Aydın Kişi ve Mason... 14

[ADAM]

Bu çalışmada her ne kadar daha önce aydın kişinin tanımı yapılıp nitelikleri üzerinde durulmuşsa da, yazarımız çalışmasının bu aşamasında yine konuya dönerek bunu ayrıntılandırmaya giriyor.


Aydının Nitelikleri

Aydın kişi bilgi sahibidir ve bilgi de bilindiği gibi güç demektir. O halde sağlıklı bir toplumda gücü elinde bulunduranlar aydınlardır. Aydınlar toplumsal gelişmenin her döneminde önemli ve öncü bir rol oynamışlardır. Aydınlar, bir bakıma toplumun vicdanıdırlar. Toplumun, toplumsal sorunların dile getirilmesinde sözcüdürler. Sorunları dile getirmek, sesli düşünmek, olay ve olgulara karşı reaksiyon göstermek, düzenin düzensizliğine karşı, iktidarın baskı ve zulmüne karşı çıkmak, muhalif bir tavır sergilemek, inisiyatif geliştirmek aydınların başlıca özelliğidir.

Bu bağlamda denilebilir ki, kendini ve dünyayı sürekli sorgulama, aydınlığın ve aydın olmanın temel koşullarındandır. Bu arada “kendini sorgulama”nın bu doğrultuda özellikle ağırlık taşıdığı da belirtilmelidir. Çünkü ürettiği düşüncenin geçerliliğini zaman içinde sorgulayamayan, bir kez üretmiş olduğu düşünceyi zamanın akışı içerisinde geçerliliğini yitirip yitirmediği açısından sorgulamak yerine koşulsuz savunmayı akılcılık sanan insan, iş dünyayı sorgulamaya geldiği zaman da çevresine aklın gözüyle değil, fakat kalıpların ölçüleri doğrultusunda bakacaktır. Bu nedenledir ki, düşünce tarihinde insanın önce kendi düşüncelerini sorgulayıp sınaması, hep aydın olmanın başlıca göstergelerinden biri sayılmıştır.

Sonuçta, bir insanın gerçek anlamda aydın olup olmadığı, uğraşına veya içinden geldiği kesime bakılarak değil, fakat uğraşı ve geldiği kesim ne olursa olsun, o insanın eleştirel düşünebilip düşünemediğine göre belirlenebilecek bir özelliktir.

Aydın olmanın ilkelerini Gazete yazarı Hasan Pulur da şöyle sıralar:

"Aydın olmanın ilkeleri arasında küreselleşmeye, yeni dünya düzenine, sömürüye, liberalizme, kapitalizme, çokuluslu şirketlere karşı koymak vardır. Aydın olmak sosyal devlet ilkelerini benimsemekten geçer. Laiklik aydın olmanın, olmazsa olmaz koşullarındandır. Aydın olmak, özelleştirme politikalarına karşı mücadele etmeyi ve ülkenin kârlı ulusal kuruluşları yabancılara peşkeş çekilirken, savaşı göze almayı gerektirir. Aydın, ülkesinin Avrupa Birliği'ne girmesi için ulusal birliğini tehlikeye sokacak girişimlerden kaçınır.

AB ile yanlı sömürge anlaşmalarına karşı çıkar. Aydın sözüne güvenilen, ilkeli, erdemli ve dürüst bir kişilik yapısına sahiptir."

“Aydın” ve “Aydınlanma” kavramlarına yönelik artık modası geçmiş anti-modern illüzyonları bir kenara bırakarak söyleyecek olursak, aydın, münevver, entelektüel, bir memleketin dünü, bugünü ve yarını üzerine kafa yoran bireydir. İçinde yaşadığı toplumun nereden gelip nereye doğru gittiği üzerinde kafa yorar ve buradan lehte ve aleyhte olan şeyin ne olduğunu bulup ortaya çıkarır. Yani gerçek anlamda aydın tipi, “Ne olacak bu memleketin hali?” sorusuna, kahve muhabbeti olsun diye değil, ciddi ciddi kafaya takan, hatta bu işi meslek haline getirmiş bir karakterdir

Bu nedenle aydın olmanın olmazsa olmaz koşulu, fikri hür ve vicdanı hür olmaktır. Olaylara sivil bir ruhla ve hep muhalif tarafından bakmak durumundadır. Aksi halde donmuşluğu aşması mümkün olmaz. Aydın, dogmaları sorgular, statükoları sarsar, ezberleri bozar, sloganları çözer.

Körü körüne inanmışlık üzerinde şüphe uyandırır. Kutsallaştırılmışın büyüsünü bozar. Sorduğu sorular, insanların rahatsız olacağı, tepki göstereceği “Ne diyor bu şahıs” dedirtecek sorulardır.

Günümüzde “aydın” kavramının, bireysel olarak tanımlanan bir özellik olarak da anlam kazandığı görülmektedir. Bir gazeteci, öğretmen veya ortalama kültür birikiminin üstünde olan herhangi bir meslek erbabı aydın sayılabilmektedir. Hatta doktorluk, avukatlık gibi bazı meslekler bilimsel veya kültürel derinlik koşulu aramaksızın aydın sıfatını sağlamaktadırlar. Çok okumak veya çeşitli konularda detaylı bilgi sahibi olmak da, aydın olabilme göstergelerinden sayılmaktadır.

Bu özellikler arasında, önemli bir unsuru da kavramın kapsamına dâhil etmek gerekmektedir. Bu da, “aydının toplumu etkilemesi” unsurudur.

Peki, hangi nitelikteki kişilere ‘aydın’ diyeceğiz?

“Aydın” denecek kişi kesinlikle korkusuzdur. Toplumu, ulusu ve tüm insanlık için yararlı, güzel, doğru bildiği düşünceyi –ölümü bile göze alarak- sözü, yazısı, çalgısı, fırçası, çizgisiyle anlatmaktan korkmayan gerçek aydındır.

Konfüçyüs’ün “Karanlığı yermektense, küçücük ve tek de olsa bir mum yakmak daha iyidir.” sözünün gereği, bâzı aydın sayılan bireylerce tam yapılamamaktadır.

Kendilerinin, yakınlarının yararını düşünüp kişiliksiz ve korkak davranmaktadırlar. Dogmalara inanmış, akıla ve bilime sırt çevirmiş, suskun ve korkak biri allame-i cihan olsa bile asla ‘aydın’ değildir.

Kimdir aydın?

Jean Paul Sartre, bu soruya şu hoş tanımı yapmakta:

"Çabası hâkim sınıfça suç sayılan kimse." —Yani kitleler adına egemenleri eleştiren kimse...





Buraya kadar hep “artı” tarzında geldik yani “Aydın kimdir?”, “Aydının nitelikleri nelerdir?” gibi soruların yanıtlarını irdeleyerek.

Bundan sonraki bölümde ise yazarımız, incelemesine biraz de “eksi” tarzından devam edecek yani “Aydının ne gibi nitelikleri olmamalıdır?” gibi bir sorunun yanıtını arayarak… Hani “Kimler mason olabilir?” diye bir sorunun karşısına “Kimler mason olamaz?” gibi bir karşı tezi koyarcasına…