Anglosakson Masonluğu

[ADAM]

Masonlukta kullanılmakta olan terim ve kavramları gözden geçirmek hoşuma gidiyor.

Ara sıra soranlar oluyor bana bu kadar çok terim ve kavramı nereden, nasıl bulup çıkarıyorsun diye…

Çok kaynak var.

Az buz zaman harcamadım bunları toplamaya Az buz okumadım. Az buz görüşmedim bu konuları pek iyi bilen masonlarla;  hem Türkiye’de hem başka ülkelerde.

İşte o bu konuları pek iyi bilen masonlardan biri, Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası’nda Büyük Üstat Kaymakamı olarak görev bile yapmış olan pek değerli ve pek saygın bir kişi, Dr. S. P. (yaşamaktaysa Allah selâmet versin, ölmüşse Allah gani gani rahmet eylesin.) bir keresinde bana çok kızmıştı.

“Anglosakson Masonluğu’nda böyle şey yok.” demişti.

Benim onun kızmasına neden olan konum neydi onu anımsamıyorum; herhalde anarşist bir çıkıştı ama işte bu deyişini anımsıyorum nedense.

Aslında kızana değil, kızdırana bakmalı.

Neydi acaba o Anglosakson Masonluğu’nda olmayan?

Çünkü Anglosakson Masonluğu’nun öteki tür Masonluklara göre artıları var, eksisi yok.

Bakalım nedir şu Anglosakson Masonluğu?

Kısa tanımı şöyle: Masonluğun merkezinin İngiltere olup, İngiltere Birleşik Büyük Locası’nın tarihsel bakımdan “ana büyük loca” olduğunu benimseyen mason kuruluşlarının topluluğu ve bu kuruluşların örgütsel sistemi.

Kimileri buna “Anglo-Amerikan Masonluğu” diyor ama masonlharın kendi yazınında böyle bir terim yok. Olmaması da normal çünkü bu sadece bir yakıştırma. Hem yanlış da… Çünkü Anglo = İngiliz değil. Bu, tarihteki Angıllardan gelme. Britanya’ya göçüp yoğun olarak yerleşenler arasında bir de Saksonlar var. İkisinin birleşimi Anglosakson. Saksoangıl da denebilirdi ama öyle denmemiş işte.

Spekülatif masonluğun daha yeni doğmuş olduğu 18. yüzyılın ilk yarısında İngiltere’de elbette artık Angıllar ve Saksonlar çoktan yerleşmiş durumda ama Anglosakson Masonluğu diye bir şey yok. Önceleri “İngiliz Masonluğu” ve “İskoç Masonluğu” olmak üzere iki tür Masonluktan söz ediliyor. Bu ayırım da İngiltere ve İskoçya ayırımından değil, Birleşik Krallık (United Kingdom) tahtı ile bağlantılı siyasi bir gerekçeye dayanıyor. İskoç Masonluğu, İskoçya’da değil, başta Fransa olmak üzere Kıta Avrupası’nda gelişmiş. Bu sonradan Fransız Masonluğu’na dönüşmüş. Spekülatif İskoçya Masonluğu ise İngiltere Masonluğu’ndan pek de kopuk değil. Arada bir Charles Edward Stuart serüveni var o kadar.

18. yüzyılın ikinci yarısında “İngiliz Masonluğu” denilince neden söz edildiği hemen belli değil. Açıklanmalı. Çünkü İngiltere’de Eskiler (Antients) ve Yeniler (Moderns) olmak üzere iki grup var. İkisi de Masonluğu yalnızca kendisinin temsil ettiğini savunuyor.

Zaten İngiliz masonlar hep öyledir. Masonluğu sadece onlar temsil eder!

İngilizler sadece Masonlukta değil, başka konularda da böyledir. Herd şeyin en iyisini ve en doğrusunu onlar bilir, onlar yapar.

1813 yılında İngiltere Birleşik Büyük Locası kurulur.

Bu ne demek?

Eskiler ile Yeniler arasındaki ayrılık sona erdi demek.

İngiliz masonların tutumunda  bir değişiklik var mı?

Evet!... Şimdi çok daha güçlüler. Dünya yüzünde Masonluk onlardan sorulur. Diğer birçok konuda olduğu gibi Masonluk bakımından onlar ne derse doğrudur ve o olur. Başkalarının onların dediğine ve doğru bulduğuna uymayan her dediği, her yaptığı, her tutumu yanlıştır.

İngiltere Birleşik Büyük Locası, bu tutumuyla Masonluğun dünya çapındaki tek egemen otoritesi olarak tanınabilmek için yoğun bir çaba gösterdi.

Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’daki bazı büyük localar, İrlanda ve İskoçya Büyük Locaları, daha sonra başta bazı Alman büyük locaları olmak üzere Kıta Avrupası’ndaki obediyansların çoğu, elbette Avustralya’daki büyük localar (üstelik onlar hâlâ İngiliz sayılır) İngiltere Birleşik Büyük Locası’nı destekledi. Bu büyük locanın girişimleri, İngiltere’nin uluslararası ekonomik politikası ile de bağdaştırılmıştı. Dünya yüzünde güneşin batmadığı tek ülke…

Böylece İngiltere Birleşik Büyük Locası, hem İskoç Masonluğu hem Fransız Masonluğu karşısında hayli güç kazandı. (Buradaki İskoç ve Fransız terimleri ulusal bir niteliği değil, sadece Masonluk açısından geçerli bir tarzı yansıtıyor.) Alman obediyanslarının desteğini almaya çok önem verdi çünkü onlar Kıta Avrupası’nda Fransız Masonluğu’na karşı çıkabilecek en büyük potansiyele sahipti.

Bunu da başarınca, Anglosakson Masonluğu ortaya çıkmış oldu.

İngiltere Birleşik Büyük Locası, epey durdu durdu… Birinci Dünyü Savaşı ertesinde Avrupa’daki kıpırdanmadan hiç hoşlanmayınca, 1929 yılında, kısaca “Tanıma Koşulları” olarak anılan bir bildirge yayımladı.

Anglosakson Masonluğu’nun asal nitelikleri bu bildirgeyle açıkça ortaya kondu.

İşte günümüzde bu bildirgede belirtilen koşulları kabul edip bunlara uyan mason obediyansları, aslında doğrudan İngiltere Birleşik büyük Locası’na bağlı değildir fakat Anglosakson Masonluğu topluluğunu oluştururlar.

[Noah]

Degerli ADAM cok guzel ve genis bir sekilde Anglosakson Masonlugunu aciklamis, elestirmis ve ben yine calismasini begendim. Kendisi de oyle olmadigini zaten biliyor hatta oyle olmadigina dair yazi dizisi bile forumumuzda mevcut, lakin ben yine de minik bir duzeltmede bulunacagim eger bana kizmazsa..

Masonlugun merkezinin Ingiltere oldugunu Anglosakson Masonlugunun tanimini yaparken yazmis kendisi. Bence bu tanimlama kafa karisikligina yol acabilir. Sanki UGLE dunyadaki Masonlugun merkeziymis ve bizler de ona bagliymisiz zannedebilir uyelerimiz. Bu sebeple ben kucuk bir aciklama yapmak istiyorum. Ingiltere Birlesik Buyuk Locasi tarafindan yayimlanmis olan 1723 tarihli Anderson Anayasasini izleyen ve yine Masonlugun Landmarklari olarak bilinen (pek degeri ADAM'in simdi aklindan gecenleri tahmin edebiliyorum, kesin gulumsuyordur kendisi ) bazi kurallari kabul eden, bagimsiz, ve belirli bir cografyadaki hakim tek otorite olarak kabul edilen Buyuk Localar Anglosakson Masonlugunun temsilcileridir. Tabi ki bu tanimi bu kadar kisa tutabildigimiz gibi birkac sayfa halinde de yazabiliriz.

Aklima takilan ikinci bir kisim ise Sn. ADAM'in Anglosakson Masonlugunu elestirmesinin ardindan sanki artik diger organizasyonlarin da tarihsel gelisimine dair yaptigi calismalarini - eger varsa, ki eminim vardir - kendisi de uygun gorurse bizlerle paylasmasinin vaktinin geldigi. Dilerim benim ricami kayda deger bulup yeni bir yazi dizisi veya en azindan uzunca bir anlatim ile paylasimda bulunur kendisi.

En icten sevgi ve saygilarimla,

Noah

[malygos]

  Evrensel bir dil olsa olsa ancak sembollerle, resimlerle , betimlemerle olur -tabi düşünce sistemimde çarpıklıklar olabilir mazur görün- ve ayrıca buna ek olarak masonlukta geçmişten bugüne kendi kendisini katlayarak büyüyen bir kültür sezimliyorum. Sanırım en ilgi çekici yanı da bu...

[ADAM]

Beklediği üzere Sayın Noah ile tartışalım ancak elbette herkes tartışmanın neresine ve ne kadarına katılmak isterse ancak onu yapar.

Anglosakson Masonluğu topluluğu dışında kalan mason topluluklarına ilişkin bir anlatım... Ara sıra değiniyorum zaten. Nitekim sanırım şu bulunduğumuz Terimler ve Kavramlar bölümü kapsamında değindiğim de olmuştu. Tarihce olarak, ilkeler olarak, sanırım o bağlamda da "Evrensel Masonluk"  bölümünde anlattıklarım olmuştu. Denk düşerse yine anlatırım ama ısmarlama olmasın lütfen.

Sayın Noah'ın dedikleri genelde doğrudur. Zaten belirtmiştim. Bir büyük locanın Anglosakson masonluğu topluluğu içinde yer alması dekmek onun İngiltere birleşik büyük locası'na bağlıo ya da onun buydruğu altında olduğu demek değildir. Büyük localar kendi ulusallıklarını ve bağımsızlıklarını korur. Kimse yanlış anlamaya kapılmasın, dikkatli okusun.

Ancak Sayın Noah'a bir başka açıdan karşı çıkacağım. Bu bir düzeltme ricasıdır.

"Ingiltere Birlesik Buyuk Locasi tarafindan yayimlanmis olan 1723 tarihli Anderson Anayasasi" diiye bir şeyl yoktur. Zaten Anderson Arnayasası diye bir şey yoktur. Bu Masonlukta kullanılan yakıştırma nitelikli bir deyiştir. 1723 tarihli anayasayı Londra Büyük Locası çıkarmıştır. Anderson'un sayılabilecek olan analyasa 1738 tarihlidir. İngiltere Birleşik Büyük Locaısı (UGLE) 1813 yılında kurulmuştur. Yürürlüğe koymuş olduğu yasası 1815 tarihlidir.

1723 tarihli yasa ile 1815 tarihli yasa arasında, dışarıdan bakanlar açısından ayrıntı sayılıp önemsenmeyebilecek ama masonlar açısından önemli farklar vardır. Zaten Anglosakson masonluğu ile diğer masonluklar arasındaki farkı belirleyen noktalardan biri de budur.

Bir başka açıdan karşı çıkayım Sayın Noah'a... Ricada bulunayım desem daha doğru. Gülümseyecekmişim... Öyle diyor Sayın Noah. Kaşlarımı çatsam... Çatsam da sorsan şu Masonluğun bazı kuralları olan landmarkların neler olduğunu... Bunu hep söyleyip duruyorlar. "Masonluğun Landmarkları titizlikle korunacaktır." İlk kez George Payne aetmiş bu lâfı. Sonra... Sonra başkaları da yinelemiş.

İngiltere Birleşik Büyük Locası'na soruyorsun: Nedir bu Landmarklar?

Yanıt: Çok eskiden kalma değişmez ve değiştirilemez kurallar.

Ne kadar eski olduklarından, nereden kalma olduklarından geçit, onu sormayacağız, çünkü onu soraürsak çapanoğlu çıkacak, onun için diyoruz ki: Bunların neler olduğunu söyleyin bize.

Yorum yok.

Anglosakson Masonluğu işkte böyle, ne yapacaksın. Yanıt vermek istemediği zaman yorum yok.

Bien de o zaman, "Masonluğun söylenmeyen, söylenemeyecek açıklanamayacak hiçbir Landmarkı yoktur." diyorum.  "Bu tür şeylerin hiçbiri landmark olamaz çünkü bir landmark somut ve nesneldir." diyorum.

Sayın Noah benim bu dediklerimin altında hiç de ezilmez; korkmayın.

Bu konu, mason olmayanlar ve mason olup da bilmeyenler için ilginçse, sanırım tartışma devam edecektir; izleyen bir şeyler öğrenebilir. İsterse araya girip soru da yöneltebilir.

 

[Noah]

Sn. ADAM'in azina saglik, dogrudur, kendisi haklidir benim yazdigim yanlistir. Hatta forumumuzda bir Mason olarak taninip bu kadar onemli bir konuda bir anlik afallayip fahis bir hata yaptigim icin basta sevgili Kardeslerim olmak uzere butun kullanicilardan ozur diliyorum.

1723 yilinda cikarilan anayasa Igiltere Birlesik Buyuk Locasi tarafindan cikarilmamistir. Zaten o devirde IBBL daha kurulmamisti. Bahse konu anayasa Londra Buyuk Locasi tarafindan yayimlanmistir. Ilk olarak 1720 yilinda devrin Buyuk Ustadi George Payne tarafindan hazirlanmis bir anayasa daha sonra bir diger Buyuk Ustadin emri ile basta Rev. Dr. Anderson olmak uzere bir komitenin kurulup sayisiz Usta Masonun bir araya gelip yaptiklari yogun konsultasyon sonucunda ortaya cikardiklari bir anayasadir 1723 tarihli olan. Ancak bu ortaya cikan dokuman, 1720 anayasasinin revize edilmis halidir. Degerli ADAM'in soyledikleri de dogrudur. Bu anayasanin bir yazari yoktur ve hatta yazardan bahsedilmesi gereken kisimlarda "the author" diye bir ibare gecer ve bu da "yazar" anlamina gelmektedir. Tam emin olunmamakla birlikte yazarin Dr. Anderson oldugu tahmin edilmektedir.

Son sayfadaki George Payne tarafindan aktarilan ifadeye gelecek olursak orjinal metinden okudugumuzda, bu anayasanin belirli cografyadaki hakim Buyuk Loca tarafindan o cografyanin geleneklerine uygun sekilde modifiye edilebilecegi ama antik yukumluluklerden ve "landmarklardan" taviz verilmeden bunun yapilmasi gerektigi vurgulanmistir. Yani bir bakima soylenen sudur ki yonetsel bazda degisiklikler elbette yapilabilir ancak Masonlugun esansini degistirmeye kalkmayin.

Landmarklar konusunda degerli ADAM'in beyanina katiliyorum, anlatilamayacak seyler degiller. Hatta birakin Usta Masonu, Masonlukta alti ay gecirmis istekli bir Masonun bile okumadan kafasinda sekillendirebilecegi cok genel kurallardir. Cok basit ama bir o kadar da onemli kurallar. O kadar onemlidirler ki muntazam olarak taninmak bu kurallardan gecer. Ancak gel gelelim aciklayamiyoruz malesef. En azindan benim bildigim kadariyla harici ortamda paylasilamiyor. Belki de yaniliyorumdur. Anlasilan degerli ADAM ile cok keyifli tartisacagiz bu konuda.

En icten sevgi ve saygilarimla