoğunun o üzerinde çok durduğu Operatif Masonluk pek yok bu kaynakların arasında eski taş masonlarının imzalarından bazılarını saymazsak.

Bu giriş bölümünde bu noktada duralım. Konuya katılmak isteyen varsa onlara bir olanak tanıyalım. Sonra biraz daha ayrıntıyla gireriz.