Masonlukta İskoç X İngiliz (2)

[ADAM]

Daha önce belirtmiştik: İngiliz Masonluğu’nda “rit” kavramının kullanılmasına karşı çıkılır. Hiç kullanılmaz da değil aslında fakat pek hoşnutsuz.

18. yüzyılda Masonlukta birçok rit oluşturulmuş. Fakat bunlar Avrupa’da, İngiltere’de değil. Ritler İngiltere’ye pek sınırlı bir düzeyde girebilmiş. Nitekim ritler arasında “İngiliz Riti” ya da benzer bir adı taşıyanı yok.

Bununla birlikte, günümüzde İngiltere’deki Masonluğun yapılanmasına şöyle bir bakıldığında; aslında doğrudan bir “rit” sayılması gereken hatta belki de birkaç ritin birleşiminden oluştuğu bile söylenebilecek bir İngiliz Masonluğu Sistemi görülüyor. Kimileri buna “İngiliz Riti” diyor fakat İngilizler -daha doğrusu İngiltere Birleşik büyük Locası- böyle bir terimin geçerliliğini kabullenmiyor.

Neden?

Kuşkusuz bu sorunun yanıtını benden başka bir katılımcımız da verebilir.

[ADAM]

Hayret bir şey!...

Bu soruya hiç yanıt veren çıkmamış. Günler geçmiş. Başlığımız ilgiyi yitirmiş, Forum üyelerinden ilgilenenler başka konulara yoğunluk verdiğinden ve asal konusu MASONLUK olan bu sitede Masonluktan başka işleri gündeme getirip tartışmak istediklerinden.

Bizim misyonumuz ise burada Masonluk ile bağlantılı konular üzerinde bilgi vermek ve paylaşımda bulunmak. Başka konuları başka sitelerde de irdeleyebiliriz.

Bu başlığın konusu gelelim.

Bunun yanıtı ise öyle pek kolay ya da kısa değil.

Her şeyden önce, Masonluktaki ritleri tarihte ilk kez İngilizler değil Fransa’daki İskoç asıllı masonlar oluşturmuştur. Üstelik bu işin içine bir de büyük ölçüde politika bulaşmıştır. İskoçlar, Masonluğa hem amaç hem kapsam bakımından İngiltere’de olduğundan bambaşka bir biçim vermeye kalkışmış, İngiltere’deki büyük locanın uyarılarını dinlememişlerdir.

Masonlukta “rit” diye bir kavramdan söz edilince, ister istemez “yüksek dereceler” diye bir kavram da gündeme gelir.

Oysa İngilizlere göre Masonlukta “yüksek derece” diye bir şey yoktur; olamaz.

Peki, bu karşıtlığın gerekçesi nedir?

Şu:

Bir sıfat olarak “yüksek” kavramı, “büyük” kavramının üzerine çıkar. Bu da Büyük Loca’nın otoritesini zedeler. Diğer büyük localar üzerinde üstün konumda bulunabilmesini zorlaştırır.

Ayrıca yüksek derecelerdeki çalışmalar bir büyük locaya bağlı olarak yapılmaz. Bambaşka ve kendini büyük locadan daha üstün tutan bir otoritenin oluşması söz konusudur. Oysa İngilizler, Masonlukta büyük locadan üstün bir güç kabul etmez.

Böyle olunca, gerek İngiltere’de gerekse İngiliz mason örgütünün egemenliğini kabul ettirmiş olduğu yerlerde “yüksek dereceler” olmaması gerekir ama vardır.

Peki bu iş nasıl oluyor?

[asimov]

İngiliz Masonluğu sisteminde yüksek derecelere genel olarak "ileri dereceler" (advanted degrees) denilir. Bu dereceler de "Royal Arş" gibi üstat derecesinin ayrıntılanması gibi değerlendirilebilir.

UGLE kendisi üzerinde bir otorite tanımaz. İleri derecelerde çalışan atölyeler "Büyük Konsey" veya Büyük Şapitr"e bağlıdır ancak bunlar UGLE'nin denetimi altındadır.

Yüksek dereceleri oluşturanlar Fransa'da ki İskoç masonlardı. Yüksek derecelerin ortaya çıktığı tarihlerde İngiltere'deki masonluk salt spekülatif değil ama operatif masonlukla birlikte yürüyordu. Bu bağlamda İngiltere Büyük Locası 1725 yılında kurulmuş ama 1751 yılında İngiltere'deki masonlar "Eskiler" ve "Yeniler" olarak ikiye bölünmüş. İngiltere Büyük Locası üyelerine "Moderns" (yeniler) denmiş. UGLE 1813 yılında kurulmuş.

Buradan anlaşılıyor ki Kıta Avrupa'sında Yüksek Dereceler oluşturulurken İngiltere'de masonluk bölünmenin getşrdipi sorunlarla uğraşıyordu. Şunu da unutmamak gerekli İngiltere'de Üstat derecesi 1738 yılında benisenmiştir. Oysa bu tarihlerde zaten Fransa'da "Yüksek Dereceler" oluşmaya başlamıştı.

[proxima]

Umarım bu yazı dizisinin devamı gelir, çünkü çok güzel paylaşımlar ortaya çıkıyor.

Şimdi dümdüz düşünelim, ne demiştim bir önceki yazımda çok uluslu ve uluslararası masonluk kavramı... Burada da gayet açık bir şekilde bu fark görülmektedir.

Ülkemizdeki 2 farklı obediyans'a baktığımızda Biri ingiliz, diğeri fransız ekolü olmasına karşın yönetim biçimi olarak böyle bir ayırım bulunmamaktadır. İki obediyans da Büyük loca ilk 3 derece de çalışır. Yüksek derecelerde faaliyet göstermek isteyen masonlar "büyük localardan tamamiyle bağımsız olan" Süprem Konsey ve Yüksek Şura'ya başvurur da bulunur veya davet edilir. (Kendi obediyansları dahilinde). Türkiye'de Masonluğun gelişimini sağlayan ve şekil veren otoriteler "Süprem Konsey ve Yüksek Şura"dır. Haliyle bu büyük organizasyon locaların üstünde ve egemen haldedir. İster o başvuran masonu alır ister almaz.

UGLE'nin işleyiş yapısı Sn. ADAM'ın da belirttiği üzere loca üzerinedir. Bence bunu yapmalarının temel sebepleri, ileriye dönük çıkabilecek sorunlar ile ilgili olarak 2. bir organizsyon yaratmama yönetim kolaylığı sağlamak, bir diğeri ise evrensel masonluk sistemine gereğinden fazla benzeyerek güç kaybına uğramamak için olabilir düşüncesindeyim.

Peki madem böyle farklı bir durum var. Neden Türkiye'de bu fark yoktur... Bir işe nasıl başlarsan o şekilde gider... En başından beri bu topraklarda böyle başlanmış ve devam etmiş. Sonuçta Süprem Konsey ve Yüksek Şura isimlerini yanlış hatırlamıyor isem, sırasıyla Mason derneği ve Türkiye Fikir ve Kültür Derneğidir. Fiziki olarak başka bir lokasyondalardır. Tamamen farklı bir dernek ve yönetim yapısı var. Haliyle kendine ait bütçesi ve üye profili mevcuttur. Şimdi 1867 yılından beri bu topraklarda faaliyet gösteren ve 50 lerin sonuna doğru ikiye bölünmüş olan bir organizasyonun "kemikleşmiş ve alışmış" bir yönetim sistemi oluşmuştur. Bu kalabalık bir üye kitlesi olan bu tarz organizasyonlarda bu şekilde köklü değişikliğe gitmek neredeyse imkansızdır... Deneyen elbet çıkar... Ancak bunun sonucunda büyük ihtimal elindeki yetkiyi kaybeder...

Bakınız burada konu aslında masonluk değildir. İnsanların alışkanlıklarını öyle elinden alamazsınız... Hele ki kalabalık ve bilinçli bir topluluk ise... Hiç kimse elindeki imkanı ve gücünü kaybetmek istemez. Dolayısıyla bu ülke de iki farklı obediyans da olsa Süprem Konsey'de , Yüksek Şura'da daima var olacaktır. Bunu değiştirmeye UGLE'nin gücü yetmemiştir, yetmeyecektir... Bu yüzden diyorum masonik yapılanmalar uluslararası düşünülemez ve tek merkezde toplanamaz... Çok uluslu olmalıdır...

Saygılarımla,

[ADAM]

Bu güzel katkıların sonunu şöyle bağlayalım:

İngiliz Masonluğu Sistemindeki dereceler birkaç ayrı rit oluşturabilecek kadar çok… Ancak Sayın proxima’nın işaret etmiş olduğu üzere, bunlara “yüksek dereceler” denmez. İngiliz Masonluğunda bu sıfat, “yüksek”, âdeta “tabu” gibidir; dile getirilemez. Bunun yerine “ileri dereceler” ya da benzeri bir anlama gelen terimler kullanılır. Böylece bunların öyle yüksek falan olmadığı, sadece “üstat derecesinin ileri aşamaları” oldukları vurgulanır.

Dolayısıyla, sadece bir genel terim olarak bile İskoç riti, İngiliz masonların benimsediği sistemin ilkeleriyle taban tabana zıttır.

Buna karşın günümüzde “Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti” adıyla anılan mason ritinin, sınırlı bir boyutta da olsa, İngiltere’de de örgütlenmiş olup, halen uygulandığına daha önce de değinmiştik. Başkaları da var.

Benim bu başlık altında diyeceklerim şimdilik bitti. Konuyla doğrudan bağlantılı başka katkıları da bekleriz.

[Spock]

Böyle olunca, gerek İngiltere’de gerekse İngiliz mason örgütünün egemenliğini kabul ettirmiş olduğu yerlerde “yüksek dereceler” olmaması gerekir ama vardır.

Peki bu iş nasıl oluyor?

Bu soruya halen cevap verilmemiş. Gerçi Sn. Proxima Türkiye açısından bir değerlendirme yapmış ama bu diğer ülkeleri bağlamaz.

Şöyle diyebilir miyiz? Amerikan masonluğunda da ritler ve yüksek otoriteleri vardır ve UGLE'nin bunlara ses çıkarması mümkün değildir.  Onlara ses çıkaramadığı için diğer ülkelerdekileri de kabullenmek zorunda kalmıştır.

[asimov]

Evet doğru UGLE bunlara ses çıkaramaz.
Zaten ilk "Süprem Konsey" 1801 yılında ABD'de kurulmuştur. Sayın ADAM'ın EKEİR başlıklı yazı dizisinde bunun uzun bir anlaımı var...
Bütün bu süreçte UGLE işin içinde değil...Zaten kendini konumlandırdığı yer itibariyle olamaz. İlk kurulan Süpreme Konseyler hep "Kıta Avrupa"sı patentli... UGLE dolayısıyla ABD gibi güçlü bir otoriteyi de karşısına almak istemez herhalde.