Burada yazılanları okudum, özellikle Sayın Adam'ın yazdıklarına değinmek istiyorum.
Anladığım kadarıyla, insan "kendini bilmeyince" mutsuzluk onun yakasını bırakmıyor. Ne kadar aydın olursa olsun.
Yüzümüzdeki maske. Freud Buna "Süper ego" diyordu. Yani, insanın, içinden gelen dürtü ve ihtiyaçlarını istediği gibi yapamayacağı, topluma uymakla yükümlü olduğu ortama girdiğinde yüzüne takması gereken o maske.
Süper ego, insanın "id"inin ilkel isteklerini bastırıyor. Bu ilkel istekler arasında iktidar isteği (Sokrates buna değinmiş mesela), ilgi çekmek isteği, önemsenmek isteği, cinsellik isteği, sahip olmak isteği, suçluluk duyduğu şeylerin suç olmadığını onaylandığını görmek isteği vb. gibi istekler yer alıyor.
Kimi bilimadamları veya ana akım, bu "id"e "hayvani" bir yön buluyor ve bunu iki şeye indirgiyor; yemek yemek ve cinsel dürtü. Fakat bence insan id'i bunları da aşar. Ve hayvani değildir. Mesela insanın ilgi görme isteği, hayvanlarda yoktur.
Syn. Adam'ın yazdıklarında, maske olarak süper egoyu anlıyorum ben.
Olduğumuz gibi görünmediğimiz alan süperego alanı olduğuna göre.
Freud da böyle düşünüyordu. Freud'a göre, insanın baskıladığı duygular arttıkça, onun hastalığı (nevrozu) da artar. Çok ünlü bir deyişidir;
"Uygarlık geliştikçe, insan bunu nevroz çekmekle öder".
Uygarlık geliştikçe, insan, uyum göstermekte zorlanıyor ve her istediğini yapamıyor. (Taş devri zamanında vandallıkla elde ettiğini elde edemez duruma geliyor). İlkel isteklerinin ihtiyacını tatmin için artık önünde başarması gereken bir yol duruyor; kariyer, karakter, başarı, liyakat ve meritokratik ilkeleri kabul ederek yaşamak.
Bu çağda geçmişe oranla "hız" arttı. Hızlı yaşıyoruz. İnsan, kendi ihtiyaçlarını bile tanımlayamadan çağın başarı zorunluluğuna atılıyor. Çalışmanın ve başarmanın önemini bilmeden, o yola ittiriliyor.
Okullarda öğrenci oluyor.
Talebe olmuyor. Talebe "talep" kökünden gelir; isteyen istekli olan demektir. Ortaçağda ancak isteyen kişiler, metodun farkına varan kişiler eğitim almayı istermiş. Onlar bu nedenle talebe olabilirler fakat, çağ, öğrenciyi "kendi içinden gelen bir istekle öğrenmek isteyen" kişi olarak değil; sistemin ihtiyaçlarını karşılamak için eğitime yönlendiriyor.
Tek standart para.
***
Şuna gelmek istiyorum; insanın kendini bilmesi, aslında "id"inin irrasyonel isteklerinin farkına varması demek olabilir.
7 yaşına kadar şekillenmiş olan ve genetik yatkınlıkla belirlenen insan dürtülerinin farkına varılması bence insanın kendinin farkına varmasıdır. Ve bu dahi, insanın bu yolda çok büyük bir adım atmış olması anlamına gelir. Sayın ADAM ise "insan da her şey gibi her an değişiyor, o halde insanın kendini bilmesi imkansıza yakın veya çok zor bir şeydir" demiş. Ben buna pek olanak vermiyorum.
Oraya tekrar değineceğim, fakat "kendini bilme" konusunu biraz daha açmam gerek.
İnsan, "id"inin ilkel isteklerinin irrasyonelliğini kavradı diyelim. Ee?
Bunu değiştirecek mi artık? Hayır. Bu çok zor. Sayın Adam'ın da zorlu bir yol diye tanımladığı yol bence burası. Yani kişinin eksikliklerinin ve hatalarının, mantıksızlığının farkına varmasından sonraki üstüne düşen "değişme" zorunluluğu (sorumluluğu).
İnsanın çetin yolu işte burasıdır. Emek, Enerji,İş isteyen Çaba, Gayret isteyen yer burasıdır; Alışkanlıkların değiştirilmesi. Zor olan yol da, insanın kendini bildikten sonra bu sorunla yüzleşmesi ve sorumluluğu üzerine almasıdır.
İşte bunu herkes yapamaz. Ben dahil.
Ben ancak bazı eylemlerimin mantıksız olduğunu ikrar ederim. "Evet kötüyüm, şu sebeple" derim. İtiraf etmek kolaydır. Ve ben kolayı yaparım. Fakat o hatayı düzeltmek için eyleme girişmek zahmetlidir, orasına bir türlü giremem.
İslam tasavvufunda sanırım benim bu yaptığım "nefsi emmare" den "nefsi levvame" mertebesine çıkmak imiş.
Yani günahlarının farkında olmak. Günahlarını savunmamak mertebesi.
Nefsi emmarede olan insan ise, hatalarını rasyonalize eden insandır. Onları savunur.
***
Şimdi bu çağda neden herkesin mutsuzluğa itildiğini göstereyim nacizane.
Çağ, artık başarı isteyen bir çağ. Ekonomi insanı etkiliyor artık.
"PARA, PARA, PARA"
İnsanın "öğrenci" olarak okuduğu ve hazırlandığı hayatı motive eden şey "PARA".
Para, ayrıca bir başarıyı temsil ediyor. Bakmayın sosyalist kitlelerin İş adamlarına sömürücü demelerine. İş adamları, çağın en başarılı insanlarından biridirler. Tembel olmamayı, yerinde saymamayı öğrenmişlerdir.
Çağ, herkesi bir iş adamı etme umuduyla eğitim ve değer aşılar. Çünkü "üreten" ve ürettikten sonra devlete para getiren kişi iş adamıdır.
Devletten farklı olarak, aile de evladından bunu ister. Hangi anne baba çocuğunun ancak kendi ana babası seviyesinde ilerlediğini görmek ister ki? "Vali olmuşsun fakat adam olamamışsın?" bence hikaye. Çoğu ana baba, çocuğuğunun vali olmasını fakat adam olamamasını örtük olarak ister.
O ana babanın önüne iki seçenek koyun; deyin ki "Alın işte size iki seçenek; birinci seçenek şu: Çocuğunuz 26 yaşında çok büyük bir iş başarısı yakalayacak, ve o dönemden sonra zengin olacak. Sizi rahat ettirecek, ancak ahlaki ilkelere fazla önem vermeyecek. Örneğin yoksullara gerektiği kadar yardım etmeyecek, devletten vergi kaçıracak, birtakım ihalelerde usulsuzluk yapacak. Para kazanacak, fakat o parayı ne için kazandığını özümseyemeyecek. Ve size ikinci bir seçenek; İşte bir ev, ve orta halli oğlunuz. Ne çok az ne çok fazla kazanıyor. Ahlaklı mı ahlaklı, sosyal duygusu var. İnsanlara yardıma koşuyor. Hatta bu özellkleri nedeniyle ortamında istenmeyen adam ilan edilmiş. Farkındaysanız evi de sizin şu anda yaşadığınız ev kadar lüks değil. Borçları var, fakat ödeyeceğini biliyor. 9 köyden kovulmuş biri olmuş. Ama yine de çok mutlu. Hayatının başka türlü olmasını istemiyor. Neyi isterdiniz?"
Büyük çoğunluk birinci şıkkı işaretleyecektir. Aile olarak bakmayın, bireysel bir dilek olarak da büyük çoğunluk birinci şıkkı işaretleyecektir. Ve yorum yapacaktır; "Ben zengin olayım. O sorunları kendim hallederim" Fakat seçenekler arasında böyle bir şık yok. İkinci olan huzurlu ve mutlu, birinci olan ise kötülük yapıyor.
***
Çağ, insan id'inin irrasyonel isteklerini "rasyonel" gösteren, ve bunları başarı olarak gösteren bir çağ.
Burada çileciliğin, manastır hayatının reklamını yapmıyorum. Para kazanmak, iyi yaşamak, saygı gösterilen biri olmak, iyi bir cinsel hayatı olmak tabii ki olumlu şeyler. Söylemek istediğim şu; bu değerler mutlak değer olarak empoze ediliyor. Böyle olunca, yeterli derecede kazansanız bile, daha fazlasına göz dikebiliyorsunuz.
Sayın ADAM'ın listelediği ütopya kitaplarını okumadım. Platon'un Devletinin yarısına kadar gelip bırakmıştım.
Orada devletin "sınırlı" olmasının bir anlamı tabii ki var.
Sınırlılık, kaosu önler çünkü.
Sınırlı bir alanda, düzeni daha iyi kurabilirsiniz.
Şimdi insan "id"inin irrasyonelliğinin farkına varmış bir çağın insanını düşünün. Çağımızın en büyük "iyilik" ideali nedir? Çok klasik bir şey; Afrika'daki açlığa sefalete çözüm bulmak diyelim.
Bu iş adamı kârının %20'sini bundan böyle Afrika devletlerinin yardımlaşma fonuna gönderse, veya doğrudan kendi bir vakıf kursa, ve oradan yardım yapsa. Nasıl olsa kazandığı para ile işini sürdürebiliyor, ve çalışanlarına doygun maaş verebiliyor. Kar da elde ediyor.
Fakat şu olacak bir süre sonra bu %20'yi yardım olarak vermeyen İş adamlarının holdingleri, bu iş adamının holdingini geride bırakacak. Onlar fiyatlarda daha çok indirim yapıp, bu holdingi zorda bırakacak. İşler kötüleşecek.
Tuhaf olan nokta da şurası olacak; Ekonomistler, birinci kişiyi irrasyonel bulacak! Ve ekonomi kitaplarında bu konu sıklıkla işlenecek.
Bunu sadece ekonomi anlamında düşünmeyin, insan idinin iktidar, ilgi, saygı, cinsellik, refah, konfor, sevgi, koleksiyon vb. isteklerindeki aşırılığı da "başarı" gören bir düzen var. (Bu konudaki istekler için "Maslow'un ihtiyaçlar listesine" bakabilirsiniz).
Durum şu; pedalı çevirmezseniz düşüyorsunuz. Hıza uymaz da inzivaya çekilirseniz kaybeden olarak görülüyorsunuz.
Her zaman kendini bilmeyen birileri (veya bilip de değişmek işine gelmeyen birileri), kendini bilenin sorumluluğundan faydalanacak.
Kötülük sürekli iş başında olması da bundan kaynaklanıyor. İnsanın değişmesi zordur, fakat değişince de toplumda kaybeden olarak damgalanıyor. Bu hazmedilmesi zor bir şeydir. Bu yüzden kimsenin işine gelmez. Ve bu yüzden hayat çetin bir yoldur.
Ya peygamberler gibi kendi kitleninizi yaratacaksınız, ya da münzevi hayat süreceksiniz Sinoplu Diyojen gibi. Diyojen buna ne kadar dayanmış bilmiyorum ama Yunus peygamber dayanamamış mesela. Bana öyle geliyor ki, Diyojen, iskender tarfından bile tanınacak ünü olmasaydı, ona da bu çok zor gelirdi. Kendini bilmenin bedelini bir de "aldırışsızlık" ile öderdi. Fakat tarihe baktığımızda, kendisinin saygı gördüğünü biliyoruz. Bu hayatını epey kolaylaştırmıştır tabii.
Ütopyada sınırlı bir alanda, mutlak bir monarşi kurarsın ve sisteme karşı geleni alıp yargılarsın. (Komunizmin idealdeki amacı da budur aslında. Marks, hüsnüniyetlidir ideolojisini kurarken.) Mutlak monarşi kurmana da gerek yok. Demokrasi olsa dahi, kısıtlı bir alanda kötülük eden kişi, o kısıtlılığın eleştirilerinden kaçacak, veya onayını alacak bir başka yer, ortam, bilim adamı onayı vb. bulamaz. İyilik "belirsizliğin" olmadığı o alanda galip gelebilir. Ancak globalleşen ve hızlanan bu dünyada artık bir an durup da aşırılıklarınızı BİLGElik yolunda yavaşlatır, ve ödün verirseniz. Ölmeye mahkum oluyorsunuz.
Süperego, bunu istiyor insandan. Rahat yaşamak isteyen herkes de süperegoya, olmak isteyeceği "ego" sundan daha fazla önem vermesi gerekiyor. Bu yüzden de kendini bilip değiştirmek, zorlaşıyor.
Saygılar
Konu: EZOTERİZM, FARKINDALIK ve KENDİNİ BİLMEK (Okunma sayısı 16947 defa)
Mayıs 26, 2007, 01:07:35 öö