HIRİSTİYANLIKTA “TAŞ” - 2

[ADAM]

Hıristiyanlığa gelininceye kadar tüm inançlarda taşın kutsal tutuluşunun izleri ağırlığını gösterir. Böyle olunca, bu etkinin Hıristiyanlığa yansımayışı olanaksızdır.

Eski Ahit Hıristiyanlarca da kutsal sayıldığından, Museviler açısından kutsal kaya ve taşlar için geçerli olan her şey Hıristiyanlar için de geçerlidir. İncil’deki “Korintoslulara Birinci Mektup”ta kaya için şöyle bir benzetme yapılır: “Ve hepsi bulutta ve denizde Musa’ya vaftiz oldular ve hepsi aynı ruhani içecekten içtiler, çünkü artlarınca gelen ruhani kayadan içiyorlardı ve o kaya mesih idi.”

Bir başka örnek de şöyle: “Beyaz taş, kulağı olan işitsin, Ruh kiliselerde ne diyor, galip olana saklı mânâdan vereceğim ve taş üzerine alandan başka kimsenin bilmediği yeni bir isim yazılmıştır.” (Vahiy 2:17)

Bu “beyaz taş” benzeri cisim, büyü gücüne sahip bir tılsım olup, öteden beri toplumlarda kullanılmaktaydı.

Başka örneklere bakıldığında, daha önce bir diğer başlık altında sözünü etmiş olduğum beğenilmeyen taşı görürüz:
“İşte, Sion’da seçme köşe taşı, kıymetli taş koyuyorum,
Ve ona iman eden hiç utandırılmayacaktır.
İmdi kıymet size, iman edenleredir, fakat iman etmeyenlere:
Yapıcıların reddettikleri taş, köşenin başı,
Ve sürçme taşı ve tökez kayası oldu. (1. Petrus 2:6-8)
Kaya biçimindeki bir taşın Hıristiyan geleneğindeki örneklerinden biri de şöyle: “Seni severim Rab, ey kuvvetim, Rab benim kayam, hisarım ve kutrarıcımdır, Allahım sığındığım kayam, kalkanım, kurtuluşumun kuvveti yüksek kulem.” (Mezmurlar 18:1-2)

Dikilitaşlarla ilgili olmak üzere de şöyle bir söz geçer: “İşte Sion’da temel olarak bir taş, denenmiş bir taş, temeli emniyetli değerli köşe taşını koydum.” (İşaya 28:16)

Mezmurlar’ın anlatımlarında taş kültüründen etkileşim ile ilgili olmak üzere şöyle örnekler de verebiliriz:

“Bana kuvvetli kaya, beni kurtarmak için sığınacak ev ol, çünkü kayam ve hisarım sensin” (Mezmurlar 31:2-3)
“Helâk çukurundan, batak çamurundan beni çıkardı; Ve ayağımı kaya üzerinde durdurdu ve adımlarını pekiştirdi.” (Mezmurlar 40:2)

Matta İncili’nde ise şöyle bir deyiş geçiyor: “Ben de sana derim ki: Sen Petrussun ve ben kilisemi bu kaya üzerinde kuracağım, ve ölüler diyarının kapıları onu yenmeyecektir.” (Matta 16:18)

Demek oluyor ki, Hıristiyanlıkta da taş kutsallaştırılmıştır.

Halk inançlarında hayli yaygın olan taşı kutsallaştırma, taşa tapınım, taşla tedavi, uğur, çoğalma, şans, kutsal taş, kayayı ziyaret, çevresini dolaşmak ve insanların taşlaşması konuları da dikkat çekicidir.

İsa ile bağlantılı benzetmelerde, onun kilisenin köşe taşı ya da temel taşı (cennetin anahtarı) olduğu konusu, Hıristiyan teolojisinin temelini oluşturur. Eski Ahit anlatımlarından gelen tarzda, örneğin “Siyondaki değerli köşe taşı” benzetmeleri hep iki dinsel ekolü birleştirmek isteyen yorumcularca kullanılmıştır.

İnşaat işçilerinin beğenmeyip kenara attıkları taşın en önemli köşe taşı (kimilerine göre kubbe taşı) olduğuna ilişkin anlatım, Hıristiyan teolojisi içinde de yer almıştır. Ancak bu kez o anlatım, İsa’nın Yahudilerce kabul edilmeyip horlanarak çarmıha gerilmesini fakat daha sonra Tanrı’nın oğlu ya da Kutsal Ruh hatta Tanrı’nın kendisi biçiminde tüm insanlara mesajını verdiği ve varlığını getirdiğini dile getirdiği şeklinde yorumlanmıştır.

İsa’nın Matta İncili’nde geçen bir sözü şöyledir: “Bu taşın üstüne kim düşerse o parçalara bölünecektir ve bu taş kimin üstüne düşerse o da toz olup dağılacaktır.”
 
Aziz Petrus’un anlatımlarında ise İsa, “yaşayan taş” ve “değerli taş” olarak nitelenir.

Eski Ahit’te Zekeriya’nın rüyasında yüksek rahip ile şeytanı yanı başında görmesinin ardından, gizemli taş hakkında şöyle bir söz ettiğini okuruz: “Taşa sahip çıkın, Yeşu’nun önüne diktiğim ki o taşta yedi göz vardır.” Hıristiyan yorumcular bu konuyu İsa Mesih ile bağdaştırmış ve yedi rakamının yetkin bilgeliği simgelediğini belirtmişlerdir.

İsa’ya inananların Aziz Petrus tarafından “yaşayan taşlar” olarak adlandırıldığını da görürüz: “Sizcanlı taşlar olarak ruhsal bir ev kuracaksınız.”

Bir başka yerde, yaratıcı ilkenin şöyle bir seslenişi dile getirilir: “Neredeydin ben dünyanın temelini attığımda ki orda temeller bağlanmıştı.” Ardından da, “Kim onun üstüne köşe taşını oturtmuştur.” diye bir sorgulama ortaya konur.

Musevi din adamları, sözü edilen kutsal taşın önce İberya’ya götürüldüğünü, oradan da İrlanda’ya taşındığını anlatır. İrlanda’da Cashel Katedrali’ne yerleştirilmiş olan bu taşın üstünde Munster krallarının taç giyme törenlerinin yapıldığı anlatılmaktadır. Diğer bası kaynaklar ise bu taşın 12. yüzyılda İskoçyalı Prens Fergus’un ve daha sonra gelen İskoçya krallarının taç giyme törenlerinde kullanıldığından söz etmektedir. (Bu aynı şey olabilir çünkü artık o tarihte Munster kralları yoktur. O kralların tarihi 1118’de sona erer. bunun tahpınak şövalyeleri Tarikatı’nın kuruluş tarihi ile özdeşleşmesi ise sadece bir kronolojik rastlantı.) Bu tarihlere ve yerlere paralel bir oluşum gösteren şövalye geleneğinin gelişimi ile olay ilişkilendirildiğinde, daha ileri bir anlam kazanmaktadır.

Sonradan Kral 1. Edward tarafından İngiltere’ye getirilen taş, Westminster Abbey’de taç giyme tahtının altına yerleştirilmiştir. Ondan sonra tüm İngiliz kral ve kraliçeleri, bu taht üzerinde taç giymiştir.



Günümüze kadar gelmiş, orada duran, özellikleri belli bu taş, 56 x 33 x 28 cm boyutlarındadır. Bu taşın, Yakup’un başını yaslayıp uyumuş olduğu taş ve Kudüs tapınağındaki kutsal taş olup olmadığı yönündeki tartışmalar bir sonuca bağlanamamıştır. Bağlanamaz da… Bu taşın kutsallığına inanmayanlar, onun İskoçya’nın batısında bulunan kumtaşlarından olduğunu öne sürer. İngiliz tarihinde yer etmiş bu taş üzerinde bazı Sakson krallarının da taç giydiği öne sürülmüştür. İrlandalıların, kendilerinde olduğunu ve İrlanda’da Dublin çevresindeki Meath bölgesinde yer alan Tara tepesinde sakladıklarını ileri sürdükleri krallık taşı ise, denilene göre bu taşın aslı imiş; buradaki sadece bir kopyasıymış onun. İrlandalıların adlandırmasıyla bu taş “Gelecek Taşı” olarak bilinirdi. Herkes bu taşa sahip çıkıp, aslının kendisinde olduğunu ileri sürüyor.

Geçelim.

Kimi masonik araştırmacılar, şu az önce sözünü ettiğim taş ile Masonluktaki Royal Arch efsanesinde sözü edilen bir simgesel değerlendirmeyle bağlantı kurmuş ve taşın üstünde Tanrı’nın gizli adının yazılı olduğunu, bunun da GAOTU. olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu sözcüğün ilk harfleri birer baş harf ıolarak alındığında ortaya “Grand Architect of the Universe” tearimi çıkar ki bi de Evrenin Ulu Mimarı’ndan başka bir şey değildir. Dolayısıyla bence boş bir spekülasyon; buna ancak bilgi yetersizliği olan, araştırma zahmeteni de katlanmayıp kendilerine söyleneni aynen benimseyen zavallılar inanır.

Hıristiyanlıktaki kutsal taş, aslında tanrısal sonsuzlukla simgelenmektedir ve aynı zamanda bireyin kendi içine bakmayı öğrenip, içsel bilgilerini ve yetkinliğini artıracağı bir simgenin yorumunu da içeriğinde saklamaktadır. Ancak bu bakış tarzı egzoterik nitelikli ya da Kilise’nin güdümündeki bir Hıristiyan yaklaşımının değil, gizemcilerin (mistiklerin) düşünü ve benimseyişidir. Kesinlikle ezoterik bir nitelik taşıdıklarından, Hıristiyan teologlar öteden beri bu tür düşüncelere karşıdır. Hıristiyan teolojisinde kutsal taş somut bir nesnedir ve o kadardır.

Böyle bir “nokta” konulduktan sonra buna ne denebilir ki?... Bu bir dogmadır. Kimileri inanır, kimileri inanmaz. İnananlar inandıklarıyla kalır; inanmayıp da başta türlüsünü araştıranların önünde ise yeni ve geniş ufuklara doğru uzanan farklı açılımlar vardır.




Taşın Hıristiyanlıktaki yerine ilişkin anlatımlarım burada son buluyor. Bunu özellikle kısa kestim. Çünkü aslında Musevi inançlarına ve İbrani kültürüne eklenmiş pek az şey var; çoğu öncekinin devamı ya da bir başka versiyonu. Oysa öte yanda İslâm öncesi Arap inançlarında ardından İslâm’da taş çok daha ilgi çeker bir yer tutuyor. Ancak onu elbette forumun “İslâm” bölümüne alacağım.