Konfüçyüs, yani Konk Tseu, M.Ö. VI. yüzyılın sonunda Şantung eyaletinde yaşadı. Küçük yaşta öksüz kaldı ve sırasıyla valilik, mühendislik, bakanlık ve prens Lu'nun müşavirliğini yaptı. Fakat o asıl, eski geleneklerden çıkarılma ahlâk düşüncelerini yayma amacını güden birtakım kitaplar yazdı. Bir de okul kurdu ki, bunun üyeleri kendisine çok bağlıydılar..
Konfüçyüs'ün doktrini insandaki akla hitabedir.Bu doktrinde hiçbir mistisizm, tabiatüstü kudretlere hiçbir çağrı yoktur. Ölümunünden az önce müridlerinden birisi dua etmek teklifinde bulunur. Üstad şu cevabı verir :
"Benim duam hayatımdır"
Konfüçyanizm her türlü metafiziği reddeder. Konfüçyüs mantığının büyük ilkesi şudur : "İnsan bildiği şeyi bildiğini bilmeli ; bilmediği şeyi bilmediğini de bilmelidir. Gerçek bilgi işte budur"
İmdi insan öbür dünya üzerinde hiçbir şey bilmediğini bilmektedir. 'Sen zaten hayat hakkında hiçbir şey bilmiyorsun , ölüm hakkında ne bilebilirsin ki ?' Sonra , ölüleri çözmemek daha iyidir. Ölülerin öbür dünyada yaşamadıkları kesin olarak bilinirse bazı nankör evlatlar onlara kavuşmak için canlarını kıymaya başlarlar. En iyisi, gerçekten hiçbir şey bilmemektir.
Konfüçyüs sadece insanla ve insanî nesnelerle meşgul olmuştur. Kendisine haklı olarak "Çin Sokratesi" denmiştir. Konfüçyüs her türlü metafiziğin dışında olarak, insanı iyi muhakeme etmeye ve maramını iyi ifade etmeye sevkeden bir ahlâk kurmak amacını gütmüştür. Konuşmanın ,örf ve âdetlerin bir disiplinini kurmak istemektedir.
Onun fikrince iyi bir nizam ,düzgün bir konuşma tarzına bağlıdır. Onun için 'TARİFLERİ DOĞRU,DÜZGÜN HALE SOKMAK GEREKİR.'
Nankör evlât gerçek evlât değildir. Sadakatsiz evli kadın , gerçek eş değildir. Bunlar , tarifler üzerinde aldanmışlardır. Baba isen baba ol. Evlât isen evlât ol. Prenses isen prenses ol.
...
Ahlâkın birinci kuralı atalara saygı göstermektir. İnsan onların minnet dolu hâtırasını muhafaza etmeli ve onlara geleneklere uygun şekilde saygı göstermelidir. Ataların temsilcileri olan ana-baba ,yaşadıkları sürece çocuklarından ve torunlarından tam bir itaat ,sınırsız bir sevgi görmelidirler.
Namuslu bir insanın soydaşlarını sevmesi gerektir. Böyle bir insan herkese karşı eşit bir iyicilik duygusu beslemelidir. Bu duyguyu da nezaket dolu bir terbiye ile açığa vurmalıdır.
Pekin'deki muhteşem ve ciddi yüzlü Konfüçyüs tapınağı, "on bin kuşağın üstadı ve örneği" olan bu büyük insanın hâtırasını ebedileştirmiş bulunmaktadır.
İşte Konfüçyüs'ün öğütlediği fazilet budur.Bu doktrine en uygun gelecek terim Hümanizm'dir.
