Daha önceki bir anlatımımda, her bir loca ile bunun bağlı olduğu büyük loca (obediyans) arasındaki ilişkilerin uyumlu bir şekilde yürümesinin, öncelikle locaların tutumuna bağlı olduğuna değinmiştim. Her ne kadar büyük locayı localar oluşturuyorsa da, her bir locanın büyük locanın tüzükleriyle kararlarına, yetkili organlarının bildirge ve yönergelerine uymak sorunda olduğunu da belirtmiş, bunun gerekçesini de açıklamıştım.
Bu bakımdan bir loca ile bir büyük locayı karşılaştıracak olursak, büyük locanın herhangi bir locadan çok daha güçlü olduğunu söyleyebiliriz. Bu güç, büyük locanın BÜYÜK oluşundan ya da bu sıfatı taşımakta oluşundan değil, birçok locadan oluşmasından ileri gelir. Nitekim büyük locanın toplantılarında locanın sadece temsilcilerinin bulunabilmesine ve bu temsilcilerin büyük locanın protokolünde yer almamalarına karşılık, loca toplantılarında büyük loca yöneticileri belli bir protokol uyarınca karşılanıp ağırlanır. Bu da, büyük locanın herhangi bir locaya oranla üstünlüğünün göstergesidir.
Büyük loca yönetimi, kendisine bağlı locaları tüm örgüt adına hareketle yönetir. Sadece yönetmekle de kalmaz; tüzüklerinde benimsenmiş yöntem uyarınca denetleme hakkı da vardır. Nitekim bunu yapması da gereklidir çünkü büyük loca olarak kendi düzeni, tüm localarının da düzenli oluşuna bağlıdır.
Büyük locanın locaları denetlemesi üç ayrı şekilde yapılabilir:
a) Büyük loca her bir locadan yıllık ya da yarı yıllık bir “çalışma programı” ister. Bu çalışma programını kendi yetkili kurulunda inceler. Program kapsamında eksik ya da uygun görmediği uygulamalar varsa, bunların düzeltilmesini ister. (Elbette bu ancak bir pasif denetim olarak nitelenebilir. Locaların çalışmaları sırasında neler yapılmakta olduğu bilinemez.)
b) Büyük loca, kendisine bağlı olarak çalışmakta olan locaların her birinde sürekli olarak bir denetçi (müfettiş) bulundurur. (Türkçede bu görevli büyük locanın görevlisi olduğu için ona “büyük müfettiş” dendiği de görülüyor.) Locaların denetçilerini kendi yetkili kurulunda belirler. Her denetçi, görevlendirildiği locanın toplantılarına sık sık katılır. İzlenimleri hakkında büyük locaya belli aralıklarla rapor verir. İvedi bir durumda ilgili büyük görevliye -gerekiyorsa doğrudan büyük üstada- bilgi iletir. (Bu aktif bir denetimdir. Locaları bir tür Demokles’in kılıcı altında tutar.)
c) Sürekli olarak görevlendirilen bir denetçi olsun ya da olmasın, büyük loca kendi görevlileri ya da görevlendireceği başka masonlar aracılığıyla locanın çalışmalarını ve etkinliklerini denetler. (Bu yarı aktif bir denetimdir. Rastlantısal olarak bir uyumsuzluğun bulunup bulunmadığının anlaşılmasına yarar.)
Hangisi olursa olsun bunların yapılması, bir locanın özerkliğini zedelemez. Olağanüstü bir durum söz konusu olmadığı sürece, locaların denetlenmesi bir “güvensizlik” göstergesi değildir. Denetimin en önemli gerekçesi locanın çalışma ve uygulamalarının gereğine uygun olmasını gözetmek, aynı zamanda tüm localar arasında da olabildiğince uyum sağlamaktır.
Bir locanın çalışmalarında birtakım aksaklıklar, yanlışlıklar ya da uyumsuzluklar görülecek olursa, hemen bu locanın kapatılması yoluna gidilmez. Bir locanın kurulması kolay iş değildir. Çalışmalarında birtakım aksamalar; yanlışlıklar ya da uyumsuzluklar görülüyorsa, bunların giderilmesine çalışılır, bunun için o locaya destek verilir. Ancak böyle bir çabadan hiçbir olumlu sonuç alınamıyorsa o locanın kapatılması söz konusu olabilir.
Dolayısıyla, böyle bir durumda doğrudan büyük üstat ya da ilgili büyük görevli, locanın üstad-ı muhteremini uyarır. Hatta uyarmakla da kalmaz, locanın düzenini koruması için birtakım önerilerde bulunur.
Bunlar yerine getirilmeyecek olursa, büyük locanın yetkili organının o locanın kapatılmasını kendi gündemine alması gerekecektir. Ancak bunun nasıl yapıldığını bir başka başlık altında göreceğiz.