Orhun Yazıtları

[edebiyat_ogr]

          Türkler, tatih boyunca üç kıtaya yayılmıştır. Gittikleri yerlerde pek çok kültür merkezi oluşturmuşlardır. Haliyle bulundukları yerlere göre birçok yazı ve alfabe kullanmışlardır. Köktürklerin de  Soğd, Uygur, Mani, Brahmi, Arap, Süryani, Latin, Ermeni alfabelerini kullandıklarını görüyoruz. Bu alfabelerden yalnızca dördünü çok kullanmışlardır: Köktürk, Uygur, Arap, Latin.
          Orhun yazısı ve Köktürkçe, Türk dilinin ilk asırlarında kullanmış, daha sonra Köktürkçenin yerini Uygur yazısı almıştır. İslam öncesi dönemde Köktürkçe, İslamiyet'ten sonra uzun dönem Uygurca ve İslamiyet'le birlikte Arap asıllı Türk yazısı kullanılmıştır. Bunlardan üçüncüsü Türkler arasında bin yıl kadar kullanılmıştır. Daha sonra 1928'de Latin asıllı Türk yazısı bu üçünün yerini almıştır.
          Orhun yazısının Türk yazı dilinin başlangıcında en az birkaç asır kullanıldığı düşünülmektedr. Orhun abidelerinden bir iki asır öncesine ait olan Yenisey, Türk dilinin miladını oldukça gerilere götürmektedir.
          Bu ilk milli alfabenin, menşei bakımından incelendiğinde de milli olduğu üzerinde görüşler mevcuttur. Sonraki diğer üç milli alfabeden Uygur alfabesi Soğd, ikincisi Arap ve üçüncüsü Latin asıllıdır. Orhun alfabesinin menşei meselesini hakkında farklı görüşler vardır. Bunun milli bir alfabe olduğunu söyleyenler olmasına rağmen, bazı araştırmacılar Arami, Soğd, Pehlevi vs. gibi yabancı asıllı olduğunu düşünmektedir.
          Orhun harflerinin bir önceki devrinin işaretleri olan Yenisey yazı işaretlerinde 150'den fazla şekil vardır. Orhunda ise 38 harflik bir alfabe haline geldiği görülür.
          Orhun harflerinin karakteri, işaretlerin esas itibariyle keskin düz çizgilerden meydana gelmiş olması ve birbiriyle bitişmemesidir. Orhun yazısında harfler bitişmez. Yazılar sağdan sola ya da yukarıdan aşağıya doğrudur. Kelimeler de genel olarak araya iki nokta konularak birbirlerinden ayrılmıştır.
          Orhun alfabesinde 38 harf mevcuttur. Bu 38 harfin 4'ü vokal(sesli) işaretidir. Geriye kalan 34 harf ise sessizdir. Türkçede doğal bu kadar sessiz harf yoktur.