Masonlar.org - Harici Forumu

 

Gönderen Konu: DAVID HUME’DA KÖTÜLÜK SORUNU  (Okunma sayısı 6495 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Şubat 04, 2013, 08:11:22 ös
  • Seyirci
  • Uzman Uye
  • ****
  • İleti: 4031
  • Cinsiyet: Bay

Kötülük Sorununun Tanımlanması
 
Bu yazı, David Hume’un kötülük problemine ilişkin düşüncelerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle Hume’un bu problemi ne şekilde ele aldığına geçmeden önce kötülük probleminin ne olduğunu hatırlatmakta yarar vardır. Evil And Omnipotence isimli makalenin yazarı Mackie’nin ifadelerini kullanacak olursak kötülük problemi en basit şekliyle şudur:
“Tanrı mutlak güçlüdür,
Tanrı tamamen iyidir,
Hala kötülük vardır.
Bu üç önerme arasında bir çelişki var gibi görünüyor.”[1] Teolojik düşüncenin temel yapısını oluşturan bu üç önermenin herhangi ikisi doğru kabul edildiği durumda üçüncüsü yanlış kabul edilmiştir.[2]  Bu anlayışa göre Tanrı kötülüğün varlığına rağmen her şeyi bilen, her şeye gücü yeten ve iyiyi seven bir tanrı olamaz. Eğer bu önermelerin aynı anda doğruluğu kabul edilirse bu çelişki doğurur. Bu durumda teistik dinlere ait olan bu teolojik anlayış rasyonel olmaktan çıkar. Çünkü Teistlerin Tanrı’sı “her şeye gücü yeten”, “her şeyi bilen” ve “iyiliği seven”dir. Ve bütün bu sıfatları taşıyan bir Tanrı’ya rağmen “kötülük” neden hala vardır? Eğer ‘Tanrı her şeyi bilendir ama her şeye gücü yeten değildir’ ve böylece de ‘kötülük vardır’ denirse bu mantıken çelişkili bir durum oluşturmaz. Veya Tanrı her şeye gücü yetendir ama her şeyi bilen değildir ve böylece kötülük vardır denirse yine çelişkili bir Tanrı anlayışı olmamış olur. Mackie kötülük problemi için bu tarzda geliştirilmiş olan çözümleri makul çözümler olarak kabul eder.[3] Fakat bu önermelerin tamamını aynı anda doğru kabul etmenin -varsa- doğurduğu çelişkili durumu, ‘iyi, kötülük olmadan var olamaz’ veya ‘kötülük, iyiliğin bir karşıtı olarak zorunludur’, vb. uzlaştırmacı çözümleri mantıksız çözümler olarak nitelendirir.[4]
 
Din felsefesinin temel sorunlarından olan kötülük problemi teistleri şu soruların cevabını aramaya sevk etmiştir: Evrenin yaratıcısı sınırsız güce sahip ve iyiyi seven bir Tanrı ise neden bu dünyada hala kötülük vardır? Çevremizde kötülük ve acı veren şeylerin varlığı, Tanrı’nın mutlak güç ve mutlak iyilik sıfatlarıyla nasıl bağdaştırılabilir? Tamamen güçlü ve tamamen iyilik sever bir Tanrının bu acı veren şeyleri yok etmesi mümkün ve gerekli değil midir? Kötülüğün daha az olduğu veya hiç olmadığı bir dünya var edemez miydi?
 
Oldukça uzun geçmişi olan kötülük problemini ilk kez dile getirenlerden biri Epicurus’dur[5] (Ö. M.Ö. 270). Kötülük, neredeyse bütün dinler için bir problem olarak varlığını sürdürmüştür. Panteist Tanrı anlayışların dışında kalan dinlerde genel olarak kötülük, öz veya ilintisel, bir varlık olarak kabul edilir. Kötülüğün varlığı kabul edilince Tanrı’nın yukarıda sıraladığımız sıfatlarları ile kötülüğün varlığı uzlaştırılmaya çalışılır. Mesela Hıristiyanlıkta kötülüğün varlığı kabul edilmektedir.[6] Ancak bu dine göre kötülük bir töz değildir. Var olan her şey iyi olduğu için kötülük, özde iyi olan şeylerin kötü gidişatından başka bir şey değildir.[7] Aynı şekilde İslamiyet için de bunu söylemek mümkündür. İslam kültüründe ahlaki kötülük insanın cüz’i iradesinin kötüye kullanılmasının sonucu olarak kabul edilirken doğal kötülük için ise var olan her şey iyi, kötülük ise iyi olan varlıkların arızi bir durumu olarak kabul edilir.[8] En azından semavi dinler için bu dünyanın iyinin yaygın olduğu bir cennet olarak tasavvur edilmediği bilinmektedir.
 
Yukarıda Mackie’den aldığımız akıl yürütme şekli -ki kötülük delilinin klasik akıl yürütme şeklidir- tartışmasız kabul edilmiş doğrular değildir elbette. Örneğin Tanrı’nın adı geçen mutlak güçlü, mutlak iyi ve mutlak bilen sıfatlarını taşıyıp taşımadığı veya taşıyorsa bu mutlaklığın ne anlama geldiği sözü edilen akıl yürütmeye karşı bir itiraz bağlamında tartışılmıştır. Ayrıca Mutlak güçlü veya mutlak iyi olan varlıkla birlikte kötülüğün varlığı mutlak güç ile çelişiyor görünebilir. Ama aynı zamanda mutlak güçlü olan bir varlığın a priori de olsa kötülüğü yok etmek zorunda kabul edilmesi de mutlak güçlü olmakla çelişebilir. Öyleyse mutlak güçlü olan Tanrı’nın evrendeki kötülüğü yok etmek zorunda olduğunu söyleyen kişi şu sorulara cevap vermesi gerekir: Mutlak güçlü olan varlık her şeyi yapabilen veya her şeyi yapması gereken varlık anlamına gelir mi? İyiyi seven bir varlık kötülüğün olmasına izin vermişse bu gerçekten bir çelişki midir yoksa bir sebebi olabilir mi? Tanrı, her şeye gücü yeten, iyiyi seven ve aynı zamanda kötülüğe de kendine göre bazı nedenlerle izin veren bir varlıktır diyen bir teistin yanlışlanması mümkün müdür? Bu yazının çerçevesi gereği kötülük sorununda teizmin lehinde veya aleyhinde geliştirilen argümanlar üzerinde fazla durulmayacaktır. Burada ne kötülük delili savunucularının, ne de bu delilin karşısında yer alan teistlerin argümanlarını analiz etme imkanı vardır. Burada David Hume’un kötülük problemini hangi bağlamda ele aldığı üzerinde durulacaktır.
 
 
Hume’un Metinlerinde Kötülük Problemi
 
Genel olarak Tanrı inancına karşı en güçlü delil kötülüğün varlığı[9] olarak kabul edilmiştir. Oysa Hume’un metinlerinde bu sorun Tanrı’nın varlığı veya yokluğu bağlamında ele alınmamıştır. Metinlerindeki bu genel eğilime rağmen klasik teist rolünde yer alan karakterlerden biri olan Cleanthes insanlığın sefalet içinde olduğunu inkar etmeyi Tanrı’nın mutlak iyi (belevonce) olduğunu kanıtlamanın tek yolu[10] olarak kabul eder. Ayrıca insanın mutsuz ve kötü durumda olduğunu kanıtlamanın dinin tamamen yok olmasına neden olacağını[11] da ifade eder. Fakat gerek Hume gerekse onun konuşturduğu karakter olan Philo kötülük sorununu Tanrı’nın varlığı aleyhinde bir sorun olarak ele almamıştır. Hume, burada kötülük sorununu ele almakla doğal kötülüğü temellendirmeyi[12] ve Tanrı-insan benzerliğinin geçerliliğini tartışmayı amaçlamıştır. Hume’un Epukuros’tan aktardığı kötülük problemine ilişkin ikilemin doğru anlaşılabilmesi için bu problemin ele alındığı Dialogues Concerning Natural Religion isimli kitabın genel amacının bilinmesi gerekir. Hume bu kitabında diyalogları sunan bir hakem rolünü verdiği Pamphilus’a bu kitabın konusunun, “Tanrı’nın varlığı değil onun doğası”[13] olduğunu söyletir. Bu kabulün başlangıçta ifade edilmesine ilaveten diyalogları gerçekleştiren üç karakterin tamamı da tartışma boyunca Tanrı’nın varlığını kabul ettiklerini açıkça ifade ederek yaptıkları tartışmanın Tanrı’nın varlığı değil onun sıfatları konusunda olduğunu söylerler. Bu çalışmada Hume’un Tanrı’nın varlığını tartışmaya açtığını iddia eden son dönem Hume araştırmacılarından Mossner’in bu iddiasının[14] aksine açıkça söylenebilir ki bu kitapta Tanrı’nın var olup olmadığı pek fazla söz konusu edilmemiştir. Bu kitabın temel konusu düzenlilik delilidir. Bilindiği gibi düzenlilik delili, bu doğal dünyadan edinilen deneyime dayanarak iyilik sever ve akıl sahibi bir Tanrının varlığının kanıtlanabileceğini iddia eder. Bu nedenle tahmin edileceği gibi bu kitapta da dünyadaki deneyimlerimizden evrenin bir ilk nedeninin var olup olmadığı, varsa bu ilk nedenin sıfatları için yapılan çıkarımların akla uygunluğu tartışma konusu edilmiştir.
 
Diyaloglar üç karakter arasında geçmektedir. Bunlardan biri Cleanthes, biri Philo diğeri de Demea’dır. Cleanthes baştan beri Düzenlilik Delilini temellendirmeye çalışır. Yani dünyada edindiğimiz deneyim ile biz evrenin ilk nedeninin niteliklerini anlayabiliriz düşüncesi genel olarak Cleanthes’e aittir. Genel olarak diyoruz çünkü bu düşüncenin aksini savunan Philo son bölümde Cleanthes ile aynı düşünceleri savunur. Ama buna rağmen Philo’nun genel olarak bir kuşkucu rol üstlendiğini söylemek mümkündür. Tanrı’ya atfedilen ahlaki niteliklerin deneyimden çıkarıldığını ve insanın bu niteliklerin doğruluğundan emin olamayacağını ısrarla ileri sürer. Demea ise Tanrı’nın niteliklerinin yalnızca akıldan çıkarılabileceğini ileri süren klasik bir teolog rolündedir.
 
Hume, ilgili metninde kötülük anlamında evil kelimesi ile birlikte sefalet ve acı çekme anlamlarına gelen misery kelimesini de kullanmaktadır. Hume bu iki kavramın anlamına ve etimolojisine ilişkin bir analiz yapmadan onları kullanmaya başlar. Burada Hume’un kavramlara ve fikirlere ilişkin Treatise’inde olduğu gibi epistemolojik bir hassasiyetine rastlanamamaktadır. Örneğin Treatise’de ‘kendi’ (self) teriminin ne olduğunu açıklamak için öncelikle onun “hangi izlenimden türetilebilir?”[15] olduğunun cevabını arar. Ancak aynı şeyi Diyaloglar’da adı geçen bu kavramlar için yapmamaktadır. Bilindiği gibi Hume’a göre insan zihninde yer alan izlenimler ve fikirler tamamen insanın deneyimine dayanmaktadır. Daha önce yazdığı Treatise’te, “tüm yalın fikirlerimiz ilk tezahürlerinde onlara karşılık gelen ve gerçek olarak temsil ettikleri yalın izlenimlerden türemiştir” der.[16] Öyleyse bu kötülük fikrinin kaynağı hangi izlenimimizdir? Nelerin kötü olduğu konusunda insanlar genel geçer bir deneyime sahip değildirler. İnsanın kötülük olgusuna karşı değişmez ve durağan bir izlenimi olduğunu söylemek zordur. “Acı ve zevk, üzüntü ve sevinç, tutku ve duyum birbirini takip eder. Fakat hiçbir zaman aynı zamanda ortaya çıkmazlar.”[17] Öyleyse ‘kendi’ kavramı gibi kötülük terimi veya fikrinin de belirli bir izlenimden türediği söylenemez. Dolayısıyla böyle bir kavram yoktur.[18] Hume’un epistemolojisi göz önüne alındığında kötülük kavramının bir izlenime dayanmadığını söylenebilir. Bu nedenle kötü diye nitelendirilen şeylerin gerçekten kötü olup olmadıklarından emin olunamaz. Çünkü bu kavramın süregelen bir izlenimi yoktur. Bu nedenle Hume’un epistemolojik kuramı göz önünde tutulduğunda genel geçer bir kötülük fikrinin olduğunu söylemek zor gibi görünmektedir. Hume’un kötülük problemini ele alışında dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri burasıdır.
 
İzah ettiğimiz bu epistemolojik tutarsızlığa rağmen Hume’un kötülük kavramı ile bir şeyi kast ettiği kesindir. Hume, metinlerinde iki türlü kötülüğün varlığını kabul etmektedir. Bunlardan biri doğal kötülük diğeri de ahlaki kötülüktür. Doğal kötülük ile gerek insan doğasında ve gerekse dışımızdaki doğada yer alan kötülükleri, ahlaki kötülük ile de insanın eylemlerinin sonucu oluşan kötülükleri kast etmektedir.[19] Philo, insanın kendisinin kötülükler ürettiğini söyler. Ona göre insan kendine cin ve benzeri ‘hayali düşmanlar’ üretmesinin[20] yanı sıra bir araya gelerek de kendine en büyük düşmanlarını üretmiştir. “İnsanın en büyük düşmanı insandır. Baskı, adaletsizlik, aşağılama, hakaret, şiddet, isyan, savaş, iftira, ihanet, dolandırıcılık: insanlar bunlarla birbirlerine işkence ederler.”[21] İşte bütün bu kötülükler insanın kendi eliyle ürettiği ahlaki kötülüklerdir.
 
Hume’un bu kötülük sorununu ele alması, yukarıda da belirttiğimiz gibi yaygın olarak kötülük deliline yüklenen Tanrı’nın varlığının yanlışlanması gibi bir amaç taşımamaktadır. Nelson Pike, Hume’un bu açık tutumuna rağmen Philo’nun ‘Tanrı vardır’ ile ‘acı vardır’ önermelerini Tanrı’nın aleyhinde geliştirilmiş bir akıl yürütme olduğunu söyler.[22] Ancak ona göre Philo’nun bu akıl yürütmesi ile yola çıkıldığında kötülük ile Tanrı’nın aynı evrende ve birlikte var olamayacağını kanıtlayamaz.[23] Aslında ne Philo ne de diğer iki karakter kötülük problemini tartışmaya açarak Tanrı’nın varlığı aleyhinde bir akıl yürütmeyi amaçlamıştır. Zaten Hume’un kötülük bağlamında ele aldığı hastalık, ölüm ve hayvanlar arasındaki mücadele gibi olaylar insanın Tanrı’ya inanmasını engelleyecek nitelikte olaylar olmadığı gibi ayrıca bu problem Philo veya diğer karakterler tarafından da bu bağlamda sunulmamıştır. Mesela canlılar arasında sefaletin (misery) yaygın olduğu ve bu nedenle insanın mutsuz olduğu Philo ve Demea tarafından Cleanthes’in itirazına rağmen ısrarla ileri sürüldükten sonra Philo Cleanthes’e dönüp dünyada yaygın olan bütün bu acılara rağmen antropomorfizmde diretmenin; Tanrı’nın ahlaki sıfatlarının, adaletinin, iyi severliğinin, merhametinin, dürüstlüğünün, insan yaratığındaki erdemlerle aynı olduklarını söylemeniz mümkün müdür, diye sorar. Philo bu benzerliği kabul etmemektedir. Bu nedenle onun gücü sınırsızdır diye kabul ediyoruz ama mutluluk dünyada yoktur; onun bilgisi sonsuzdur ama doğanın akışı insanı ve hayvanları mutlu etmemektedir. Philo der ki, şimdi eğer onun sonsuz kudretine ve bilgisine rağmen insanlar hala mutsuz ise o zaman diyebiliriz “onun iyi severliği ve merhameti hangi açıdan insanın iyi severliği ve merhameti ile benzeşmektedir?”[24] Buradan anlıyoruz ki Philo aslında dünyadaki kötülüğün varlığını dile getirmekle Tanrı’nın varlığına inanmanın önünde bir engel olduğunu dile getirmeyi amaçlamamaktadır. Onun burada amaçladığı şey insan ile Tanrı’nın ahlaki sıfatlarının benzer olduğuna itiraz etmektir. Veya yer yüzünde olup bitenlerden edindiğimiz izlenimlerle Tanrı’nın sonsuz sıfatlarını anlayamayacağımızı ileri sürmektedir. Philo’nun buradaki tezini doğru kabul edersek kötülük delilinde yer verilen Tanrı’nın mutlak güçlü olduğu, onun mutlak iyi olduğu, mutlak bilen olduğu şeklinde sıfatlarının doğruluğu ve içeriği bilinmez konuma gelmektedir. Ancak Tanrı’nın bu sıfatlarının felsefi bir problem olarak görülebilmesi için kötülüğün, dünyada var olup olmadığı sorununun açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
 
Diyaloglar’da kötülüğün insan hayatını bir sefalete çevirecek kadar yaygın olduğu Demea ve Philo tarafından dile getirilmektedir. Cleanthes ise dünyada kötülüğün öyle abartıldığı gibi yaygın olmadığını kanıtlamaya çalışır. Demea’ya göre “hayatın en iyi anı bile oldukça sıkıntı ve kaygı verici”[25] olduğundan insan dünyada sürekli bir sefalet (misery) içindedir. Ona göre bize “sürekli eziyet eden bu korkuları keffaretle gidermenin ve yatıştırmanın yollarını din bize öğretmeseydi hayatta dayanağımız kalmazdı.”[26] Demea insan hayatının sefalet içinde olduğunu kanıtlamak için şöyle bir kanıt ileri sürer: “hayatın sefaleti, insanın mutsuzluğu, doğamızın genel yozluğu, sevinçlerin, zenginliklerin ve şereflerin tatmin etmeyen hazzı; bu durum bütün dillerde atasözü halini almıştır.”[27] Hayata başlama anında bile anne ve bebek büyük bir acı çeker. Dolayısıyla bütün insanların uzlaşmış olduğu böyle bir düşünceyi kim yadsıyabilir ki?[28] Öyle ki bunun için kanıt aramaya gerek bile yoktur. Çünkü kitapların tümü en azından bir miktar bu gerçeklikten bahseder. Bu güne kadar bunu inkar edecek bir yazar çıkmamıştır.[29] Philo da Demea’nın bu düşüncesine katılır. Ancak bunun istisnası olarak Leibniz’i gösterir.[30] Ona göre bu konuda bilginlerle halk arasında bir uzlaşma vardır. İster dinîedebiyatta ister din dışı edebiyatta insanın çaresizliği en edebi şekilde dile getirilmiştir.[31]
 
Hem Philo hem de Demea canlılar arasında bir savaşımın varlığını kabul eder. Güçlüler açlık ve ihtiyaç endişesi içindeyken zayıflar kendilerini koruma endişelerini sürekli korurlar. İşte bu iki dürtü canlı varlıkların hayatına acı verir.[32] Philo’ya göre canlılar dünyasında “güçlüler zayıflara sürekli saldırır; onları korku ve endişe içinde bırakır. Zayıflar da kendilerince güçlülere saldırır ve onların canını sıkıp rahat bırakmazlar. Sürekli her hayvanın ya vücudunun üstünde durup rahatsız eden veya etrafında dolaşıp iğnelerini batıran sayısız oranda böcekler vardır. Bu böceklerin de rahatsız edenleri vardır. Böylece bütün hayvanlar, önden ve arkadan, üstten ve alttan onları bezdirmeye ve yıkmaya uğraşan düşmanlarla çevrilmiş durumdadır.”[33] Demea kendini koruma yeteneği olduğu için bunun istisnasının insan olduğunu söyleyince Philo tam tersine insanın “kendisine hayali düşmanlar ürettiğini ve hayalinin ürünü olan cinlerin batıl inançlı olanlara musallat olduklarını ve onların her türlü hazlarını yok ettiğini,”[34] söyler. Philo’ya göre ayrıca insanın gücünü borçlu olduğu toplum adaletsizlik, aşağılama, hakaret, şiddet, savaş, iftira, ihanet, hile gibi düşmanlıklar üretir. Böylece insan, insanın en büyük düşmanı olmaktadır.[35] Demea bu şekilde dışardan gelen kötülüklerin yanı sıra bir de hastalıkların getirdiği işkencelerden bahseder ki o bunları, “zihnimizin ve vücudumuzun uyumsuz halinden çıkan acılar”[36] diye nitelendirir. Ona göre dışarıdan gelen acılar bunların yanında bir hiçtir. Demea insanın içinden gelen bir başka kötülük türünü de ‘zihnin düzensizliği’ diye isimlendirir. Bu kötülüklere örnek olarak pişmanlık, utanma, hayal kırıklığı, endişe, korku, umutsuzluk gibi duyguları verir. Ona göre bütün herkes sürekli çalışmaktan nefret eder ve buna rağmen yoksulluk çoğu insan için adeta bir kaderdir. Az sayıda zengin olmuş kişiler ise gerçek doyuma ve mutluluğa erişemezler.[37] Ona göre dünyaya ansızın düşen birine dünyanın kötülüklerini göstermek için onu bir hastaneye, hapishaneye veya bir savaş alanına götürmemiz yeterlidir. Ancak ona bu dünyanın güzelliklerini göstermek için onu bir operaya, baloya veya bir saraya götürebiliriz ki bu da ona yeni bir acıyı göstermekten başka bir şey değildir.[38]
 
Demea bu örnekleri verdikten sonra Philo da bu örneklere itiraz etmenin ancak bahane olabileceğini söyler. Philo muhtemel itirazı şöyle seslendirir: Biri diyebilir ki aslında insanların hayatında kötülük yoktur. Onların sürekli şikayette bulunmaları sadece endişe, hoşnutsuzluk ve kaygıya yatkın olmalarından ileri gelmektedir. O zaman onlara denilir ki kaygıya yatkın olmaları onlar için kötülük kaynağı olarak yetmez mi? Karşı taraf, “eğer onlar gerçekten dedikleri kadar mutsuz ise neden hayatlarını sürdürüyorlar,”diye sorabilir. Philo insanların buna rağmen hayatlarını sürdürmeye devam etmelerini ölümden korkmalarına bağlar. Ancak kendisi buna “hayır bu ancak incelmiş birkaç ruhun kendini kaptırıp insanların tamamına yaydığı uydurma bir duyarlılıktır,” diye itiraz edilebileceğini söyler.[39] Cleanthes burada devreye girerek acının ve kaygının insanlarda bu kadar yaygın olmadığını belirtir ve mesela kendisinin böyle hissetmediğini söyler.[40]
 
 Cleanthes kötülüğün yer yüzünde yaygın olduğunu iddia etmeyi dini için zararlı bulmaktadır. Ona göre “eğer insanlığın mutsuz ve kötü durumda olduğunu kanıtlarsanız anında dinin tamamı yok olur. Tanrı’nın ahlaki sıfatları şüpheli ve kesin olmayan durumdayken hangi amaçla onun doğal sıfatlarını belirleyelim ki?”[41] Açıkçası Cleanthes’in bu iddiası çok ciddi görünmemektedir. Bu ifadede Cleanthes insanın yeryüzünde mutsuz olduğunu kanıtlamamız durumunda dinin yok olacağını söylerken bunun nedenini söylememektedir. Oysa insanın mutsuz olduğu iddia edildiği halde bunun da bir dini temellendirilmesi yapılabilir. Yani dinin varlığını sürdürmesi insanın yeryüzünde mutlu olduğu şeklinde bir yargıya bağlı olmamaktadır. Ayrıca bu ifadede Tanrı’nın ahlaki sıfatlarının onun doğal sıfatlarını kanıtlamaktan daha önce ve daha gerekli olduğu anlatılmaktadır ki bu kabul de pek açık görünmemektedir. Zaten Demea da bu kabulün yanlışlığının farkında olarak “insanın kötülüğü ve ızdırabı gibi bir konunun ateizm ve din dışılık olarak nitelendirilmesinden daha şaşırtıcı bir şey olamaz,”[42] der. Benzer bir itiraz da Philo’dan gelir. Philo bu itirazı hem doğal hem de vahiy kaynaklı dinler için tehlikeli bulur.[43] Philo, Cleanthes’in insan hayatının mutluluğunu kabul etmedikçe ve bütün acılarımıza, sakatlıklarımıza ve sıkıntılara rağmen dünya hayatını istemeye devam etmedikçe “din için meşru bir temelin olmayacağını” söylemesini hayretle karşılar ve bunun bütün insanlığın deneyimine aykırı olduğunu kabul eder.[44] Philo, bütün insanlığın bu deneyiminin yanlışlanmasının imkansız olduğunu ve bu nedenle Cleanthes’in bu iddiası doğru kabul edildiğinde “bütün din sisteminin ebediyen belirsizliğe mahkûm edilmiş olacağını,”[45] söyler. Philo’ya göre Cleanthes’in bu iddiasının yani, insanın evrende ızdırap içinde olmadığı veya kötülüğün iyilikten çok olmadığı kanıtlanırsa bile sonsuz güçten, sonsuz bilgelikten, ve sonsuz iyilikten beklenen böyle bir dünya değildir.[46] İşte bu durumda Tanrının bu sıfatlarına rağmen evrende bunca doğal ve ahlaki kötülüğün neden hala var olduğu akla gelmektedir. Philo bu bağlamda Epikuros’a ait meşhur ikilemi şöyle bir formda sıralar:
 
“O kötülüğü engellemek istiyor da yapamıyor mu? O halde güçsüzdür.
O yapabiliyor, fakat istemiyor mu? O halde kötü niyetlidir.
O hem istiyor hem de yapabiliyor mu? Öyleyse bu kötülük nereden geliyor?”[47]
 
Bu akıl yürütmenin kötülük kanıtı bağlamında düşünüldüğünde ne demek olduğuna geçmeden önce onun ne anlama gelmediğine bakalım. Öncelikle, bu önermede, ‘kötülük kanıtı’nın temel amacı olan ateizmin hedeflenmediği açıkça görülmektedir. Philo’nun bu ifadeleri göz önüne alındığında bu haliyle -başka bir önerme eklenmedikçe- Tanrı’nın aleyhinde bir kanıt oluşturmamaktadır. Philo’nun kötülük konusundaki ifadeleri bütünü göz önünde bulundurulduğunda bu ikilemin merkezi bir öneme sahip olduğu görülebilir. Bu durumda Philo’nun aslında kötülük kanıtını tartışmakla Tanrı’nın varlığı aleyhinde kanıt geliştirme amacında olmadığı rahatlıkla söylenebilir. Burada daha çok bir belirsizlikten bahsettiğini söylenebilir. Zaten Hume, Tanrı’nın evrende yer alan kötülüğün -isteyerek veya istemeyerek- neden olup olmadığını bilemeyeceğimizi kabul etmektedir. Hume, “Tanrı’nın günahın ve ahlâki kötülüğün sebebi olmaksızın insanın bütün eylemlerinin dolaylı nedeni olabileceğini açıklamak mümkün gibi görünmüyor. Böyle şeyler doğal kalmış ve deneyle desteklenmemiş aklın erişemeyeceği gizemlerdir; hatta bu aklın benimsediği sistem ne olursa olsun attığı her adımda kendini bir takım zorluklar ve çelişkiler içinde bulacaktır.”[48] Hume, felsefenin bu konuyu çözemeyeceğini, dolayısıyla bu cesaretini bırakıp normal hayatı incelemeye geçmesi gerektiğini söyler.[49] Bu ifadelerden anlıyoruz ki Hume bu sorunu çözümsüz bırakmıştır. Çünkü ona göre bu problemin tartışması bir çıkmaza sapmak ile sonuçlanmaktadır.
 
Philo’nun yukarıdaki ikilemi gündeme getirmesinin bir nedeni evrende mevcut ahlaki veya doğal kötülüklerin Cleanthes tarafından sıfatların kaynağı olarak kabul edilmesine itirazı amaçlamaktadır. Philo bir ‘kör doğa’nı varlığını kabul eder.[50] O nedenle insanın sıfatlarına bakıp Tanrı’nın sıfatlarını tesbit etmeye çalışmak yanlıştır. Evrende yer alan kötülükler bir zorunlu sonuç değildir. Philo’ya göre “hiçbir kötülük en küçük bir şekilde bile insan aklına zorunlu ve kaçınılmaz gelmez.”[51] Ona göre doğal kötülüğün varlığı zorunlu olmaktan çok bazı nedenlere bağlıdır. Philo kötülüğün temeli olarak kabul ettiği dört nedeni şöyle sıralar:
 
(1)Hem insanın hem de hayvanın acı hissetmeye yatkın olmaları.[52]
(2)Dünyanın genel yasalar tarafından yönetiliyor olması.[53]
(3)Hayvanlarda var olan özelliklerin ve güçlerin kısıtlı olmaları.[54]
(4)Doğada mevcut kötü işçilik.[55]
 
Ona göre hayvanlar acıya yatkın değil de daha farklı bir şekilde yaratılabilirlerdi.[56] Ayrıca Tanrı dünyanın genel yasalarla yönetilmesi ile oluşan bütün kötülükleri yok edemez miydi?[57] Hatta bu genel yasalara rağmen eğer canlıların kendini savunma imkanları biraz daha güçlü yaratılmış olsaydı canlılar genel yasalardan kaynaklanan bu kötülüklerı yaşamazlardı.[58] Philo’ya göre dünyada faydalı olan her şey zaman zaman insanı üzecek kadar aşırı olabilmektedir. Örneğin çok gerekli olan yağmurun sele dönüşmesi, rüzgarın fırtınaya dönüşmesi, sevgi ve öfke gibi çok faydalı insan tutkularının toplumsal kargaşalara neden olması gibi. İşte sanki bu büyük yapıya yaratıcısı son eli vurmamış eksik bırakmış gibidir.[59]
 
Philo’ya göre evrenin tamamına baktığımazda varlıkların çeşidi bakımından hayranlık uyandırıcı bir doğa görürüz. Fakat onların tamamının bir birine karşı saldırgan olmaları ve mutluluklarını yakalamak için yetersiz olmaları bize bir kör doğa fikrinden başka bir şey düşündürmez.[60]
 
Philo, Tanrı’nın mutlak iyisever olduğunu eğer a priori akıl yürütmelerle kanıtlamış olsaydık bu dünyada gözleyebildiğimiz kötülüklerin varlığı onun aksini kanıtlayamazdı. Fakat a priori olarak kanıtlama imkanı olmadığı için olgulardan yola çıkmalıyız. Tabi doğanın bu kötü görünüşü bu Tanrı’nın mutlak iyisever olma sıfatını kanıtlayamaz.[61] Buradan anlaşılıyor ki Philo, doğal kötölüğün kaynağı olarak kabul ettiği dört madde ile aslında evrende kötülüğün var olduğunu ve Tanrı’nın mutlak iyi olmasının evrenden çıkarım yapılarak desteklenemeyeceğini amaçlamaktadır.
 
Evrendeki kötülükler Tanrı’nın mutlak iyisever olması ile problem haline geliyorsa bu durumda akla şu soru gelmektedir: Acaba Tanrı mutlak iyisever midir? Philo evrenin ilk nedeni/nedenleri hakkında dört ilkenin mümkün olduğunu söyler: (1)Tamamen iyilidirler; (2) tamamen kötüdürler; (3) hem iyi hem de kötüdürler; (4) ne iyi ne de kötüdürler.[62] Philo bunları sıraladıktan sonra dürdüncü ihtimalin doğru olduğunu söyleyerek aslında bir anlamda evrenin ilk nedeni olan Tanrı’nın evrendeki iyilik ve kötülük konusunda nötr olduğunu kabul etmiş olmaktadır. Philo evrendeki kötülüğe ilişkin değerlendirmesini yaptıktan sonra der ki, “varılacak kesin sonuç şudur: Her şeyin ilk kaymağı bütün bu ilkelerden ayrıdır. Ve nasıl ki soğuktan çok sıcaklığa veya yaşlıktan çok kuruluğa veya ağırlıktan çok hafifliğe önem vermiyorsa, kötülükten çok iyiliğe de önem vermemektedir.”[63] Philo’ya göre bu çıkarım ahlaki kötülükler için de geçerlidir. Bu nedenle Tanrı’nın iyiliğinin de insanın iyiliğine benzer olduğu söylenemez.[64]
 
Ortaya konulan bu düşüncelerinden anlaşılıyor ki Philo’ya göre evrenden Tanrı’nın mutlak iyi veya mutlak güçlü olduğu çıkarılamıyor. Ona göre bu ne akıl yürütmeyle ne de evreni gözleyerek bilmek mümkündür. Bu durumda Hume’un kötülüğü problem olarak tartışmış olması çok anlamlı olmamaktadır. Çünkü biz Tanrı’nın mutlak iyi veya mutlak güçlü olduğunu bilmiyoruz. Onun yukarıda sorduğu sorulara bu bağlamda cevap verecek olursak ortaya şöyle bir sonuç çıkar: Biz Tanrı’nın kötülüğü engellemek isteyip istemediğini bilemeyiz. Çünkü onun mutlak iyi olup olmadığını bilmiyoruz. Öte yandan biz onun kötülüğü engellemek istese bile buna gücünün yetip yetmeyeceğini de bilemeyiz. Çünkü onun mutlak güçlü olup olmadığını da bilmiyoruz. O halde biz evrendeki kötülüğün Tanrı’yı ilgilendirip ilgilendirmediğini de bilemeyiz. Bu durum kesin önermelere dönüştürüldüğünde şöyle bir durum ortaya çıkar:
 
1-Mutlak iyi veya mutlak güçlü olmayan Tanrı’nın kötülüğe izin vermesi bir çelişki değildir.
2-Biz Tanrı’nın mutlak iyi ve mutlak güçlü olup olmadığını bilemeyiz.
3-Öyleyse evrende kötülüğün olması Tanrı’nın varlığı veya sıfatları için bir çelişki değildir.
 
Belki burada Philo, Tanrı’yı mutlak iyi ve mutlak güçlü varsaymamız durumunda kötülüğü problem olarak görmüştür diye itiraz edilebilir. Nelson Pike, Philo’nun Cleanthes’e karşı ileri sürdüğü düşünceleri böyle bir varsayım ile ele alıp onları şu şekilde önermelere dönüştürür:
 
1-Dünyada kötülük vardır.
2-Tanrı vardır-ve O mutlak güçlü, mutlak bilgi sahibi ve mutlak iyidir.
3-Mutlak güçlü ve mutlak bilgi sahibi bir varlığın kötülüğe izin vermesinde yeterli bir ahlâkîgerekçesi olamaz.
 
Pike bu akıl yürütmenin geçersiz olduğunu söyler. Gerekçesi şudur:
Cleanthes Tanrı’nın kötülüğe geçerli bir nedenle izin verdiğini iddia ettiğinde Philo buna itiraz edemez. Çünkü onun bütün olasılıkları denemesi mümkün değildir.[65] Oysa “Cleanthes, Tanrı’nın kötülüğe izin vermesinde Philo’nun henüz bilmediği bir gerekçesinin olduğunu her zaman iddia edebilir.”[66] Pike’e göre Tanrı mutlak iyidir önermesini zorunlu olarak “eğer yapabilirse acıyı engeller” önermesi takip etmez. Ona göre bir baba kendi çocuğunu tedavi amaçlı tıbbi bir acıya sürükleyebilir. O bunu yaparken çocuğunun bundan acı çekeceğini bilir. Bunu yapmak onun iyi olmadığı anlamına gelmez. Onu buna iten bir ‘sorumluluk’ duygusu olabilir. Bu nedenle acıya neden olan kişinin belki de ‘ahlâken yeterli bir neden’i vardır ve o hala iyi bir babadır.[67]
 
Tanrı’nın mutlak iyive mutlak güçlü olması gibi sıfatlarının kötülüğün varlığı ile uzlaştırılması konusunda söylediklerimizi daha açık yargılara dönüştürürsek şöyle bir durum ortaya çıkar:
 
1-Tanrı’nın bu mutlak sıfatları taşıyıp taşımadığını kesin olarak bilemeyiz.
2-Bu durumda Tanrı için iki ihtimal vardır:
     a-Tanrı bu sıfatları taşımıyor.
     b-Tanrı bu sıfatları taşıyor.
Birinci ihtimal (a) doğru kabul edildiğinde kötülüğün varlığı sorun olmayacaktır artık. (Cleantes, aşağıda açıklandığı gibi Tanrı’nın sınırlı güçlü olduğunu kabul eder.[68])
İkinci ihtimal (b) doğru kabul edildiğinde iki ihtimal ortaya çıkar:
                 b1-Tanrı bu sıfatları taşımasına rağmen kötülüğe keyfi olarak izin vermektedir. Bu durum çelişkidir.
                 b2-Tanrı bu sıfatları taşımasına rağmen kötülüğe haklı bir nedenle izin veriyor olabilir. Bu durum çelişkili bir dürüm değildir. Pike’in baba benzetmesinde olduğu gibi Tanrı da kötülüğe haklı bir nedene dayanarak izin veriyor olabilir. Tanrı’nın haklı bir nedene sahip olması sonsuz ihtimal içerdiği için yanlışlanamayacağından (b2) yargısının yanlışlanması mümkün değildir.
3-Öyleyse Tanrı’nın kötülüğe izin vermesinde haklı nedenleri vardır denilebilir.
 
alıntı

Dr. Mustafa ÇEVİK
 
« Son Düzenleme: Şubat 02, 2019, 08:33:25 öö Gönderen: MASON »
ÖZGÜRLÜK BİLE SAHİP OLMAK İÇİN SINIRLANDIRILMALIDIR.

EDMUND BURKE

Hayat Bizi Resmen Dört İşlemle Sınar. Gerçeklerle Çarpar, Ayrılıklarla Böler, İnsanlıktan Çıkarır ve Sonunda Topla Kendini Der.  leo


Şubat 05, 2013, 09:00:00 öö
Yanıtla #1
  • Seçkin Üye
  • Uzman Uye
  • *****
  • İleti: 7217
  • Cinsiyet: Bay


Yorumsuz değerlendirmesiz alıntı oluşuna bir şey demedik de, internetten olduğu gibi kopyalanınca masonlar.org  sitesini izleyenler adeta aptal yerine konmuş oluyor. Boşuna sayfa dolduruluyor. Böyle olunca, hiçbir değerlendirme yapılmayınca sadece link verilse yeterdi: 

http://www.beytulhikme.org/SozlukGoster.aspx?ID=55&Baslik=Hume%27da%20K%C3%B6t%C3%BCl%C3%BCk%20Sorunu

Konu bu site kapsamında beni ilgilendirmediğinden ben de bir görüş belirtmiyorum.
ADAM OLMAK ZOR İŞ AMA BUNUN İÇİN ÇALIŞMAYA DEĞER.


Şubat 05, 2013, 07:06:11 ös
Yanıtla #2
  • Seyirci
  • Uzman Uye
  • ****
  • İleti: 4031
  • Cinsiyet: Bay

sn.adam

özelden yazdığınız mesajdan sonra bu yazınız bana sürpriz olmadı.
derdin ne belli takıntılı bir ruh halin var .Bu forumda ne yaptığım hangi başlığı açtığım seni neden ilgilendiriyor 5 para etmez bir başlıkta olabilir bakmazssın olur biter.

Yok hayır siz öyle yapmazssınız illa eleştireceksinizki gece yatağa girdiğinizde rahat uyuyasınız.
Forumu ne hale soktuğunuzun farkındamısınız?
hakikaten farkında olmanızı çok isterdim ama ben size söyliyeyim bilmiyorsan.
Resmen sn.adam terörü var forumda
konular sn.adamın istediği ve beğendiği gibi olacak olmazsamı  üstteki gibi bir yorum alırsınız gereksiz

Bir kişinin yazısı hoşunamı gitmedi ya açık ya gizli muhakkak bir fırça seansı düzenler yada masonca diyeyim hemen adamı iyice bir yontar.

Hoşuna gitmediği her yazıyı benim konum der siler ya kardeş sansür yapıyorsun deyince ne sansürü burası benim yerim git kendine başka yer bul der yine basar fırçayı.

Haddinden fazla sıkıcı olmaya başladın bari bunun farkında ol buraya gelen insanlara yaptığın ve verdiğin eziyet artık ızdırap olmaya başladı en azından bana.

dün akşam sayfana artık yazmayacağım dedim
açtığım bir konuya tartışma gayesi ile ve tamamen iyiniyetle hemen golü çakıyorsun ne gerek var diye.

sn.adam ne gerek var söyliyeyim

neyin gerek olup olmadığını sana soracak değilim tıpkı senin bana hesap verme ve sorma gereğin olmadığı gibi
bu kadar saçma bir yorum yapıp art niyetinle ve o usta aklınla beni batırmaya kalkıyorsun ama seni daha öncede hakikaten vicdanım başta olmak üzere en samimi duygularımla uyarmıştım.

bir sulha ulaştığımı düşünürken aynı adam ile karşı karşıyayım.
siz gerginlik yaratmaktan hoşlanıyorsunuz ama bende gerginlikten kaçan bir adam değilim.

bu çok hoşlandığım ve sevdiğim forumda bir huzur sağlamak istiyorsanız buranın büyüğü olarak üzerinize düşenin gereğini yapın ve susun lütfen ve bana sakın bulaşmayın.

Siz benim ne kadar kalın kafalı olduğumu benden daha iyi biliyorsunuz o yüzden bu odun kafalı adama bir şey anlatamazssınız o yüzden bana bulaşmayın yeter artık.

ne sevgim nede saygım kaldı size adam
ÖZGÜRLÜK BİLE SAHİP OLMAK İÇİN SINIRLANDIRILMALIDIR.

EDMUND BURKE

Hayat Bizi Resmen Dört İşlemle Sınar. Gerçeklerle Çarpar, Ayrılıklarla Böler, İnsanlıktan Çıkarır ve Sonunda Topla Kendini Der.  leo


Şubat 05, 2013, 07:43:54 ös
Yanıtla #3

Ne olurdu biraz hatalarımızı kabullenebilsek. Eleştiri kabul edebilsek.

Hata yapınca, eleştiri zınk diye gelir. Gelmezse zaten sorun var demektir.

Sayın Karahan, başka bir yerden olduğu gibi, hatta referans numaralarının dahi silinmeye gerek görülmediği bir metnin buraya alınması, o konuyu açanın bu konu bağlamında neyi sorup, ne konuda tartışmak istediğini belirtmeye gerek görmemesi, antik Yunan, Roma halk meydanlarında kişilerin biraraya gelip tartıştığı bir yer demek olan forum mantığına uymaz.

Beş para etmez bir başlık değil, konu gayet zevkli bir konu, fakat karşımdaki bu konuya ne ekliyor, ne çıkarıyor? Ben karşımda Sayın Karahan'ı değil, bilinmeyen birinin, bilinmeyen bir zamanda yazdığı hazır bir metin görüyorum. Bu okuyana saygısızlık değil mi? Herkesin sizin gibi yaptığını düşünün. Ben tüm Wikipedia'yı buraya doldurayım, bir başkası da aynını yapsın, olur mu? Bunun sonu gelir mi? Karşıdakinde okuma saiki kalır mı?

O yüzden "ilgilenmiyorsan, sevmiyorsan, açma başlığı, yazma" vs ile geçiştirilebilecek bir sorun değil bu.

Saygılar
Karanlıklar prensi bir beyefendidir. W.Shakespeare


Şubat 05, 2013, 07:57:14 ös
Yanıtla #4
  • Seyirci
  • Uzman Uye
  • ****
  • İleti: 4031
  • Cinsiyet: Bay

Ben konunun sahibi olarak bağcıyım.
ama dert üzüm yemek olmayınca bağcıyı döverlermiş.
Ne güzel bir konu işte okuyup tartışsak daha iyi değilmi?
Neden etraftan dolaşırızki?
Neden bir niyet bu kadar bozuk olurki?
Neden her şeyin kendi istediğimiz ve bildiğimiz gibi olsun isterizki?
ÖZGÜRLÜK BİLE SAHİP OLMAK İÇİN SINIRLANDIRILMALIDIR.

EDMUND BURKE

Hayat Bizi Resmen Dört İşlemle Sınar. Gerçeklerle Çarpar, Ayrılıklarla Böler, İnsanlıktan Çıkarır ve Sonunda Topla Kendini Der.  leo


Şubat 05, 2013, 08:06:53 ös
Yanıtla #5

Her şey kendi bildiğimiz gibi olsun istemiyorum Sayın Karahan,

Pek tabii, sizinle aynı görüşte olanlar da olabilir. İsteyen, arzulayan buna benzer alıntılarla açılış yapmış başlıklara yazabilirler. Fakat haliyle benim gibileri de var. Ben sizi zorlamıyorum ki. Görüşümü, belki de tavsiyemi sunuyorum. Her şey benim istediğim gibi olsun da demiyorum. Niyetim de bozuk değil. Sadece çoğu insanın, karşısındaki insanın ham düşünceleriyle, yorumlarıyla, ekledikleri ve katılmadıklarıyla bir konuyu görmesi, insanları daha çok okumaya ve katılım yapmaya iter bunu söylüyorum. Bir hata demiştim, yanılmışım. Bu bence bir hata değil, sadece kötü bir tercih. Tercihinizden dolayı sizi yargılayamam, fakat düşüncelerimi de açıklamaktan geri durmam.

Saygılar
Karanlıklar prensi bir beyefendidir. W.Shakespeare


Şubat 05, 2013, 08:31:52 ös
Yanıtla #6
  • Seyirci
  • Uzman Uye
  • ****
  • İleti: 4031
  • Cinsiyet: Bay

yukarıda sitayiş ettiğiniz sözlerim size değildi sn.popperist
ÖZGÜRLÜK BİLE SAHİP OLMAK İÇİN SINIRLANDIRILMALIDIR.

EDMUND BURKE

Hayat Bizi Resmen Dört İşlemle Sınar. Gerçeklerle Çarpar, Ayrılıklarla Böler, İnsanlıktan Çıkarır ve Sonunda Topla Kendini Der.  leo


 

Benzer Konular

  Konu / Başlatan Yanıt Son Gönderilen:
2 Yanıt
8241 Gösterim
Son Gönderilen: Aralık 03, 2008, 03:24:56 ös
Gönderen: amurdad
0 Yanıt
5183 Gösterim
Son Gönderilen: Haziran 10, 2008, 02:39:57 ös
Gönderen: Retheos
3 Yanıt
3803 Gösterim
Son Gönderilen: Ağustos 22, 2008, 02:42:57 ös
Gönderen: Prenses Isabella
Kötü ve kötülük neden var ?

Başlatan Ozan Erturk « 1 2 » Felsefi Sorular

15 Yanıt
15452 Gösterim
Son Gönderilen: Ağustos 28, 2012, 12:34:03 öö
Gönderen: Alşah
4 Yanıt
4293 Gösterim
Son Gönderilen: Ocak 10, 2012, 09:54:26 ös
Gönderen: NOSAM33
KÖTÜLÜK

Başlatan Tij Insan

8 Yanıt
5293 Gösterim
Son Gönderilen: Ekim 14, 2011, 08:27:31 ös
Gönderen: Tij
0 Yanıt
2239 Gösterim
Son Gönderilen: Kasım 28, 2011, 10:19:39 öö
Gönderen: 418
9 Yanıt
3897 Gösterim
Son Gönderilen: Nisan 25, 2014, 02:25:22 ös
Gönderen: Attis
1 Yanıt
2658 Gösterim
Son Gönderilen: Eylül 29, 2014, 06:48:22 ös
Gönderen: Nicolus
0 Yanıt
1909 Gösterim
Son Gönderilen: Mart 30, 2015, 03:04:13 ös
Gönderen: Ömercan