Carlo Lorenzini (Collodi) 1880’de, Roma’da cocuk dergisi cikarmaya hazirlanan bir arkadasi icin yazdigi basliklar, yazdiginin butun dunya icin unutulmayan, olumsuz bir klasik olacagini gorebilecek kadar yasayamadi. Intihar eden Vincent van Gogh’ un calismalarinin da boyle bir seyri vardi. Siyasi kariyerinde oldugu gibi, yillarca cocuk oykuleri yazmasina ragmen bir turlu basariya ulasamamisti ve icinde yasadigi toplum onun calismalarini fark edememisti. Bu yuzden yazmayi da birakmisti.
Ama kalbinin derinliklerinden gelen ilham ile yazdigi Pinokyo’ nun maceralari hemen hemen butun insanlarda olan hassas bir tele dokundu. Peki siz kucukken veya cocuklariniz Pinokyo yu sevmedi mi..?... O zamandan beri dunyadaki tum cocuklar baslangicta tahtadan ama ipleri olmayan bir kukla olan ve sonradan gercek bir cocuk olan Pinokyo’ yu sevdi ve halen de sevmeye devam ediyor.
Eger insanoglunun temel deneyimleri, cocuklugundan itibaren yazilsaydi, bu muhtemelen bir peri masali bicimini alirdi. Ve bu en anlasilir ve en basit semboller ve allegoriler ile ancak boyle yazilabilirdi…
Aslinda bu buyume yada olgunlasma hikayesi herkes icin de gecerlidir. Pinokyo’ nun maceralari dikkatlice okundugunda aslinda bu bizim kendi zorluklarimizla, fiyaskolarimizla, pismanliklarimizla, sorumsuzluklarimizla karsilastigimizda bu engellerin ustesinden gelmek icin en son andaki kacinilmaz zorunlulugumuzun hikayesi oldugunu fark ederiz. Ve sonunda kendimizi tanimaya basladigimizin da farkina variriz.
Hikayenin ana fikirleri bizlere yabanci degil pekala tanidik geliyor. Hayatina, bir tahtadan kukla olarak baslarken, henuz kafasi yontulduktan sonra yontucusu olan yasli Geppetto’ ya dilini cikarmasi da ilk hareketi olur. Ayaklari da yontulup govdesine takildiktan sonra disariya firlamasi da o’na has ikinci bir davranisi olur. Ancak icinde insani duygular kipirdamaya baslar. Dengesiz davranislari ve hayal kirikliklari o’nu ogrenmeye zorlar.
Geppetto o’ na bir oyun kitabi aldiginda Pinokyo’ nun icinde ilk defa bir minettarlik duygusu kipirdamaya baslar. Evet bir oyun kitabi cunku artik okula gitmesi gerekiyor.
Hayatinin yeni bir donemine basliyordu. Yabancisi oldugu dunyayi kesfetmeye cikiyordu. Icindeki dunyayi mi yoksa icinde oldugu dunyayi mi…? Yeni yolculuguna baslamadan once pek iyi niyetli, hirsli ve heyecanli idi. Ama sahtekar tilki ve bastan cikarici kor kedi kiligindaki daha ilk ayartmada yenik dustu, ve henuz arkasinda o’na ayakta durmasini ogreten bir yol gestericisi yoktu. Bu durum o’nun okula varmasini iyice geciktirmisti. Sonra o’na dogruyu ve yanlisi gosteren circir bocegini de dikkate almiyordu. Bu aslinda o’nun icindeki bilinc ten baskasi degildi. Iyi olmaya soz verir, sonra sozunu tutmamazlik yapar, istedigini aldiktan sonra yine ayni tas ayni hamam deyisi ile eski yolundan devam ederdi. Bu aslinda o’nun kotu niyetli oldugunu degil de ahlaki olarak olgunlasmadigini gosteriyordu.
Icinden cikilmayacagi zorluklar ile karsilastiginda nazik, esprili ve sabirli orman perisi o’na yardim etmek icin kendisini cagirmasini mumkun kilar. Orman perisi o’ na kotuluk yaptiginda icindeki vicdaninin sizlamasini saglar ve kotulugun disinda baska yollarinda oldugunu soyler. Yalan soylediginde burnu uzar. Yalan soylemeye devam ettiginde daha da uzar. Ama en sonunda gerekli dersi cikardiginda orman perisi onu bu sonuclardan kurtarir.
Geppetto ve orman perisi icin yureginde sevgi beslemeye baslar. Zamanla et ve kandan olan gercek bir cocuk olmayi arzu eder. Ama bunun icin cok calismasi gerekir ve kendisini surekli kanitlamasi gerekir.
Oyku aslinda cocuklar icin yazildi ama tekrar okundugunda aslinda korkutuculugu da kendini gosterebilir. Oyku o zaman ki toplumun kaskatiligi icin yazilmis bir alegoriyi ve erdemlilik ile ozgur icgudunun sezgisel kontrastini da gosteriyor ayni zamanda.
Oyku okundukca Collodi’nin insanin ve toplumun iyi yonde degistirilebilirliginin devamli bir surec olduguna inanmasi garip gelmeyebilir.
Bir karakter olarak Pinokyo, yeni bir Dante, Don Kisot hatta mesih olarak ta yorumlanmistir. Misir, antik- Yunan ve Roma mitlerinin klasik kahramanlari gibi icinde sakli dogasini ortaya cikaracak denemelerden geciyor. Cesitli metamorfozlara maruz kaliyor, ornegin uzun kulakli esek.
Ama en sonunda irade sahibi bir insan olmayi basariyor… Bitti mi… bence hayir…
