Masonlar.org - Harici Forumu

 

Gönderen Konu: Dumuzi'den Adem'e İlk Oğul  (Okunma sayısı 4174 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Aralık 03, 2008, 11:44:42 öö

Bütün bir kültür birikimini sonraki nesillere devreden “Sümer” adı verilen topluluğun, konu dinsel alana gelince, sadece bir uydurmalar toplamını miras bıraktığını düşünemeyiz.

 

Eski toplumun en gerçek halinin bir tarih anlatım biçimi olarak şekillenen başlangıçtaki ilahi veya şarkılarda yer alan çeşitli kavramların, birçok halde sonradan anlam bozulmasına uğraması, dönüşmesi toplumsal gelişmenin doğal bir sonucuydu. Sonraki torunlar, çoğu kavramı bozulmuş haliyle tanımışlardı. Bu torunlar, yaşadıkları toplumu eski yamyam, yarı-yamyam uygulamalardan uzaklaştırırken, eski uygulamaları olabildiğince sembolik kılar ve gerçek yaşamın dışına itmeye uğraşırlar. Din’lerin oluşma sürecinde sembolizm önemli bir unsurdur.

 

Sümer-Babil tarihinde, iki toplum birim arasındaki kardeşleşme-evlilik ittifakı anlatımlarında karşılaştığımız İnanna, Dumuzi, Gılgamış, Enkidu, Kişzidum... bir şahıs veya bu şahsın özel ismi değildi. “Sümer oluşumu” ve Akkad ile konfederal ittifak döneminde, her bir toplum birimin, kendisinin  'kutsal *’si ve kendi baba mirasçısı Dum'u (Sümerce) veya Maru (Akadca), oğul’u vardı. Bu terimler, bu dönemdeki toplulukların “ilk oğul”larını tanımlamaya başlayan, sınıflayıcı akrabalık kavramlarıydı ve “yaşayan oğul”, “gerçek oğul”, “takip eden döl”, “Enki’nin oğlu”, “Kiş’in (Ağacın, Ormanın) yaşayan (gerçek) oğulu” … gibi anlamlara sahipti. Aynı zamanda Baba mirasçısı Oğul’un ifadesi olan Dumuzi ile karşı toplum birimin erkeklerine ayrılmış kadınların ifadesi olan İnanna, birer temsilci kavramdı. Bunların, karşı toplum birimde bir başka kavramla da tanımlanabilen eşdeğeri, ikizi, iki toplum birim arasındaki ittifaka bağlı olarak kurulmuş olan akrabalık sisteminin işlemesini sağlıyordu.

 

Dumuzi, Etana, İnanna, İştar, Gılgamış... gibi kavramları, eski toplumun örgütlenmesinde tayin edici rol oynadığını gördüğümüz, baba mirasçısı oğul’un iki toplum birim arasında gerçekleştirdiği aidiyet değiştirme süreci içinde anlamaya çalışmak zorundayız. Tapınakta yabancı erkek ile çiftleşme yükümlülüğünde olan ve öteki kadınlardan baba mirası hakkı ile ayrılan kadının toplumsal hak ve yükümlülüklerinin incelenmesi bize İnanna’yı verir. Bu iki kavram, eski toplumun akrabasal ittifakının temel koşullarını yaratmıştı. Kendi kız kardeşini, ittifak kurarak kardeş saydığı  karşı toplum birimindeki erkeğe veren bu toplum birim aidi erkek, kardeş saydığı erkeğin kız kardeşini alıyordu. İki topluluk birbirini kardeş kabul ettiğine göre, 'kardeş' akrabalık terimi, evlilik ilişkisi içinde olsun veya olmasın, bu dört bireyi de kapsar.

 

Eski toplumun bir tarih anlatım biçimi olan Gılgamış destanının veya öteki Dummuzi-İnanna, Enkidum tabletlerinin kullandıkları kavramları, ilk hallerindeki eski anlamlarına yaklaşmaya çalışarak inceledikçe, Sümer-Babil toplumunun gerçek fotoğrafı, biraz daha netlik kazanmaya başlayacaktır. Bununla birlikte, hiçbir toplumsal süreç, burada kategorik halde sunduğumuz ölçüde durağan değildir. Bir önceki koşul içinde giderek olgunlaşan kurumlar, bir sonraki koşula kendisini uyarlayarak yola devam ederler.

 

Mezopotamya toprakları çevresindeki toplulukların ittifak düzeninin aşağı yukarı artık yerleştiği dönemde Dumuzi, Enkidum, Kişzidum, Gılgamış, İşagga, Enmerkar, Gibil      (Habil?),İsummud, Nusku... tanımları, farklı toplum birimlerde birbirinin eşdeğeri olan, biri olmadan diğerinin işlerliği olmayan, 'ikiz' kardeşlik aşamasında ortaya çıkmış gibidir. Dumuzi, Enkidum, Kişzidum, Gişbilgameş, ya anlatıcı toplum birimin kendi oğluna verdiği sınıflayıcı tanıma bağlı olarak oluşmuştu; ya da burada anlatıcı, karşı toplum birimin kullandığı tanımı kullanıyordu. Burada benzer temel özelliklere sahip çok sayıda tanımla karsılaşmamız bu nokta ile ilişkilidir. Ayrıca, sonraki tablet yazıcıları, uzmanlarımız ve Eski Ahit yazarlarının var olan 'isim' ve 'birey'lerin çoğaltılmasında sağladıkları hatırı sayılır katkıyı da unutmamak gerekir.

 

Eski Sümer tabletlerini ve Kıraliyet Listesini dikkatlice izlersek, tarihte farklı özellikteki toplum birimlere ait olan, dolayısıyla birden fazla “Dumuzi” bulunduğunu göreceğiz. Sümer Kıraliyet Listesi'nde Dumuzi kavramına, “Tufan’dan Önce”ki 5 Kutsal şehirden Badtibira ('Pantibibla'-Berose) kıralı olarak rastlıyoruz. “Tufan’dan Sonra”ki dönemde ise, Eanna’da, Anna Evi'nde  “Kenti Kua olan balıkçı Dumuzi” kıral olmuştu. Çoban ve-ya Balıkçı Dumuzi, daha sonra Tammuz haliyle ve  asıl olarak çiftçi özelliğiyle de  tanınacaktır. Demek ki, Sümer-Babil toplumunda farklı özellikteki bazı toplum birimler Dumuzi ortak tanımını kullanıyorlardı. Bu durum, daha sonra Dummuzi’nin efsaneleşmesinde rol oynayan faktörlerden biri olmalıdır.

 

Farklı toplum birimler, aralarında kardeşleştiklerinde yani akrabalık ittifakı kurduklarında, bu ilişki bize birbirinin eşdeğeri anlamındaki iki temsilci kardeş, ‘ikiz’ler üzerinden yansıtılmaktadır. Burada her durumda geçerli olan kural, hiç olmazsa erken dönem bakımından, temsilcilerin birbirine zıt toplum birimlerden oluşmasıydı. “İkiz kardeşler”den biri “çoban” ise, öteki ya “balıkçı” , ya da “çiftçi” idi. Tanıdığımız tabletlerde bu ikilik genellikle “çoban-çiftçi” biçiminde şekillenmektedir. Eski Ahit'in Âdem’inin de birbiriyle “düşman oğul”ları; Kabil-Kayin ile Habil de bir çeşit Dumuzi-Enkidu ikilisini anlatır. Âdem ve Havva’nın bu ilk oğulları, kendilerine 'çobanlık' ve 'çiftçilik' mesleğini seçerek, tıpkı Dumuzi ve Enkidu gibi, biri çoban öteki de çiftçi olmuştu.(1)

 

'İkiz' motifi bu topluluklarda MÖ.3500 yıllarından itibaren kullanılmaya başlanmış görünüyor. Başlangıçtaki ilkel desenlerden başlayarak, 'ikiz'ler veya daha sonra kadın temsilcinin iki yanında yer alan iki ikiz erkek motifi, erken Sümer döneminden geç batı Anadolu toplumlarına ve Romus-Romulüs'lü Roma'ya değin yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Aşil’in Patroklas'la olan bağlılık ilişkisinin gerisinde de, artık tarihte kalmış bu 'ikizleşme' kardeşlik türünün belirgin izlerini buluruz. İki erkeği birleştiren “kadın+ ikiz” sembolü, eski toplumun akrabasal ittifakının yönetim düzeyindeki yansımasını da anlatır. Bir kadın aracılığıyla, “kıral koca” ile “kıral kardeş” arasında sağlanan ittifakın deseni olmalıydı. Eski toplumun, bazı hallerde, bir 'çifte kıraliyet' sürecinden geçmiş olduğunu görmüştük.

 

Sonraki gelişmesi içinde, ‘ikiz kardeşlik'te ifadesini bulan 'çift başlı' rotasyonel yönetimden, tek merkezli hanedanlığa geldiğimizde, baba’nın 'ilk', 'büyük oğlu' olan kıralın elinde tutmaya özen gösterdiği “çift ağızlı balta”, “çift başlı kartal”, “çift ağızlı kılıç”, eski toplumun “ikiz kardeşlik” ittifakının artık “tek el”de bütünleştiğini müjdeler. Almanların çift başlı kartal bayrağı, Mezopotamya’dan başlayan bir yolculuğun anısıdır. Ali’nin “çift başlı kılıcı” da geçmişteki bu ittifak geleneğinin ateş kült topluluklarındaki bir yansıması olarak kalmış olmalı.

 

1950'li yıllarda, Audin AMABLE ve David MADLEINE'in “Gilgameş ile Enkidum” arasındaki ortak özellikler ile onların ikiz görüntüleri üzerine çalışmalarını burada anmak yerinde olacak. Özellikle A. AMABLE, eski “ikiz figürleri”nden başlayarak yapmış olduğu araştırmada, daha çok el yordamıyla, Gılgamış ve Enkidu tanımlarının eşdeğer (karşıt)  özelliklerini görebilmişti. Bununla birlikte o, bu araştırmasında varabildiği en ileri noktayı, bir soru şekliyle, Enkidu ile Gılgamış’ın, birbirlerinin aynısı mı, yoksa aslında karşımızda iki Gılgamış ile iki Enkidum bulunduğu, sorusuyla ortaya koymuştu.(2)

 

Bu soruyu artık yanıtlayabiliriz.

 

Başlangıçta, 'Karabaşlı' Sümer topluluğunun “ilk oğul” kurumunu ifade eden Dumuzi, kısa zamanda, onlarla ittifak kurmakta olan topluluklarda oluşan karşıt  eşdeğeri ile buluşmakta gecikmez. Uruk’lular kendi Gılgamış’larının tek yetkili kalmasının uygun olmadığını anladıklarında, hayvani, yabani, ateş kültünün parçası Enkidum’un, Enki-oğlu’nun, yaratılmasını istemişlerdi. Böylece bu Dumuzi, kendi topluluğunun kadınları ile cinsel ilişki yasağına tabi kılınır ve onun biriminin kadınları, “yabani, ateşe tapan, çiğ et yiyen, evi olmayan Enkidum”a sunulur. Böylece sadece kadının değil, erkeğin 'kaderi' de belirlenmiş oluyordu..

 

Dummuzi’nin toplum biriminin kadınlarının temsilcisi İnanna, eski alışkanlıkla Dumuzi ile yatmak istediğinde, Dumuzi onu bu yüzden terslemiş olmalı.

 

Dumuzi, Enkidum ile dost olabilmek için, eski düşmanlığın anısını sembolik bir kavga ile aşmak zorundaydı. Günümüzde dostlaşmanın bir göstergesi olan “el sıkışma”nın tarihsel geçmişinde eski dönemin zorunlu savaş ve kavgasının sembolik dile getirilişi bulunur. İki bireyin, savaşma zorunlu aşamasını “el sıkışma” yoluyla aşmalarından sonra dostluk kurmuş olmaları gibi, ikiz’leşme kardeşliği de, ancak, artık sembolik hale dönüşmüş zorunlu bir savaşın ardından gelebilirdi.

 

Destanında, Oğuz Kağan, baba toplum birimine geçme töreninde, bir boğa ile savaşmış ve ancak ondan sonra ad’lanıp, Oguz’lanmıştı. Geçiş ritüellerinde, hayvan veya 'hayvan insan' ejderhalarla gerçekleşen bu sembolik (başlangıçta gerçek) kavga gösterileri, erkeğin savaşma ve bir yabancı öldürme eski yükümlülüğünün sembolik yerine getirilmesini sağlar. Eski toplum, en az bugünkü toplum kadar, kuralları aşabilmek için metotlar bulma ince zekâsına sahipti.

 

Sümer-Babil ve çevre toplum birimleri, birbirleriyle kardeşleşmelerinin, kız alıp vermelerinin, ürün takasının ve doğan çocukların paylaşımının, barışçıl ve herkesin üzerinde hemfikir olabildiği bir miras sistemi yoluyla ancak bu oğullar üzerinden etkili bir şekilde yürüyebileceğini görmüşlerdi. Her toplumun kendi baba mirasçısı oğulları böylece yücelir. Dumuzi, Enkidum, Kişzidum veya Gılgamış... her toplum birimin dayı’ların kendi karılarının doğurdukları oğul’un baba’lığına adım attıkları dönemin bir ürünüdürler. Dayı’lar burada artık yeğenlerin baba’sı sayılma devresini kapatarak, karısının doğurduğu evladın baba’sı olmak üzeredir. Bu noktadan itibaren artık erkek, karısının doğurduğu oğul’un babalığına geçmeye başlar. Fakat bu durum, ne dünün dayısı olan eski baba ve ne de oğul için kolay bir işlemdi.

 

Baba, dünün dayısı olarak kız kardeşinin doğurduğu oğulu kayınbiraderinin evinden alıp kaçırmasının nedenini biliyordu; çünkü onu kendi “kız kardeşi” doğurmuştu. Demek ki, şimdi artık, kayınbiraderinin kız kardeşi olan karısının doğumunu gizlemeliydi. Hatta, hamilelik ve doğum süreci, eğer bu erkek tarafından bizzat “yaşanır”sa, çocuğu erkek doğurmuş olacaktı! Bazı eski Türk toplulukları ve Afrika kabilelerindeki erkek, bu nedenle “erkek hamileliği” ve “erkek lohusalığı” kurumlarını yaratmakta gecikmez.

 

Öte yandan oğul, Baba’nın İbila’sı, Dummuzi’si, Enkidu’su, Gılgamış’ı haline bir anda değil, asırlara yayılan bir süreç içinde gelir. Bu İlk oğul, “ilk oğul yamyamlığı”, “ilk oğul kurbanlığını”, kısır’lığı , önündeki bu tip engelleri aşmak zorundaydı.

 

“İlk oğul kurbanı”nın Abraham ve Musa döneminde bile, sürdüğünü görmüştük. Musa döneminde, “ilk oğul”un kendi yaşamı karşılığında sunulan “oğlak” veya “kuzu”nun pişirilme ve yenilme biçimi, ilk oğul yamyamlığının Musa dönemine pek uzak olmadığını ortaya koyuyor.

 

Osmanlının “hadım etme” uygulaması da, akrabalık ve miras düzeni ile ilgili bir uygulamaydı. Erken Sümer döneminde, Sümer-Babil yaratılış anlatımlarında, kadın ve erkeğin yanı sıra, 'ne kadın, ne de  erkek' olan “yaratık”ların bulunması, “ilk oğul”lar bağıntısında keşfedilen bir uygulama gibi görünüyor. İlk oğul’ların karşı toplum birimden alınıp baba toplum birim aidiyetine geçirilmesi, bu ilk oğul’un evlilik ve dolayısıyla miras düzeninde yeni bir olgu ortaya çıkarıyordu. Bu oğul, baba toplum birim aidiyetine geçtiği anda,'kaderi' değişecek, evlenme yasağı içinde bulunduğu dayıkızları ile evliliği artık  zorunlu olacaktı, vb.  Hadım etme uygulaması, işte böyle zor bir dönemin ara çözüm biçimi olarak ortaya cıkmış olmalıdır. Kız evlada benzetilerek giydirilen, saçı uzatılan adaklı erkek çocuk geleneğinin yakın zamana değin Mısır’da uygulandığına bakılırsa, eski Mısır, “ilk erkek çocuk kurbanı” bakımından daha köklü bir geleneğe sahip olmalı. Öte yandan, evlilikten uzak tutabilmek için kısır kılmanın gelişkin sembolik biçimi olarak  erkek sünneti de, daha çok bir eski Mısır kurumu gibi görünmektedir.

 

Hadım etme uygulaması, orada bir sünnet yoluyla aşılmış olmalı. Sümer-Babil toplumunda varlığına pek rastlamadığımız sünnet sahneleri, eski Mısır piramitleri üzerindeki çizimlerde resmedilmişti. Eski Ahit’te, kendilerini sünnet eden Abraham ve Musa, Mısır ile yakın ilişki içindeydiler.

 

[email protected]

 

(1)"Âdem karısı Havva ile yattı. Havva hamile kaldı ve Kayin'i doğurdu. "RAB'bin yardımıyla bir oğul dünyaya getirdim" dedi.

Daha sonra Kayin'in kardeşi Habil'i doğurdu.

Habil çoban oldu, Kayin ise çiftçi."

(Yaratılış.4.Bölüm)

 

(2) [("On en arrive à se demander,d'une part si Gilgamesh n'était point initialement identique à Enkidou,d'autre part s'il n'exista pas deux Gilgamesh et deux Enkidou."

(Archiv Orientalni,  March 1949, p.269, 1953-XXI, 1949 Vol-XVII)]

                                                                                                                                          -1-


Aralık 03, 2008, 11:47:36 öö
Yanıtla #1

Bununla birlikte, eski tablet yazıcıların ve bay Kramer gibi uzmanlarımızın yarı fantezi, yarı yanılgılı okuyuşları; sayın M.İlmiye Çığ’ın bay Kramer yinelemeleri...yoluyla Sümer tarihinde, yukarıdakilere ek olarak İsummud, Nusku (Kramer), Kingu (E.Dhorme) gibi yeni 'isim' ve 'birey'ler üretilip yaygınlaşmıştır.Bunlar kelimeleri tersten heceleme,farklı sesle okuma yoluyla yaratılmış 'isim' ve 'kişi’likler olmalıydı. Etana, İsummud, Enmerkar, Agga, İşaggu, İşagga vb. okunuşlu terimlerle tanınan bu 'kişilerin', toplumsal özellikleri ele alınsaydı aralarındaki birleştiren öge görülebilir ve daha dikkatli bir tarih yazımına geçilebilirdi.
                                                                                             
 

Sümerlerde bir takvim ayının adı da olan Dummuzi, Eski Ahit'e Tammuz olarak geçmiştir:

"Iahve tapınağının Kuzey kapısının girişinde çömelmiş kadınlar Tammuz için ağlaşıyorlardı..."(Ezechiel, VIII,14)

 

Araplarda Ta'muz okunan Dumuzi eski Akad takviminde Du'uzu veya Duzu olarak yer alıyordu.Tam yazımıyla Dumu-zi-abzu (Abzu'nun gerçek oğulu' ) Semitik dile Adoni okunuşuyla ve 'sahibim' yorumuyla da geçmiştir. Artık bu dönüşüm ve 'yaratma'nın sonu gelmeyecektir...

 

Dumuzi, eski Yunan ve Latin topluluklarındaki Adonis'i cağrıştırmaktadır. Kimi eski Yunan toplulukların Dumuzi'yi Atanus,Atena, Athene söz değerleriyle söylemiş olduklarını düşünebiliriz. Bay Bedrich Hrozny de, Atena'nın, Hititler döneminde de Adaniya adıyla bilinen Adana şehir tanrısından kaynaklanmış olduğunu düşünmüştü. Fakat Adaniya kavramı ile Dumuzi arasında bir bağlantı olabileceğini hesaba katmamıştı.

 

“Sümer kiraliyet listesi”ni eski Yunan diline tercüme eden Büyük İskender'in din görevlisi Berose'un tercümesi, eski alfabeler arası ses değersel dönüştürmede, durumun nasıl gelismiş olabileceğini ortaya koyuyor. Berose, Sumer Kiraliyet Listesi'nde yer alan ve uzmanlarımızın En-me-en-lu-an-na ve Bad-tabira şehri olarak okudukları kelimeleri Amelon ve Pantibibla biçimiyle dönüştürerek tercüme etmişti. Burada ilkinde harf, ikincisinde anlam dönüşümü yapılmış gibidir. En-me-en-gal-an-na okunuşlu kelime ise Berose'da Ammenon halini almıştır. Burada m/n,a/o donuşumu belirgindir.(6)

 

Dumuzi'ye gelince, dönüştürmelerinde Beros bu kelimeyi Daonos olarak tercüme edip yazmıştır.

 

Eski Ahit'e Adam (Âdem) tanımıyla girmiş olan Dumu’nun, başlangıçta sadece özel bir isim gibi yansımaktadır. Eski Ahit'te birbirine ekli, büyük olasılıkla iki ayrı tapınak geleneğine dayanan iki 'yaratılış' versiyonunun yan yana duruşunu saptamak mümkün. Bu, bir çeşit uzlaşmanın varlığını gösteriyor. Adam’ın özel bir isim olmaktan çıkartılarak 'genel insan' anlamıyla yorumu, iste bu ikinci yaratılış versiyonundan itibaren baslar. Böylece, Sümer-Babil toplumunda oğul, babanın mirasçı oğulu,'ilk oğul','büyük oğul' vb. aşamalarından geçip giderken günümüze de Eski Ahit üzerinden 'ilk insan' haliyle ulaşır.

 

 Sümer-Babil'in erken dönem toplulukları, sadece kendilerini insan, ötekileri, 'koyun', 'inek', 'öküz', 'akrep', 'balık', 'domuz' gibi totem hayvanları aracılığıyla tanımlıyor olmalıydılar. Yamyamlıktan kurtulma aşamasında topluluğun kendini bitki veya hayvanla yer değiştirmesi uygarlık için gerekliydi. Bütün toplumların, ana veya baba yanından yaratıcı bir hayvan veya bitki soy kütüğüne sahip olmalarının; bitki veya havdan dünyası ile iç içe geçmelerinin nedeni budur. Hititler döneminde Hattuşi'linin 'kız kardeşi' olan karisi, kendini 'inek' olarak nitelemeyi önemsiyordu. İnanna hep 'göğün kutsal ineği' olarak kutsanmıştır. Zeus’un karısı da 'inek gözlü' idi. Enuma Eliş'te, Gılgamış’ın serüvenlerini izlerken 'akrep adam' türü tanımlarına rastladığımıza göre, dışındaki toplulukları değerlendiren bir toplum birimi bakımından, bu aşamada, hayvan totemli öteki topluluklar ,'koyun adam','okuz adam','akrep adam' olarak noktasına ulaşmış gibi görünüyor. Bu süreç hayvan-bitki totem ve isimli tüm toplulukların sonunda 'insan’laşmasıyla neticelenecektir. Bütün toplulukların sadece kendini insan kabul etmesi, Eski Ahit'in ilk insan Âdem yorumunun kabulünü de kolaylaştırmış gibidir.

 

[email protected]

 

 (1) Kadın ve erkek sofralarının farkını ele alırken, yiyecek hazırlıklarının, eski toplumda önce çiğ ve pismiş ayırımına tabi tutulduğunu, daha sonra da, pişirilme biçiminin kızartma, haşlama ve su buharıyla hazırlama gibi alt ayırımlara dağıldığına işaret etmiştik. Eski Ahit'e Gore, Fısıh bayramında, ilk oğul’un yasamı karşılığı olan kuzu veya oğlak kurbanı 'çiğ veya haşlanmış' değil, 'kızartılarak' yenilmek zorundaydı:

"Eti çiğ veya haşlanmış olarak değil, başı, bacakları, bağırsakları ve işkembesiyle birlikte kızartarak yiyeceksiniz."(Eski Ahit)

 

Babil Marduk’u, Sümer döneminde 'Mar-utu' (Ateş’in/ Güneş’in oğlu) çiğ et yiyen olarak da tanımlanıyordu. Çiğ köfte’nin kutsal erkek et yiyeceğinin bir hazırlık türü olarak tarihteki kaynağı bizi 'çiğ et' yiyen Martu’lara götürür. Babil’in Marduk'u ise, Eski Ahit'in Nemrut'undan başkası değildir.

 

Sümer-Babil toplulukları, kendi aralarındaki ayrışma sırasında, sadece yiyeceklerini değil, yiyecek hazırlık türlerini de kalın çizgilerle ayırmışlardı. Bu ayırım öte yandan, bir kaç kez yinelediğim gibi, kurbanının öldürülme biçimini de belirlemektedir. Kan akıtma veya kan akıtmama vb. geleneğinde eski toplumun kutsal yiyecek hazırlık biçimi bulunur.

 

Sümer Kıraliyet Listesi erken döneminde yer alan, Bay Huot'nun tanıtımıyla, 'mitolojik Etana',Dumuzi okunuşlu baba mirasçısı ilk oğul’un farklı okunuşlu bir biçimi gibi görünüyor. Etana 'göğe yükselmişti'. “Ruhun göğe yükselişi”ne ilişkin anlatımların gerisinde, kurbanın yakılma olgusunun yer aldığını sanıyorum. Fısıh bayramında kurbanını ateşte kızartarak, askeri teçhizatla donanmış olarak, alelacele, sadece gece vakti vb. yenilmesi kuralını anlatan Musa döneminde bile, 'yakmalık sunu' önemini koruyordu. Abraham’ın ilk oğlu İshak'ı aynı zamanda 'yakmalık sunu' olarak sunmak istediğini de görmüştük. Demek ki, ana toplum biriminin elinden alınan bu oğul, baba mirasçısı ilk oğul haline gelinceye değin çeşitli biçimlerde önce yenilen ve giderek sadece tanrıya sunulan, daha sonra ise öldürmemek için tapınağa vakfedilen, vb. aşamalardan geçer. Çocukluk ve gençlik döneminin ritüellerinde de, bu kurbanlık veya baba toplum birimine geçiş döneminin sembolik kalıtlarını izleriz. Öyle sanıyorum ki, sünnet, ortaya çıkış biçimiyle, bu oğulun aidiyet ilişkisinin donuşum evresinde yürürlükteki akrabalık sistemini bozmamak için başvurulan hadımlaştırma uygulamasından kalmadır.

 

( 2) :Sümer 'yaratılış' anlatımının Babil versiyonu Enuma Eliş’te önce Lahmu ve Lahamu, sonra da Anşar ve Kişar'ın saptandığı yazılıdır. Bu karşılıklı ikilik bir denge eşitleme,'ikizleşme' olgusunun başlangıç döneminde var olduğunu ortaya koyuyor. Lahmu (Lalimu ?) ile Lahamu'nun anlamı açık olmamakla birlikte,'ha' veya 'ham' ekinin Abram kavramını, 'kavimlerin babası' anlamına taşıyacak kadar önemli olduğunu görmüştük. Tanrı (Abram)Avram'i elci, peygamber tayin ettiği anda, bu kelimeye 'ham' eklemeyi, böylece onun artık Abra-ham olarak çağrılmasını bu nedenle önemsemişti.

 

(3) Âdem’in çamurdan yaratılma veya topraktan gelme yorumlarının bir kaynağı kara ile toprak parçasının aynı kelime ile ifade edilmesine dayanıyor olmalıdır.

Bir diğer kaynağı ise, gerçek anlamıyla kil toprak, onun 'şekillendirilmesi','kader belirlenmesi' bakımından olmuş olabilir. Yazıdan itibaren, tanrısal yasaların bu kil tabletlerde yazıldığı ve onların tapınaklarda muhafaza edilme geleneğinin ortaya çıktığını, Musevi 'anlaşma sandığı' kavramından biliyoruz. Musa, tanrı yazılarını, siki sıkıya korunan bu 'anlaşma sandığı' içinde muhafaza ettiriyordu.

Kilden yapılma semboller de, toplulukların ayırım aracı olarak kullanılmış olmalıdır. Bunun daha sonraki biçimlerinin, boyun askısı, küpe, hızma. Biçimlerini biliyoruz. 'Alın yazısı' deyiminin 'kader' ile birlikte yorumlanması, “alın damgası”nın kullanıldığını veya alında taşınan, belki önce kil veya sonra metal sembollerin de kullanılmış olabileceğini gösteriyor. Geç dönemlerde, metal sembollerin kadın alınlarında kullanıldığı ise zaten açıktır. Öpülen alın götürüldüğü alın; secdeye değdirilen alın, bu alın damgalarıyla ilgili olmalıydı.

 

(4)Gök karşılığı olduğu düşünülen An’ın ulu'su An-şar ise, Göğ’ün Şar'ı, ulu'su, yöneticisi idi. An-Şar babası An ile eşit değerdeydi ve onun (son premiére né) 'ilk doğan olgu’ydu. Bu durumda Ki-Sar da, babası Ki'nin 'ilk doğan oğlu' olmalıydı. Yönetici, Ulu anlamıyla Sar, örneğin daha sonra Sargon'da da kullanılacak olan bir yöneticilik sıfatıdır. Fakat hem Semitik toplulukların tümü 'Sar'ı kullanmıyordu ve hem de Sümer adi verilen topluluk, sonraki İranlıların, Ermeni veya Kürt’lerin miraslarını devraldıkları yöre ataları Sar'a karşılık düşen En, El, Agga, Sah, İşagga gibi terimleri kullanıyorlardı.

 

Semitik dildeki Ki-Sar ve An-Sar, En nitelemesi kullanan Sümerlerde Ki-En ve An-En veya daha doğru doğru haliyle En-ki ve En-an olmuş olabilir.

 

(5) Lugalzaggasi ( kırallar kıralı) da ,'ilk oğul' olduğunu; kutsal süt emdiğini; adı’nın Utu tarafından verilmiş olduğunu vurgulamayı unutmamıştı:

Enlil’in ulu-ensi’si

Enki’nin bilgiyle donattığı

Adi Utu tarafından verilmiş

Sin’in bas görevlisi

Utu’nun savaş yöneticisi

Gereksediği her şey İnanna tarafından verilen

Nisaba’nın evladı

Ninhursag’ın kutsal sütüyle beslenmiş

Uruk tanrıçası Ninabuhadu ‘nun ilk evladı

Tanrıların esin sunduğu

Lugalzaggisi

 

(6) Berose'un Bad Tibira şehrini, Pantibibla şekliyle, anlam karşılığıyla yazması dikkat çekicidir. Pantibibla,5 ve Kitap kelimeleriyle ilgili gibi görünüyor. Bu duruma göre, Bad Tibira, başlangıçtaki kutsal 5 yerleşimle ilgili olarak, Beş Kitab'ın, 5 Sembolün bulunduğu bir kutsal şehir olmalı.

                     
                                                                                                                                                          -2-


 

Benzer Konular

  Konu / Başlatan Yanıt Son Gönderilen:
Ceza ve Odul

Başlatan Hamlet « 1 2 » Felsefi Sorular

13 Yanıt
10493 Gösterim
Son Gönderilen: Mayıs 01, 2007, 11:49:55 ös
Gönderen: SublimePrince
5 Yanıt
4205 Gösterim
Son Gönderilen: Temmuz 27, 2007, 07:29:12 ös
Gönderen: SublimePrince
3 Yanıt
8077 Gösterim
Son Gönderilen: Ağustos 16, 2010, 06:42:31 öö
Gönderen: immortal