VEDAT TÜRKALİ KİMDİR?
Asıl adı Abdülkadir Pirhasan olan ve 13 Mayıs 1919'da Samsun'da doğan Vedat Türkali, liseyi Samsun Lisesi'nde okuduktan sonra 1942 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun oldu. Aynı yıl eşi Merih Pirhasan'la evlendi.
Vedat Türkali'nin ilk soyadı Demirkan. Ama Pirhasanoğulları'ndan geldiği için 1950'li yıllarda mahkeme kararıyla Pirhasan soyadını alıyor. Senaryolarını Vedat Türkali takma adı ile yazmaya başladı.
Maltepe Askeri Lisesi ve Kuleli Askeri Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra 1951'de tutuklandı. 9 yıl ceza aldı. 7 yıl sonunda koşullu olarak serbest kaldı.
Cezaevinden çıktıktan sonra bir süre Cumhuriyet Gazetesi'nde musahhihlik yaptı. Gazetenin prova baskılarını orijinalleriyle karşılaştırıp, hataları bulup düzeltiyordu.
Rıfat Ilgaz ile birlikte 'Gar Yayınları' adlı yayın evini kurdu. Hüsamettin Gönenli adıyla yazılar yazdı. Yılmaz Güney ile tanıştı. Onun yüreklendirmesiyle 1960 yılında 'Dolandırıcılar Şahı' ile senaristliğe başladı. Senaryolarını Vedat Türkali ctakma adıyla yazdı. Toplumsal sorunlara değinen ve gerçekçi bakış açısı içeren birçok senaryo yazdı, bu ürünlerin bir bölümünü daha sonra kitap haline getirdi. Vedat Türkali, asıl adını 'Bir Gün Tek Başına' adlı romanıyla duyurdu. 1965 yılında başrollerinde Ayhan Işık ve Türkan Şoray'ın oynadığı 'Otobüs Yolcuları' adlı filmin senaryosunu yazdı. 1965'te Karanlıkta Uyananlar filmiyle Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Senaryo Ödülü'nü kazandı.
İlk romanı Bir Gün Tek Başına 1974 yılında yayınlandı. Vedat Türkali, Bir Gün Tek Başına'da 27 Mayıs Askeri Darbesi öncesindeki Türkiye aydınlarının bunalımlı çıkmazını sergiledi.
1965'te yazdığı 'Sokakta Kan Vardı' adlı senaryosunun filminde de yönetmenliği de denedi.
12 Eylül 1980 darbesinden sonra Aydınlar Dilekçesi ve Barış Derneği'nin davalarından yargılandı.
1989 yılından 1999 yılına kadar Londra'da yaşadı. Bu süre içinde 'Güven' adlı romanını yazdı. Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) tarihçesi niteliğinde kaleme alınan Güven'in ilk adımları 1956 yılında Türkali cezaevindeyken atıldı.
1 Mayıs 2004'den 1 Mayıs 2005'e kadar aydınların, sanatçıların, kültür sanat kurumlarının ve insan hakları savunucularının katılımıyla 'Vedat Türkali Yılı' ilan edildi.
1974'te Milliyet Yayınları Roman Yarışması'nda birincilik ödülünü, 1976'da Orhan Kemal Roman Armağanını kazandı. 2016'da Beyaz Martı Edebiyat Onur Ödülü'ne layık görüldü.
Mihri Belli’nin yakın arkadaşı ve Atıf Yılmaz’ın arkadaşı ve akrabasıdır. TKP’nin eski üyelerinden olan Vedat Türkali, 2002 seçimlerinde DEHAP’dan aday olarak aktif siyasete atıldı. Vedat Türkali, oyuncu Deniz Türkali ve yönetmen Barış Pirhasan’ın babası, Deniz Türkali’nin kızı şarkıcı Zeynep Casalini’nin dedesidir.
ROMANLARI:
Bir Gün Tek Başına (1975-1980)
Mavi Karanlık (1983-1985)
Yeşilçam Dedikleri Türkiye (1986)
Güven (2 cilt )
Tek Kişilik Ölüm
SENARYOLARI:
Dolandırıcılar Şahı (1960)
Üç Tekerlekli Bisiklet (1965-1984)
Otobüs Yolcuları (1965-1984)
Şehirdeki Yabancı (1965)
Karanlıkta Uyananlar (1965)
Bedrana (1974)
Güneşli Bataklık (1977)
Kara Çarşaflı Gelin (1977)
Kızgın Delikanlı ve Erkek Ali
ŞİİRLERİ:
Eski Şiirler Yeni Türküler (1979)
OYUNLARI:
141. Basamak (1971)
Bu Ölü Kalkacak (1976)
Dallar Yeşil Olmalı (1985)
ANILARI:
Savunmalar (1989)
ÖDÜLLERİ:
1965 Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü Karanlıkta Uyananlar ile
1971 TRT Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülü, Dallar Yeşil Olmalı ile
1974 Milliyet Yayınları Roman Yarışması birinciliği, Bir Gün Tek Başına ile
1974 Çekoslovakya Karlovy Vary Şenliği Ödülü, Bedrana ile
1976 Orhan Kemal Roman Armağanı, Bir Gün Tek Başına ile
1977 Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü, Kara Çarşaflı Gelin ile
