GİLDLER (Operatif Masonluk – 7)

[ADAM]

Sözlük anlamı bakımından gild sözcüğü, Saksoncadaki “gildan” teriminden alınmadır. Saksoncada gildan, “ödeme” anlamına gelir; özellikle vergi ya da haraç gibi zorunlu ödemeleri niteler. Dolayısıyla gild, özellikle ilk kurulduğu dönemlerde, vergilerin daha kolayca ödenebilmesi için bir ortak bütçe oluşturulması amacını taşır.

Orta Çağ sonları ve sonrasında gild, aynı meslekten olan ya da aynı işi yapan kişi veya kuruluşların, devlete karşı olan yükümlülüklerini ortaklaşa ve bir dayanışma içinde yerine getirebilmelerini sağlamak üzere kurulmuş örgütlerin genel adıdır.

Gildlere benzer kuruluşlara Antik Yunan ve Roma İmparatorluğu’nda da rastlanmıştır. Eranoi (tekili Eranos) adını taşıyan bu kuruluşlar, bir tür “yardımlaşma sandığı” niteliği taşımıştır.

Orta ve Batı Avrupa ile Britanya’da gildlerin kuruluşu 13. yüzyıla kadar uzanır. Ancak asıl örgütsel gelişimleri 15. yüzyılda görülür. Bu dönemde üç ayrı gild türünden söz edilebilir:

1 -  Dinsel (Eklesiastik) Gildler: Çoğunlukla Katolik Kilisesi’nin gözetimi altında kurulmuş olan bu gildler, yardım ve bağış toplayarak bunların belirli amaçlar için kullanılmasına çalışmışlardır.

2 -  Tüccar Gildleri: Özellikle deniz ticaretiyle bağıntılı olarak ithalat veya ihracattan doğan vergi ve harçların topluca ödenmesi için kurulmuş olan bu gildler, sonradan sigorta şirketlerinin ve borsaların temelini oluşturmuşlardır.

3 - Meslek veya Sanat Gildleri: Bu gildler, önceleri her meslek ya da sanat dalı için ayrı olmak üzere kurulmuştur. Sonradan, benzer meslek ve sanat gildleri aralarında birleşerek güç birliği oluşturmuşlardır. Bu gildler de daha sonra ticaret odaları, esnaf birlikleri ve kooperatifler gibi kuruluşların temelini atmıştır.

Operatif Masonlukta gildlerin kuruluşu örgütsel özgürlük ile paralel yürür. Operatif mason locaları devlet sektörünün birimleri olmaktan çıkıp özel sektörde âdeta birer şirket şekline dönüşünce, ağır vergiler ödemekle de yükümlü olmuşlardır. Dolayısıyla operatif masonların özgürlüklerine kavuşması, bir yandan da ekonomik içeriklidir. Ancak, gene ekonomik bakımından bu özgürlük, oldukça pahalıya mal olmuştur. Bu durumda localar gildleri kurarak, aralarında malî dayanışma sağlamıştır.

Kimi tarihçilere göre; Spekülatif Masonluk, örgütsel bakımdan kökenini gildlerden almıştır. Aslında bu kanı bir yanılmadır. Çünkü gildlerin ne belirli bir çalışma sistemleri, ne hiyerarşileri, ne öğretileri ne de parasal konular dışında bir ilgi alanları vardır. Fakat bu yanılgıyı da hoşgörmek gerekir. Çünkü operatif mason gildlerinin çalışmaları, asıl masonik örgüt çalışmalarıyla iç içe olmak üzere yürütülmüştür. Gildler locaların üstatlarınca yönetilmiş, konuları locaların toplantılarında görüşülmüştür.

Öte yandan, gildlerin bazı yöntemlerinin Spekülatif Masonlukta benimsenmiş olduğu da bir gerçektir. Aralarında önemli farklılıklar bulunmasına karşın, localardaki “yardımlaşma kesesi ya da kutusu” uygulaması, bu yöntemlerin örneklerinden biridir.

Özetle denilebilir ki; Masonluğun genel tarihinde gildlerin de bir yeri vardır. Ancak gildlerin operatif masonların asıl örgütlerinin, yalnızca bir gereksinmeyi karşılayabilmek için oluşturulmuş yan kuruluşları olduğunu gözden uzak tutmamak gerekir.



Artık sıra kabul edilmiş masonlara geliyor. Ancak gildlerle ilgili birçok ayrıntısal bilgi olduğu için, burada durup bu konu üzerindeki katkılara da olanak tanımak istedim.