Sayın Pagan bu konuyu açarken herhalde sözünü ettiği Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti olsa gerektir Bunu EKEİR olarak kısaltalım da işimiz kolaylaşsın. Başka İskoç ritleri de olduğu için bu ayınrıma gerek var. (Bu arada bir viski türü olan Skoç sözüğünden kaçındığımı da ferk etmişsinizdir.)
Bu ritin öğretimi aslında 30. derecede son bulur. Bundan sonrası yönetim derecelerdir. Ancak bir yüksek şûra ya da süprem konsey çatısı altında bu derecelerde bulunacak masonların sayısı sınırlıdır. 33. ve sonuncu derecede ise en çok 32 mason bulunabilir çünkü bir üyelik devlet başkanına ayrılmış olarak tutulur. Bun karşın 33. dercede bir de "agreje üyelik" vardır ki o da etkin üyeliği hazırlanmak için eklenmiştir.
Yurdumuzda bir masonun her bir derecede geçirmesi gereken süre gös önünde tutulduğunda, 30. dereceye varabilmek için yaklaşık 13-14 yıl gerekmektedir. Ancak baszı zaman kimi masonların derecelerinde geçirmeleri gereken süra sağlam gerekçelerle kısaltılır. 31. ve 32. derecenin süresi ise ikişer yıldır. Dolayısıyla bir masonun artık 33. dereceye agreje olarak alınabileceği süre, olağan koşullar altında neredeyse 20 yılı bulmaktadır. Belirttiğim nedenle bu biraz daha kısa olabildiği gibi, o masonun ilgisi ve çalışmalarının ağırlığı nedeniyle daha uzun da sürebilir.
Ancak konumuz aslında ABD'ndeki durum... Bunu ABD'nde yaşamakta olan mason üyelerimiz belki daha iyi anlatır ama şu ana kadar denk düşmedi galiba. Ben bildiklerimi özetle aktaryım; onlar yanlışlarımı düzeltip eksiklemimi gidersin.
ABD'nde Masonluk önemli bir kurumdur ama Shriner Örgütü ondan daha önemli tutulur. (Shriner Örgütü bu forumda uzun boylu incelendi.)
Shriner Örgütü'nün bundan birkaç yıl öncesine kadar geçerli olan kuralı uyarınca; bu örgüte uye olabilmek için ya EKEİR'nin 32. derecesini ya da York Riti'nin Tapınak Şövalyesi (Knight Templar) derecesini almak gerekliydi. Bu ise örgüte üye olabilecek, yarar sağlayabilecek birçok genç masonun yıllarca beklemesini gerektiriyordu. Bunun için Shriner Örgütü kurallarını değiştirerek yakın geçmişimizden bu yana üstat derecesini almış masonları da kabul etmeye başladı.
Ancak bu arada her iki ritte de masonlara derecelerinin hızlı bir şekilde, denildiği üzere birkaç ay içinde verilmesine çoktan girişilmişti. Bunda olağanüstü bir durum yoık. Belki Türkiye gibi diğer bazı ülkelerdeki masonik uygulamalara bakılarak bunu yadırgamak söz konusu olabilir. Fakat OBD, Kanada ve Avustrayla'da bunun yadırganabilecek bir yanı yok. Çünkü oralarda ritlerin bu dereceleri üzerinde öyle ayrıntılı çalışmalar, irdelemeler falan yapılmıyor. Her bir derecenin toplantısı sadece daha alt derecelerdeki masonlara o derecenin verilmebsi yani ritüelin uygulanması için yapılıyor. Bir mason için o ritüelin bir kez uygulanması da yeter sayılıyor çünkü belirtmiş olduğum üzere ritüeli üzerinde haerhangi bir düşünsel çalışma söz konusu değil.
Böyle olunca, o birkaç aylık sürenin gerekmesi de aslında söz konusu çevredeki ilgili atölyelerin (olgunlaşma/yetkinleşme locaları, şapitrler, areopajlar) ve ardından 31. derece ile 32. derece toplantılarının yapılma sıklığına bağlı. Tarihler arka arkaya denk düşerse, bu iş birkaç ay içinde bitirilebiliyor belki ama şanssızlık olursa daha uzun sürer.
Bütün bunun sonucunda ne olur?... İki masonu karşılaştırmaya girişirsiniz. Diyelim ki her ikisi de EKEİR'nin 30. derecesindedir. Türkiye'de bu derecedeki bir mason artık Msonluğu çok iyi biliyor demektir. ABD'nde bu derecede olan sıradan bir mason ise Masonluğun yüksek dereclerini sadece bir tiyatro sahnesinde izlemiştir. Üstelik sonradan aynı derecenin başkaları için uygulanan ritüelik törenine katılmamışsa, o uyunu tek bir kez izlemiştir. Şimdi siz iki yol önce gitmiş olduğunuz bir tiyatro oyununu anımsamaya çalışın. Siz o oyunun ne kadar anımsarsanız, o mason da o deareceyi ancak o kadar bilir. Masonluğun temel ilkeleri ve töresi bakımından ise ancak simgesel derecelerdeki çalışmalarında ne edinmişse o kadarla kalmış, bunların üzerine bir şey eklememiştir.
ABD, Kanada ve Avustralya'da Masonluk, Latin Amerika ve Avrupa ile dünyanın diğer ülkelerinde olduğundan çok farklı bier tarzda değerlendirilir. Buna "Amrikanvarî" dersek pek da yanlış sayılmaz. Nitekim Masonluğun İngiltere'deki uygulaması ile (İskoçya hariç) Kıta Avrupası'ndaki uygulaması arasında da tarz ve anlayış farkları vardır. Hepsi Masonluktur ama her biri kendine, kendi coğrafyasına, dolayısıyla kendi kültürüne özgüdür.
Bu nedenle ABD'nde EKEİR'nin derecelerinin hayli kısa bir süre içinde alınabilmesini olaüğan dışı değildir.