Moğol İmparatorluğu'nda Din

[symbol]

1251-59 yılları arasında Moğol İmparatorluğu'nu Cengiz Han'ın torunu Mongke Han yönetmektedir.1253 yılının sonlarına doğru bir papaz olan Rubruck Fransa kralı IX.Louis'in elçisi olarak Moğalistan'a gelir.Rubruck,Han'nın önünde Tanrı'ya inandiğını ve bunu yaymak için geldiğini söyler.Han'da, ''Sizi önce yarışmaya alalım,''diyerek buluşmayı sonlandırır.

Moğollar her çeşit yarışmayı çok sevdiklerinden dinler arasında da zaman zaman yarışmalar düzenlerler.Dini yarışmalar genelde üç yargıç önünde olur:bir Hıristiyan,bir Müslüman ve bir Budist.Bu sefer yarışma Han'ın buyruğunu yerine getirmek üzere Rubruck'u Müslüman ve  Budist din adamlarıyla yarıştırmak için düzenlenir.Üç dinden yetkililer resmi giysileriyle Moğolistan'ın tozlu çöllerindeki çadırlarda bir araya gelirler.Hiç bir zaman bir araya gelemeyen değişik Hıristiyan mezheplerden papazlar bu yarışma için birlik olurlar.Üstelik Budistlere karşı Müslüman din adamlarıyla da işbirliği yaparlar.

Yarışma başlayınca Rubruck İncil'den ayetler okur ve Tanrı'yı sevmeye ilişkin Hıristiyanlığın buyruklarının önemine vurgu yapar.Bunun üzerine Müslüman bir vaiz,''Buyruklarını bildiğin Tanrı'nın cennetinde hiç bulundunuz mu?'' diye sorar.Fakat yanıt alamaz.Yarışma iyilik ve kötülük,Tanrı'nın varlığı,hayvanların ruhları,öldükten sonra tekrar dünyaya dönme,şeytanı Tanrı'nın yaratıp yaratmadığına ilişkin konularla sürüp gider.

Karakum'da(İmparatorluğun başkenti) uygarca dini yarışmlar gerçekleştirilirken,Ortaçağ Avrupa'sında da din adamları birbirlerini boğazlamak ya da canlı canlı yakmakla uğraşmaktadır.Örneğin,yarışmada Rubruck'un ter döktüğü hemen hemen aynı günlerde,ülkesinin kralı IX.Louis,Musevilerin kanun ve tefsir kitabı olan Talmud'u ve el yazması 12000 kadar kitabı toplatıp yaktırır.Böylesi büyük başarılarından(!) dolayı kilisesi onu azizler düzeyine çıkarır ve adı artık Saint Louis olur.

Yarışmadan iki üç gün sonra Mongke Han Rubruck'un,geri ülkesine dönmesini ister.Bu arada da bu papaz aracılığı ile Avrupalı yöneticilere şu iletileri gönderir:
''Ben bir dine bağlı değilim.Biz Moğollar Tanrı'nın varlığına inanırız.Tanrı elimizde farklı parmaklar yarattığı gibi,insanlığın önüne de farklı yol ve yöntemler koymuştur.Size kutsal kitaplar göndermiş ve fakat siz Hıristiyanlar onlara uymazsınız,adalet yerine parayı tercih edersiniz.Başka dinlere yaşama hakkı tanımazsınız.Tanrı Moğollar'a kutsal insanlar Şamanlar göndermiştir.Bakınız barış içinde yaşıyoruz biz.Bizde tüm dinlere özgürlük vardır.Fakat yönetimde onlara kesinlikle yer yoktur.''

Anlaşılacağı üzere Moğollarda us ve laik uygulama herşeyin önünde ve üstündedir ve dinler sıralamada,yarışmaların yanında yer alırlar...

Saygılarımla...

Bu araştırma Cumhuriyet gazetesi Bilim ve Teknoloji ekinde İsmet Taşkale yazısıdır.