Masonlar.org - Harici Forumu
Mason ve Masonluk Nedir? => Evrensel Masonluk => Dunya Masonluk Tarihi => Konuyu başlatan: ADAM - Aralık 10, 2009, 10:26:39 öö
-
Özgür Masonlar
13. yüzyılda yalnızca mimarlar, inşaat ustaları ve bunların kalfaları ile çırakları değil, geçimini taş yontuculuğu, duvar örücülüğü hatta sıradan inşaat işçiliği yaparak sağlayanlar da “mason” olarak anılıyordu. “Özgür mason” karşılığında kullanılan terim (Fransızcada Franc-maçon, İngilizcede Freemason, Almancada Freimaurer), işte bu karışıklığı gidermek ve ayrıcalıklı meslek sahibi masonları diğerlerinden farklı olarak belirlemek üzere doğdu.
Ancak mesleğin yetişkin elemanlarına “özgür mason” denilebilmesi ve kendilerine özledikleri özgürlüğün gerçekten verilebilmesi için 1275 tarihli Strasbourg Yasaları yetmedi. Operatif masonlar, yalnızca toplum içinde ayrıcalıklı haklar değil, sanatlarını uygulamada da özgürlük peşindeydi. Bu istemin gerçekleşebilmesi ise 14. yüzyıl sonlarını buldu.
Bu sıralarda “özgür mason” teriminin bazı Batı dillerindeki karşılıkları, bir benzerlik nedeniyle yanlış değerlendirilerek de kullanıldı. Türkçede Malta Taşı olarak bilinen ve çok yumuşak olduğu için kolaylıkla yontulup işlenen bir taş türü, İngilizcede free-stone, Fransızcada franche-pierre, Almancada Freistein olarak anılmaktaydı. Öte yandan işi taş yontmak olan kişiye İngilizcede stone-mason, Fransızcada pierre-maçon, Almancada ise Steinmetzer denilmekteydi. Özellikle bu yumuşak taş üzerinde çalışanlara İngilizcede free-stone mason, Fransızcada franche-pierre maçon, Almancada Freisteinmetzer denilince; ister istemez bir karışıklık ve yanlışlık doğdu.
Alman kökenli operatif masonlar, Freimaurer terimini kullanarak konuyu daha kolay yönden çözdüler. Fransızca ve İngilizcede ise, pierre ve stone (taş) sözcüklerinin bundan böyle kullanılmamasına özen gösterildi. İngilizcede ayrıca “free” ve “mason” sözcüklerini bağlayan “-” (tire) işaretinin de kaldırılması gerekti.
Confrèrie ve Metier
Orta Çağda operatif masonlar manastırlardan ayrılmaya başlayıp kendi başlarına bağımsız meslek örgütlerini kuramayınca, o dönemde hiç olmazsa bir sosyal dayanışma oluşturmayı öngörmüşlerdi. Bu amaçla Fransa ve İsviçre’deki masonlar, yer yer dinsel ve toplumsal amaçlı dernekler oluşturmuş, bunlara “kardeşlik birliği” anlamına gelen Confrèrie adını takmışlardı.
Fransa ve İsviçre’de Confrèrie, manastırlarla meslek kuruluşları arasında âdeta bir geçiş, bir değişim olgusu oluşturdu. Manastırların etkisinden bütünüyle sıyrılınca, bu derneklerin dinsel nitelikli amaçları da zayıfladı. Orta Çağ sonlarına doğru, İngiltere’deki korporasyonlara benzer bir örgütlenme sistemini benimsediler; bu arada confrèrie adını terk ederek, Metier adını aldılar.
İngiltere’deki korporasyonlar ise kumpanya (company) ve gild (guild) şekline dönüşünce; aşağı yukarı aynı ekonomik sorunlarla karşı karşıya olan Metier kuruluşları da, operatif mason ustalarının dayanışma birlikleri halini aldı.
Operatif Masonluk tarihinde gildlerin ve benzeri örgütlerin önemli bir yeri vardır. Ancak o konuya geçmeden önce, bina yapımcılarından ayrı ve farklı bir topluluk oluşturmuş bulunan köprü yapımcılarına da değinmek gerekir.
Köprü Yapımcıları
Eski çağlardan beri ulaşım yollarını engelleyen akarsu ve derin vadileri aşabilmek için gerekli köprülerin yapımı da, en az binaların yapımı kadar önemli bir sorundu.
Antik Helen uygarlıklarında hayli gelişme gösteren köprü yapımcılığı mesleği, Roma İmparatorluğu’nda da Collegia Pontificum tarafından yürütülmüştü. Savaşlar sırasında köprülerin yıkılması nedeniyle hiç işsiz kalmayan köprü yapımcılarının yıldızı 11.-13. yüzyıllarda haçlı seferleri nedeniyle daha da parlamıştı.
Pontifex ya da Pontifices olarak anılan köprü yapımcıları, Orta Çağ sonlarına doğru yalnızca sağlam birer geçit sağlama amacıyla yetinmeyip, yapıtlarına estetik de katmaya başladılar. Bundan dolayı da, operatif mason locaları ile sıkı ilişkiler kurdular. Ancak bu ilişki ve yakınlıklar, aynı örgüt çatısı altında toplanma boyutuna varmadı. Köprü yapımcılarının örgütleri, bulundukları ülkelerde, operatif mason örgütlerinin benzerleri oldu.
16. yüzyılın sonlarına doğru iyice güç ekonomik koşullarla karşılaşan köprü yapımcıları, kendi birliklerini feshederek operatif mason localarına katılmaya başladı. Bu nedenle de böyle bir mesleğin tarihte hiç olmadığı gibi yanlış bir kanı da vardır.
Şimdi sıra gildlerde… Bu kuruluşların önemi şuradan da bellidir ki, bazı literatürde çağımızdaki Masonluğun doğrudan gildlerden türemiş olduğunu söyleyenler vardır; yanlış olsa bile…
Gildlerden sonra ise kumpanya (company) ve ardından kompanyonaj (compagnonnage) oluşumlarına geleceğim.