Allah'ın sıfatları her zaman gnostisizm ile ortodoks din arasında ayrılıklar doğurmuştur. Bu, inanılan tanrının kimliği ile ilgili bir tartışmadır ve büyük fraksiyonlara yol açabilir. Gnostisizme ve ondan ilham alan mezheplere göre, Tanrı'nın bağışlayıcılığı, humanizmi, hoşgörüsü ön plana çıkarılırken, ortodoks dinde, Tanrı daha çok tehditkâr bir rolde anlatılır.
Ben gerçeğin arada bir yerde olduğuna inanıyorum.
Gnostikler, Allah'a "hu" derler. O tek bir soluktur, doğa da Allah'ı tek bir parçada sesler çıkararak tesbih ettiği söylenir. Bu "hu"nun kökünün, mezarlıklara dikilen sedir ağaçlarının rüzgarda çıkardığı sesten geldiği de söylenir. Ayrıntılı, uzun, girift bir ismi yoktur, basit yalın ve kapsayıcı bir ismi vardır, hatta neredeyse isimden bile muaftır. O derece kapsayıcıdır. Bu yorumlar, panteizme götürür, veya önce panteizm düşünülüp sonra bu yorumlar yapılır.
Ben başından beri, gnostisizme şüphe ile yaklaşıyorum, ortodoks dine daha yakın biriyim. Fakat ortodoks dinin de epey plastikleştiğini, taklitleştiğini, inananlarına şevk değil, emir verici bir tarzda algılandığını, böyle yaşandığını düşünüyorum. Esas kaynağında böyle değil, fakat inananlar, böyle algılayınca, o din de teoride olmasa bile pratikte tahrif edilmiş oluyor. Belki bu düşünce tarzının bizzat kendisi, kişiyi gnostisizme götürüyor. Ve bundan sonra, yaratıcıyı, basit terimlerle anacak bir tevazuya giriyorlar. Veya bu şekilde söyleyerek, bir işaret vermiş oluyorlar. Hatta onu öyle bir kavrıyorlar ki, nasıl oluyorsa, onu her yerde görüyorlarmış. Haşhaşi tarikatının, kutsal kitabı Haft-ı Bab'ın daha giriş bölümünde Tanrıya ayrıntılı özellikler atfederek onu cisimleştirenler ve antropomorfize edenlerle, onun neredeyse bir "hiç" olduğunu söyleyen iki aşırı uç da eleştiriliyor. Fakat kendileri de daha sonra tanrıyı, kendi imamlarına bağlıyorlar. Yani kimin ne amaçla, tanrıya farklı isimler taktığının kesin bir açıklaması olamaz. Bu, iyi bir niyetle de yapılıyor olabilir, tamamen aykırı bir temel böyle gerektirdiği için de bu böyle söyleniyor olabilir.
Saygılar