Evrensel olduğu düşünülen bu sembolün doğal olarak birçok medeniyet ve kültürde kullanılmıştır. Örneğin Hong Kong Sanat Müzesinde bulunan ve Majiyao kültürüne, yani MÖ 2200-2000 yıllarına tarihlenen neolitik döneme ait geometrik desenli toprak kap, üzerinde gamalı haç desenleri taşıyor. Hindistan’da çok faklı din ve kültürler gamalı haç işaretini yaygın biçimde kullanmışlardır. Svastika Hinduizm, Budizm ve Jainizm'e göre kutsaldır. Pek çok antik uygarlıkta görülür. Örneğin Orta ve Güney Amerika medeniyetlerinde, özellikle Mayalar, Navarrolarda görülür. Mezopotamya'da bulunan pek çok sikkede svastika görülür.[3] Erken dönem Hristiyanlıkta ve Bizans İmparatorluğu'nda da svastika kullanıldığı görülür. Gamalı haç ismi Bizans döneminde kullanılmaya başlanmıştır.
Svastikanın dört kolu, dört kozmik gücü (ateş, su, hava, toprak) simgelemektedir. Ayrıca bazı kaynaklarda, eski dönemlerde bu sembol sayesinde dört kozmik gücün etki altına alınıp büyü yapıldığı belirtilir.
Hinduizm’de SvastikaSvastika ile ilgili olarak yapılan bu araştırmada özellikle Hindistan‟da ki oluşum karşımıza çıkmaktadır. Hindistan‟da kutsal bir sembol olarak kullanılmasının, sembolün korunması ve yaygınlaşmasında belki de önemli bir rol oynamıştır denilebir. Buna göre, Hinduizm‟de, iki sembol (sağa bakan-sola bakan), yaratıcı tanrı Brahma‟nın iki formunu temsil ediyor; sağa dönük şekilde, evrenin evrimini temsil ediyor. Sola dönük şekilde ise evrenin içe dönüşünü temsil ediyor. Ayrıca tüm dört yöne işaret ettiğinden (kuzey, güney, doğu, batı) kararlılığı ve sabitliği de temsil ediyor. Onun güneş sembolü olarak kullanılması ilk kez tanrı Surya‟nın temsilinde görülür. Svastika tüm Hindular tarafından aşırı derecede kutsal ve uğurlu olarak düşünülüyor ve düzenli olarak Hint kültürüne ait eşyaları dekore etmek amacıyla kullanılır.
Hindu Tapınağının giriş kapısında bulunan svastika motifi
Hindular (ve Caynalar) muhasebe defterlerinin ilk sayfalarına, kapı eşiklerine, kapılarına ve tanrılarına sundukları nesnelerin üzerine gamalı haç işareti koyarlar
Budizm’de Svastika Doğu'daki kültürlerde, swastika Buda'nın bir sembolüdür. Çin'de ise sonsuzluğu ve evren düşüncelerini ifade etmektedir. Swastika, Çince wan ve Sanskritçe de ise srivatsa olarak bilinir. Swastika Buda'nın Sembolüdür. Swastikalar genellikle Asya'daki küçük ya da büyük tüm Buda heykellerinin üzerinde bulunur.[ Hong Kong'un Lantau adasında bronzdan büyük Buda heykeli 1993 yılında tamamlandı ve yüksekliği 35 metrenin üzerindedir. Gamalı haç sembolü aynı zamanda Buda Okulunun Falun Gong uygulamasında 1992'de ortaya çıkmıştır.
Bir Budist Tapınağına ait Svastika motifi
Hristiyanlıkta Svastika Hıristiyanlıkta svastika haçın çengelli versiyonu olarak düşünülür. İnsanın ölüme karşı zaferini sembolize eder. Bazı Romanesk ve Gotik çağlarda inşa edilen Hristiyan kiliselerinde önceki Roma süsleri etkisiyle bu forma rastlanır,Bulgaria - Sunny Beach Nesebar merkez Svastikalar çoğunlukla 12. yüzyıldan kalma Ukrayna Kiev‟ de bulunan St. Sophia kilisesinin mozağinde sergilenir. Ayrıca bunlar St. Ambrosse Bazilikasında bir mezarda süsleme motifi olarak kullanılmıştır.
İslamiyette SvastikaSvastika sembolü, İslam Sanatlarında da görülmektedir. Özellikle Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde halı kilim motiflerinde ayrıca süsleme resimlerinde ve hat sanatında kullanılmıştır. İslam sanatında süsleme resimlerinde desen ve motif olarak kullanılmıştır. İran'daki Cuma Camii ile ve Lübnan'daki Tiripoli de Taynal camilerinin her ikisinde de svastika motifleri vardır.
Kazakistan'ın Türkistan kentinde bulunan Ahmet Yesevi (1093-1156) Türbesi, ana kapının sağ tarafında değişik tasvir edilmiş bir svastika, ana kapının sol tarafında ise yaygın olarak bilinen haliyle bir svastika bulunmaktadır.
Ön-Türkler ve Türkiye’de SvastikaSvastika, pek çok dünya medeniyetinde olduğu gibi Ön-Türkler tarafından da kullanılmıştır. Türk kültüründeki ismi oz damgasıdır. Bu damga Ön-Türklerde Ozlaşarak Tanrıya erişmeyi temsil etmektedir. Oz damgası, öbür dünyaya geçerek orada şekil değiştirerek (metamorfoz) yeniden oluşum şeklindeki düşünceyi kapsar.
Mevlevi ve Bektaşilerde, insanların grup halinde eksenleri etrafında dönerek “göğe” yükselme inancı yaygındır.
Saz şairleri de sazları ile canları ozlaştırır. Tanrıya eriştirirler. Bu nedenle saz şairlerine ozan denilmektedir. Ozlaşma kavramının, ateş kültünden geldiği düşünülmektedir. Bu kavram, güneş kültüne ait kutsama töreninde de görülmektedir.
Bir güneş sembolü olan Oz Damgası/Svastika’nın sözcük anlamı kendi kendine var olandır. Ön-Türklerde kullanılan “OZ” diye okunan damganın nerede, ne zaman ortaya çıktığı kesin bilinmese de çoğunlukla “svastika” olarak isimlendirilmiştir. Svastika, kelimesi Hintçe olup, “Si” (iyi) ve “As” (olmak) kelimelerinden oluşmaktadır. Bu şekliyle kelime “mutluluk” ve “hayal” anlamlarına gelir.
Dört yöne salınmış kollarıyla Dış Oğuz tarafından dünyanın dört bir yanına yayıldığını belirtir ve tüm evreni simgeler.
Bu sembole ait bulgular İndus Vadisi Medeniyeti’ne kadar uzanmaktadır. Özellikle Harappa’da yapılan kazılarda ve Medeniyete ait mühürlerdeki kabartmalarda oldukça sık rastlanmıştır. Uğur şans getirmesi için kullanılan bir semboldür. Panini’nin ünlü gramer çalışması Ashtadhyayi’nin 8. bölümünde de Svastika’nın adı geçmektedir. Son yıllara kadar kökeninin Arilere dayandığı düşünülmekteydi, fakat son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, kökeninin Ön-Türk kültürüne dayandığını ve onlar vasıtası ile dünyanın değişik yörelerine yayıldığı yönünde önemli bilgi ve belgeler ortaya koyulmuştur.
Anadolu'da tarih öncesi çağlara ait bulunan ve dünyanın da bu dönemlere ait bilgilere ulaşması açısından gözbebeği olmuş, Konya'da bulunan Çatalhöyük'te yapılan kazılardan elde edilen M.Ö. 7500 yıllarında Cilalı Taş ve Bakır Devrine ait taş tabletlerde ve ev gereçlerinin bir kısmında svastika sembolü kullanılmıştır.
Nasyonal Sosyalizmde SvastikaGamalı haç, I. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi ve hükümeti tarafından amblem olarak kullanılmıştır. Nasyonal sosyalistlerin (Naziler) kullanmış olduğu gamalı haçın adı Almancada Hakenkreuz'dur. Daha sonra Nazi Almanyası'nın bayrağında da kullanılmıştır. Svastikanın bu anlamda kullanımı 1945'te Nazi Almanyası'nın yenilmesi ile birlikte sona ermiştir ve bazı ülkelerde svastika kullanımı suçtur. Günümüzde bazı neo-Nazi gruplar svastika kullanmaya devam etmektedirler.
|
Çarkıfelek (Swastika) YEDİHANLAR (Büyükayı) KUTUP YILDIZI Büyükayı takımyıldızı, yani yedi hanlar, Türk kozmoloji düşüncesinde Ay ve Güneş diskini taşıyan iki atın çektiği at arabası, veya 7 kurdun çektiği bir arabaya benzetilir ve kutup yıldızının etrafında dönerek, mevsimleri meydana getirdiğine inanılırdı. Yitiken Burcu da denen bu takımyıldız gök tanrının arabası olarak düşünülürdü. Güneş ve Ayda birer araba sürücüsüydü. Kağan soyundan kimselerin ruhunun Büyükayı takımyıldızına yani gök tanrının makamı sayılan kutup yıldızına uçtuğu varsayılırdı. Petrogliflerde gök çarkı yani svastika olarak bilinen sembol ve iki atın çektiği tekerlekli arabalar bu takımyıldız ile bağlantılıdır.
Kırgızistan Saymalıtaş Petroglifi MÖ 2000 yıllarına ait olduğu tahmin edilmektedir.
Göktürk Devletine ait 552-724 yılları arasında Göktürk parası ve Oğuz Aşar Boyu Tamgası
502-550 yılları arasında Hunlar,552-648 yılları arasında Göktürkler,1032-1210 yılları arasında Karahanlılar Devletinin yönetiminde olan Kaşgar şehrine ait Kaşgar Türk Kilimi
Sivas Karlı köyünde bulunan ve 1200'lü yıllardan kaldığı söylenen bu çeşme üzerinde, neredeyse tüm kadim Türk bölgelerinde rastladığımız OZ Tamgasına rastlıyoruz.
Kazakistan’ın Türkistan şehrinde1389 yılında yaptırılan Hoca Ahmet Yesevi türbesi.
Özbekistan’ın Semerkant şehrinde 14.-15.yy’dan kalma Şah-ı Zinde külliyesinde bulunan çini çarkıfelek simgesi ve Şah-ı Zinde külliyesi çarkıfelek motifi
Mimarsinanın 1574 yılında yapmış olduğu Edine Selimiye cami çarkıfelek (swastika) motifi
Çarkıfelek İkonografisi, Evrenin bir çivi ile göğe sabitlenmiş, Demir Kazık yani Kutup Yıldızı etrafındaki dönüşünün Simgesel anlatımıdır. Bu kadim İkonografi her ne kadar bilim adamları tarafından Aryan Hint-Avrupa kökenli Halklara mal edilmeye çalışılsa da, en eski örneklerine Orta Asya ve Çin kültüründe de rastlanır.
OZ Tamgasının (çarkıfelek) en eski örneğini,kadim bir Türk bölgesi olan ve en az 15 bin senelik (yukarıda paylaşmış olduğum) “Saymalıtaş” bölgesindeki kaya resimlerinde görüyoruz. Göktürkler,Karahanlılar ve Osmanlı Devleti gibi birçok Türk devletinde çarkıfelek( swastika) rastlamak mümkündür…
Saygılarımla
Kaynakça
1 -
www.wikipedia.org2 -
www.onturk.org3 -
www.turkkozmology.blogspot.com.tr4 -
www.edirnetarihi.com5 -
www.turktakvim.com6 -
www.haberimix.com7 -
www.uqusturk.blogspot.com.tr8 -
www.bilinmeyenturktarihi.com