Bu bölümde konuya Masonluğun yasaları açısından bakılmış ama bakalım nasıl bakılmış!
Esasatı kanuniye
Kadınların kabulü meselesini Kavanini Masoniye noktai nazarından tetkik için Komisyon Maşrık-ı Azam kavanini esasiye ve nizamatı umumiyesi ile Maşrık-ı Azamın alelûmum Mahfiller hakkında cari nizamnamei umumîsini madde be madde nazarı mütalâadan imrar eylemiştir. Bütün bu sütunu kanuniyede Mason olabileceklerin haiz olmaları muktazi evsafa ait bir tek ibare mevcut değildir, yalnız kavanini esasiyeninin dokuzuncu ve Mahfiller nizamnamei umumîsinin kırk altıncı maddelerinde Mason olmağa mâni evsaf zikrü tadat olunmuştur.
Bu maddelerin tetkikine girişinizden evvel komisyon şu noktaya celbi dikkat lüzumunu hisseylemiştir ki kavanin ve nizamatı mevcudenin Mason olmak için lâzım şeraitten bahsetmeyip yalnız buna mâni olabilecek nekaisten bahsetmesinde bir nüktei kanuniye mündemiçtir. Demek vazı kanun Masonluğu filân veya falân şeraiti haiz olanlara bahşedilecek bir imtiyaz mahiyetinde değil, belki her ferdi beşer için ihrazı muhik bir hakkı tabiî olarak kabul ve telâkki eylemiştir. Bunun için her ferdin Mason olmak hakkını esasen kabul ve teslim ederek yalnız bu hakkı izale, ıskat, ihlâl veya imhal edebilecek nevakısı ve nekaisi tadada lüzum görmüştür; eğer nisviyet dahi bu manialar arasında bulunsaydı o da tasrih edilmek icap ederdi, tasrih edilmemesi Masonluğa kabul için bir mani olmadığının kabulü ve tasdiki demektir.
Filhakika mevaddı mezkûrede münderiç kuyut ve şurutta cinsiyet mes’elesi asla mevzubahs olmamıştır, işbu maddelerin metinleri berveçhi atidir.
« Kavanini esasiye Madde 9 — Yirmi bir yaşını ikmal etmemiş olanlar Mason olamazlar, şu kadar var ki Babanın evlâdı on sekiz yaşında cemiyete dahil olabilirler. »
« Mahfil nizamnamei umumîsi Madde: 46 — Evvelâ 21 yaşını ikmal etmiyenler, saniyen ahval ve ahlâkı tenkit ve tahtieden ari olmadığı mütevatır olanlar, salisen temini maişetini kâfil esbap ve vesilei namusperveranesi bulunmıyanlar, rabian cemiyetin mesleğine ait izahat ve malûmatı idrak ve taakkule kâfi tahsili bulunmıyanlar, hamisen mahfilin bulunduğu mahalle karip yahut 50 kilometroya kadar muhitinde altı aydan beri ikametgâh sahibi olmıyanlar Mason cemiyetine kabul olunmaz ve Mason unvanının balışeylediği hukuk ve imtiyazattan müstefit olamaz.»
Görülüyor ki elde mevcut kavaninin ahkâmı sarihasına göre her ferdi beşerin Mason olmak hakkı esasen mevcuttur; yalnız yaş küçüklüğü, mesavii ahval, taayyüş fikdanı, tahsil noksanı ve ikametgâhsızlık halleri bu hakkın icrasına muvakkaten veya külliyen mâni olabilir. Bu manialardan azade olanlar sureti kafiyede Mason olmak, ve bir Mahfile kabullerini talep eylemek hak ve salâhiyetine maliktirler. Kavanin mümaneatı bahsinde nizamatı mevcudede azai cemiyetten bahis hengâmında daima Birader ve Franmason gibi müzekker ifade kullanıldığına istinat edilmektedir; lâkin balâde arzolunduğu gibi umuma şamil olan bir hakkın men ve tahdidinde delâlet kâfi olmayıp sarahat lâzımdır; bundan başka mezkûr ifadenin istimali pek muhtelif sebeplere kabili isnattır.
Evvelâ - ihtimaldir ki bu metinlerin hini tanziminde kadınların bu hakkı tabiîsi tahattur ve teemül edilmemiş olsun.
Saniyen - malûm olduğu üzere şimdiye kadar kadınlar yalnız «Adoption» Mahfillerine kabul olundukları, ve Müptedi derecesindeki Biraderler kadınların duhulünden ve kadın Mahfillerinin vücudundan bihaber tutuldukları cihetle, Müptedilerin de ıttılânıa küşade olan, ve aynı zamanda Mahfili ricale mahsus bulunan metinlerde Hemşirelerden bahse lüzum görülmiyerek yalnız Birader tabiri istimal edilmiş olabilir.
Salisen - her lisanda cari olan taklip kaidesi erkek ve kadından mürekkep olan bir heyeti umumiyeden bahsederken zamiri müzekker ve ifadei müzekkere istimalini mucip olmuş olabilir.
Elhasıl Mason Hemşirelerin vücudu emsali tarihiye ile musaddak ve malûm, kadınların Masonluğa kabulü aklen ve mantıkan tabiî ve muktazi, kavanin ve nizamatı mevcudede bir men’i sarih mefkut olduğu halde sadece böyle bir işareti baideye istinat ile memnuiyet hükmü istidlal eylemek hiç te şayanı kabul ve iltifat bir dava değildir.
Şu basit Birader ifadesinin delâletine mukabil sarahat kadar muteber tutulacak diğer bir işaret te tealimi Masoniye meyanında her Mason zevcesinin nazarî olarak Mason edilmesi, ve hatta tekris edilenlere önlükle beraber beyaz eldiven verilmek adeti takip olunan Mahfillerde müteehlıil olan neofitlere biri kendisi ve diğeri zevcesi için olmak üzere iki çift eldiven verilmesidir. Mason Mahfillerindeki Beyaz Celseler, izdivacı takdis, evlât edinme merasiminin cevazı icrası da bu keyfiyeti müeyyittir. Bu işaretler vazıhan ima etmez mi ki her kabul olunan erkeğin zevcesi de zevcinin Biraderlerinin Hemşiresi ve Mason âleminin bir uzvudur.
Şimdi bir sual varit oluyur: Mademki Mason kavanini esasiyesi kadının kabulüne bir mâni göstermiyor, ve muhtelif memalikte şimdiye kadar velev «Adoption» Mahfili şeklinde olsun kadın âlemi Masonîye kabul olunmuştur, neden kavanin ve nizamat kadınlar hakkında sarih bir maddeyi ihtiva etmiyor?
Komisyonun zannına göre, kavanini esasiyenin bu mebhaste ayrıca bir sarahat lüzum görmeyişi daha manidar ve daha nükteli bir maksada matuf olsa gerektir. Âlemşümul olan Masonluk tekâmülce mütefavit memaliki muhtelifede tatbik olunacaktır. Memleket vardır ki kadınlarının mertebei tekâmülü henüz Mason olmağa değil, mülkiyet, sadakat, insaniyet gibi basit hukuku adiyeye bile nail olmalarını temine kâfi değildir; memleket vardır ki kadınları yanlız mahdut ve mukayyet bir şekilde bazı hukuka nail olabilir; yine memleket vardır ki kadınları hukukça bihakkın erkeklerine müsavi bulunur. Zaman ve mekânın, şeraiti muhitiye ve içtimaiyenin icabatına göre Mason kuvvai âliyei idariyesinin kadınları ihrazı tekâmül edinceye kadar muvakkaten Mason âleminden uzak tutmak, yahut yanlız mahdut ve mukayyet bir şekilde almak hususlarında ihtiyar sahibi bırakmak lüzumu bu ademi tasrihe saik olmuş olsa gerektir.
İmdi mesele kanunî safhadan ayrılarak zamanı ha zırada alelümum medenî âlemde, ve lıassatan memleketimizde kadınların kabulü için lâzım olan derecei tekâmüle vâsıl olunup olunamadığı noktasına bağlamış olur.
1921 tarihli çalışmanın böylece bitirmiş olduğumuz bölümü çok önemliydi.
Dilinin ağırlığı ve özelliği nedeniyle anlaşılması zor olabilir. (Birkaç da dizgi -günümüzdeki deyişiyle tapaj- hatası var; özgünlüğü bozmamak adına onlara dokunmadık; düzeltmeden bıraktık. Kimileri anlayabilmek için bir sözlüğe başvurma gereğini duyabilir. Fakat bir kez anlaşılınca, çok önemli noktalara değinilmiş olduğu görülür. Özellikle sondan bir önceki uzunca paragraf çok çok önemli noktalara değinmektedir. Öyle ki, belki bunları ele alıp iyice irdelemek, bu Forumun işlevine pek uygun olduğu gibi, çok da yararlıdır.
Buna karşın şunu da belirtmemiz gerekir: Masonluğu iyi bilen bir kimse, bu bölümün başlığına baktığında, kapsamında burada anlatılmış olanlardan önce bambaşka anlatımlar bulunmasını beklerdi. Burada ya bile bile ya da bilmeden bir yana bırakılmış olan bir konu, çok önemli bir eksiklik var. Öyle bir eksiklik ki, kadınları Masonluğa kabul etmeyen kuruluşların asıl “yasal” dayanağı olduğu bile söylenebilir. Ancak onu burada ben açıklamayacağım. bu açıklamayı bir başka katılımcıya bırakıyorum.